1- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: كسى كه غذا مىخورد و شكر خدا را مىگويد مانند كسى است كه در راه خدا روزه مىگيرد، و كسى كه سالم است و سپاسگزارى مىكند مانند كسى است كه گرفتار شده و صبر مىنمايد، و كسى كه به نعمتى رسيده و شكر آن را به جاى مىآورد مانند محرومى كه قناعت مىكند پاداش مىگيرد.پ
2- امام صادق عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: خداوند هر گاه در شكر را بر بنده بگشايد در افزايش را بر وى باز مىكند.پ
3- ابو بصير گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در نزد عائشه بود، او گفت يا رسول اللَّه چرا خودت را براى عبادت به سختى مىاندازى در حالى كه خداوند گذشته و آينده تو را آمرزيده است، فرمود: اى عائشه من نبايد بندهاى سپاسگزار باشم، امام فرمود: رسول خدا روى انگشتان پاى خود قرار مىگرفت و عبادت مىكرد، بعد از اين آيه شريفه نازل شد طه ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى.پ
4- عبد اللَّه بن اسحاق جعفرى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: در تورات نوشته شده از كسى كه به تو نعمت داده سپاسگزارى كن و كسى كه از تو سپاسگزارى مىكند نيكى كن، و بدان اگر شكرگزارى كنى نعمت زائل نمىگردد، و اگر كفران ورزيدى نعمت پايدار نمىماند، شكر نعمتها را زياد مىكند و از تغييرات باز مىدارد.پ
5- فضل بقباق گويد: از امام صادق عليه السّلام از تفسير آيه شريفه وَ أَمَّا بِنِعْمَةِ رَبِّكَ فَحَدِّثْ سؤال كردم فرمود: كسى كه به تو احسان و نيكى كرده و تو را فضيلت
بخشيده و تو هم در برابر از او به نيكى ياد كن و از آنچه به تو داده سپاسگزارى نما.پ
6- ابو بصير گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم آيا شكر حدى دارد كه هر گاه بندهاى آن را انجام داد شاكر محسوب گردد، فرمود: آرى عرض كردم آن چيست فرمود: خداوند را حمد مىكند در هر نعمتى كه به او و خاندانش مىرسد، اگر چه مالى كه به او رسيده حقش را اداء كرده باشد.
خداوند متعال مىفرمايد: پاك و منزه است آن خدائى كه اين را براى ما مسخر كرد، در صورتى كه ما توانائى نداشتيم آن را بدست بياوريم و يا در جايى ديگر فرمود: بار خدايا من فقير و نيازمند هستم مالى براى من بفرست تا از آن رفع احتياج بكنم.
در جايى ديگر مىفرمايد: بار خدايا مرا در منزلى مبارك فرود آور كه تو بهترين فرود آورنده هستى و در آيهاى ديگر فرمود: خداوندا مرا در جاى راستى و درستى وارد كن و با راستى و درستى هم مرا از آنجا بيرون نما، و از نزد خودت مرا يارى كن و برهانى نما تا مرا يارى كند.پ
7- معمر بن خلاد گويد: از ابو الحسن عليه السّلام شنيدم فرمود: هر كس خداوند را بر نعمت سپاس گويد: او را شكرگزارى كرده است و اين سپاس از آن نعمت بهتر است.پ
8- صفوان جمال گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر نعمتى كه خداوند به بندهاى عطا كند چه كوچك باشد و يا بزرگ و او بگويد: الحمد للَّه شكر آن را اداء كرده است.پ
9- مردى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: هر كس مشمول نعمت خداوند شد و او را در قلب خود شناخت و اعتراف كرد كه خداوند به او داده است شكرش را اداء كرده.پ
10- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مردى از شما مقدارى آب مىنوشد و خداوند به آن جهت او را وارد بهشت مىكند، بعد فرمود او ظرف را در دست مىگيرد و بر دهان مىگذارد و نام خدا را بر زبان جارى مىكند و بعد
مىآشامد.پ
بار ديگر ظرف آب را از دهان دور مىكند، باز ميل به آشاميدن پيدا مىنمايد، خداوند را حمد و سپاس مىگويد بار ديگر مىآشامد باز آب را از دهان دور مىكند و سپاس مىگويد و باز مىنوشد خداوند به اين خاطر او را مستوجب بهشت مىكند.پ
11- عمر بن يزيد گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم: از خداوند خواستم مالى به من بدهد او هم عطا فرمود و از او فرزندى خواستم آن را هم داد، از وى خانهاى خواستم آن را هم بخشيد، فكر مىكنم خداوند مرا آزمايش مىكند و مىخواهد كمكم مرا مؤاخذه كند، فرمود: نه به خدا اگر شكر كنى باكى نيست.پ
12- حماد بن عثمان گويد: امام صادق عليه السّلام از مسجد بيرون شد در حالى كه مركب سوارى آن حضرت كم شده بود، فرمود: اگر خداوند آن را برگرداند حق شكرش را اداء مىكنم، راوى گويد: بعد از چندى آن مركب پيدا شد و نزد آن جناب آوردند.
امام عليه السّلام خداوند را سپاس گفتند و شكر بجاى آوردند، راوى گويد: عرض كردم: قربانت گردم شما فرموديد حق شكرش را بجاى مىآورم، امام فرمود مگر نشنيدى كه من گفتم: الحمد للَّه.پ
13- مغنى حناط گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله هر گاه كارى برايش پيش مىآمد خوشحال مىشدند و مىگفتند خداوند را بر اين نعمت سپاس مىگويم، و هر گاه از كارى اندوهگين مىشدند مىگفتند: الحمد للَّه على كل حال.پ
14- ابو بصير گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: هر گاه بر يك بيمار و يا معلول نظر افكنديد به طورى كه او نشنود سه بار بگوئيد: سپاس خدائى را كه مرا مانند شما مبتلا نكرد و اگر مىخواست انجام مىداد، فرمود: هر كس اين را بگويد از آن گرفتارى ايمن مىگردد.پ
15- حفص كناسى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر بندهاى كه يك بيمار و يا معلولى را بنگرد و بگويد: خداوند را سپاس مىگويم كه مرا مانند تو مبتلا نكرد و
مرا عافيت بخشيد، بار خدايا مرا از آنچه به او دادى نگهدار، گرفتار آن مصيبت نمىشود.پ
16- خالد بن نجيح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر گاه مشاهده كردى مردى گرفتار شده ولى به تو نعمت داده بگو بار خدايا من كسى را استهزاء نمىكنم و افتخارى هم ندارم، اما تو را بر نعمتهاى بزرگ سپاس مىگويم.پ
17- حفص بن عمر روايت مىكند امام صادق عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: هر گاه مردمان گرفتارى را مشاهده كرديد خداوند را بر سلامتى سپاس گوئيد و سعى كنيد آنها چيزى نشنوند تا اندوهگين شوند.پ
18- عبد اللَّه بن مسكان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در سفرى بودند و بالاى شترى به حركت ادامه مىدادند، ناگهان از شتر پائين آمدند و پنج بار سجده كردند.
بار ديگر سوار شتر شدند، در اين هنگام از آن حضرت سؤال كردند يا رسول اللَّه ما امروز از شما چيزى را مشاهده كرديم كه تا كنون نديده بوديم، فرمودند:
آرى جبرئيل نزد من آمد و بشارتهائى از طرف خداوند به من داد از اين رو من براى هر بشارت يك بار سجده كردم.پ
19- يونس بن عمار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر گاه يكى از شما نعمت خداوند را به ياد آورد صورت خود را بر زمين گذارد، و خدا را شكر بگويد، اگر سواره هست پائين بيايد و چهره بر زمين نهد.
اگر توانائى ندارد از مركب بزير آيد در همان بالا صورت خود را بر قربوس گذارد و سجده شكر بجاى آورد، و اگر آن هم نشد صورت خود را بر كف دست خويشتن قرار دهد و خدا را سپاس گويد و نعمتها را شكرگزار باشد.پ
20- هشام بن احمر گويد: با امام ابو الحسن عليه السّلام در اطراف مدينه راه مىرفتيم، امام از مركب پائين شد و سجده شكر بجاى آورد و طول داد، بعد سرش را برداشت و بر مركب سوار شد، عرض كردم سجده را طولانى فرموديد: فرمودند ياد نعمتى از نعمتهاى خدا را كردم از اين رو دوست داشتم او را سجده نمايم.
پ
21- صاحب سابرى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: خداوند به موسى وحى كرد اى موسى حق شكر مرا اداء كنيد، گفت: بار خدايا چگونه حق شكر شما را اداء كنم، در صورتى كه خود شكر هم از نعمتهاى شما مىباشد، فرمود اى موسى حالا كه دانستى آن هم از من است پس بنا بر اين شكرگزارى كردى.پ
22- اسماعيل بن فضل گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى كه صبح كردى و يا داخل شب شدى ده بار بگو: اللهم ما اصبحت بى من نعمة او عافية في دين او دنيا فمنك وحدك لا شريك لك لك الحمد و لك الشكر بها على يا رب حتى ترضى و بعد الرضا.
بار خدايا من هنگامى كه صبح بر مىخيزم و هر نعمتى كه مربوط به دين و دنيا باشد به دست من برسد همه از ناحيه تو مىرسد، خداوندا تو يگانه هستى و شريكى ندارى، سپاس و شكر مخصوص تو مىباشد خداوندا تو را سپاس مىگويم تا از من راضى گردى.
امام عليه السّلام فرمود: هر گاه اين دعا را بخوانى، شكر خداوند را به جاى آوردهاى، و نعمتهاى او را سپاس گفتهاى.پ
23- حفص بن بخترى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: نوح عليه السّلام اين دعاء را در هر صبح و شام مىخواند و از آن جهت او را بنده سپاسگزار گفتند، و رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس راست بگويد: نجات پيدا مىكند.پ
24- عمار دهنى گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: خداوند هر دل اندوهگين را دوست مىدارد، و هر دلشكورى را هم دوست مىدارد، خداوند روز قيامت به يكى از بندگان خود مىگويد آيا فلان شخص را شكر گفتى، مىگويد بار خدايا تو را شكر گفتم، خداوند فرمود: هر گاه او را سپاس نگوئى مرا هم سپاس نگفتهاى، بعد از اين فرمود: سپاسگزارترين شما به خدا كسى است كه از مردم سپاس گويد.پ
25- عبد اللَّه بن وليد گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم مىفرمود: سه چيز
است كه چيزى به آنها زيان نمىرساند، دعاء در هنگام اندوه، استغفار از گناهان، و شكر در هنگام نعمت.پ
26- معاويه بن وهب گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس سپاسگزارى كرد، بر نعمت او افزوده مىگردد، خداوند متعال در قرآن فرمود: اگر سپاسگزارى كنيد بر نعمتهاى شما خواهم افزود.پ
27- از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود: خداوند هر گاه به بندهاى نعمت بدهد و آن را به قلب خود بشناسد و در زبان هم سپاس گويد هنوز شكرش تمام نشده است خداوند بر نعمتهاى او مىافزايد.پ
28- ميسر گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: شكر نعمت دورى كردن از گناهان مىباشد و همه شكر اين است كه مردى بگويد: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ*.پ
29- عمر بن يزيد گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم مىفرمود: شكر هر نعمتى هر چه بزرگ باشد اين است كه خداوند را سپاس گوئى.پ
30- سماعه از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: خداوند متعال به مردمانى نعمتهاى خود را ارزانى داشت ولى آنها سپاسگزارى نكردند آن نعمتها و بال گردن آنها شد، و گروهى را به مصيبتها مبتلا كرد اما آنها صبر كردند و به نعمت رسيدند.پ
31- رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس خداوند را سپاسگزارى كند خداوند نعمتهاى خود را براى او افزايش مىدهد.پ
32- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: يكى از روزها رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله با بعضى از اصحاب خود در اطراف مدينه حركت مىكردند، ناگهان رسول خدا پايش را از ركاب بيرون آورد و فرود آمد و به سجده رفت و سجده طولانى بجاى آورد.
بار ديگر سر از سجده برداشت و سوار مركب شد، يكى از اصحاب گفت يا رسول اللَّه شما از مركب پائين آمديد و سجده طولانى كرديد فرمود جبرئيل نزد من آمد و سلام خداوند را به من رسانيد و مرا مژده داد كه مرا در ميان امت بىاعتبار نخواهد كرد.
من از اين مژده خوشحال شدم، مالى نداشتم كه آن را صدقه دهم و يا در راه خدا انفاق كنم، و بردهاى در اختيار من نبود تا او را آزاد سازم، ولى دوست داشتم كه خداوند را شكر بگويم و آن سجده شكر بود كه انجام دادم.پ
33- ابو جميله گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس ناسپاسى را از خود دور نكند شكر نعمت را به جاى نياورده است.پ
34- امام صادق عليه السّلام فرمود: هر بنده كه مورد عنايت خداوند قرار گرفت و نعمتى به او رسيد و او را به قلب خود شناخت و با زبانش سپاس گفت، خداوند بلافاصله بر احسان خود به او خواهد افزود، و همان است معنى لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ.پ
35- يكى از راويان نقل مىكند امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس ناسپاسى كند شكر نعمت را به جاى نياورده است.پ
36- على عليه السّلام فرمود: شكر هر نعمتى پرهيزكارى از حرامهاى خداوند است.پ
37- ابو حمزه ثمالى گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: بنده خدا بين سه چيز قرار دارد، گرفتارى، قضاء، و نعمت، در هنگام گرفتارى بايد صبر كند، در هنگام قضاء بايد تسليم گردد، و در هنگام نعمت بايد سپاسگزار باشد.پ
38- هشام بن سالم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مردى به على عليه السّلام عرض كرد نعمتهاى خداوند را چگونه شكرگزارى مىكنى، فرمود: هر گاه ديدم خداوند گرفتارى را از من دور كرد و به ديگرى داد او را سپاس مىگويم زيرا او به من نعمت عطا كرده است.پ
39- معاويه ابن عمار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اى معاويه هر كس به سه چيز برسد از سه چيز محروم نمىگردد، هر كس موفق به دعا شد اجابت هم خواهد ديد، و هر كس شكر نعمت كرد نعمت زيادى به او خواهد رسيد، و هر كس توكل پيدا كرد زندگى او تأمين خواهد شد.
خداوند متعال در قرآن مجيد مىفرمايد: هر كس كارهاى خود را به خداوند واگذارد خداوند او را كفايت مىكند، و در جاى ديگر فرمود: اگر سپاسگزارى كنيد
بر نعمتهاى شما خواهم افزود، و در آيهاى ديگر فرمود: مرا بخوانيد تا استجابت كنم.پ 40- ابو الصباح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس چهار چيز را دارا باشد از چهار چيز محروم نمىگردد، هر كس موفق به دعا شد از اجابت محروم نخواهد گرديد، هر كس موفق به استغفار گرديد از توبه محروم نمىشود، هر كس توفيق شكر يافت زيادتى در نعمت پيدا مىكند، و هر كس صبر و استقامت پيدا كند ماجور مىگردد.پ 41- ابو حمزه ثمالى گويد: امام سجاد عليه السّلام فرمود: هر كس بگويد الحمد للَّه شكر همه نعمتهاى خداوند را به جاى آورده است.پ 42- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: شكر منعم روزى را زياد مىگرداند.پ 43- محمود بن ابى البلاد گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود: هر كس شكر منعم را بجاى نياورد خداوند را سپاس نگفته است.پ 44- امام رضا عليه السّلام از پدرانش از امام سجاد عليهم السّلام روايت مىكند كه فرمود:
مردم سه چيز را از سه كس آموختند، صبر را از ايوب، شكر را از نوح، و حسد را از فرزندان يعقوب فرا گرفتند.پ 45- امام رضا از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس به نعمت خداوند رسيد بايد سپاسگزارى كند، و هر كس روزيش به تاخير افتاد بايد استغفار نمايد، و هر كس گرفتار مصيبتى شد بايد لا حول و لا قوة الا باللَّه بگويد.پ 46- امام رضا از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:
خداوند متعال مىفرمايد اى فرزند آدم گناهان مردم تو را از گناهت غافل نسازد، و نعمت مردم نعمتهاى خداوند را از ياد تو نبرد و مردم را از رحمت خداوند مايوس نكن در حالى كه خود به رحمت خداوند اميدوار مىباشى.پ 47- عبد العظيم حسنى از امام جواد و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند، كه سلمان ابو ذر را به خانهاش دعوت كرد، و دو گرده نان در مقابل او گذاشت، ابو ذر
يكى از نانها را برداشت و زير و رو كرد،پ سلمان گفت: چرا آن را زير و رو مىكنى.
ابو ذر گفت: مىترسم تازه نباشند، سلمان از آن سخن ناراحت شد، و گفت:
چرا نانها را زير و رو كردى و به هم ماليدى به خداوند سوگند در عمل و آوردن اين نان آب زير عرش و فرشتگان كار كردهاند و بادها در پديد آوردن آن فعاليت نمودهاند.
بادها آن را به ابرها سپردند، و از ابرها باران بر زمين ريخت، و رعد و برق و فرشتگان آن را به اينجا رسانيدند، زمين روى آن كار كرد و چوب و آهن در آن مصرف شد، و چهار پايان و هيزم و نمك در آن به كار گرفته شدند تا بصورت نان در آمد.
اينك چگونه مىتوانى شكر همه اين نعمتها را بجاى آورى و خداوند را سپاس بگوئى ابو ذر در پاسخ سلمان گفت: من از اين سخنان توبه مىكنم، و از عملى كه انجام دادم استغفار مىنمايم و از تو هم كه ناراحت شدى عذر مىخواهم.
راوى گويد: يكى از روزها سلمان ابو ذر را به خانه خود دعوت كرد، و نان خشكى كه مقدارى آب بر آن پاشيده بود در مقابل او گذاشت ابو ذر گفت: اين نان خوشمزه مىشد در صورتى كه مقدارى نمك هم در آن قرار مىگرفت.
سلمان برخاست و كوزهاش را گرو گذاشت و مقدارى نمك تهيه كرد و در مقابل ابو ذر نهاد، ابو ذر آن نان را با نمك مىخورد، و مىگفت: خدا را سپاس مىگوئيم كه اين قناعت را به ما عطا كرد سلمان گفت: اگر قناعت مىكردى كوزه گرو نمىرفت.پ 48- ابراهيم بن عباس گويد: امام رضا عليه السّلام بسيارى از اوقات اين شعر را مىخواندند: هر گاه در خيرى قرار گرفتى گول آن را نخور، و بگو بار خدايا ما را در آن نعمت سالم بدار، و آن را براى ما كامل گردان.پ 49- عبد اللَّه بن وليد رصافى گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: سه چيز است كه به آنها زيان نمىرسد، دعاء در هنگام اندوه، استغفار در هنگام گناه، و شكر در هنگام رسيدن به نعمت.
پ50- محمد بن عجلان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خوشا به حال كسانى كه نعمتهاى خدا را كفران نكنند، و خوشا به حال آنهائى كه براى خداوند با هم دوست باشند.پ 51- ابن عيينه گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هيچ بندهاى نيست مگر اينكه خداوند بر او حجتى دارد، يا گناهى مرتكب شده و يا از شكر نعمتى كوتاهى كرده است.پ 52- داود بن سليمان گويد: امام رضا از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله هر گاه از موضوعى خوشحال مىشد مىفرمود: سپاس خدائى را سزاست كه به نعمت او نيكىها تمام مىكردند، و هر گاه از چيزى ناراحت مىشدند مىفرمودند: خداوند را در هر حال سپاس مىگويم.پ 53- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله روايت فرمود: هر كس آبروى برادر مسلمان خود را نگهدارد خداوند بهشت را به او خواهد داد، و هر كس مورد محبت قرار گرفت بايد محبتها را جبران كند، و اگر نتوانست با زبان از وى تقدير كند و اگر اين كار را هم نكرد كفران نعمت كرده است.پ 54- زيد شحام گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: با نعمتها خوش رفتارى كنيد و بترسيد كه آن نعمتها از شما به ديگران انتقال پيدا كند، و بدانيد كه اگر نعمتها را از دست داديد ديگر به شما بر نمىگردد، امير المؤمنين عليه السّلام مىگفتند: چيزى كه از دست رفت برگشتش اندك است.پ 55- امام هادى عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه فرمود: پنج چيز هدر مىروند، چراغى كه در آفتاب گذاشته شود، روغنى مصرف مىگردد ولى روشنائى سودى نمىبخشد.
بارانى كه بر زمين شورهزار بريزد باران ضايع مىشود و زمين هم سودى نمىبرد، غذائى كه طباخ تهيه مىكند ولى نزد كسى كه سير است مىبرند و او از آن منتفع نمىگردد، زن زيبائى را كه بطرف مردى مىبرند و او توانائى هم بستر شدن
با او را ندارد، و احسان به كسى كه سپاسگزارى نمىكند.پ 56- داود بن سرحان گويد: ما خدمت حضرت صادق عليه السّلام بوديم كه سدير صيرفى وارد شد، امام به سدير گفت: اى سدير هر كس مالش زياد شود مسئوليت او نزد خداوند بزرگ مىگردد، اگر مىتوانيد آن مسئوليتها را از خود دفع كنيد در دفع آن بكوشيد.
سدير گفت: يا ابن رسول اللَّه ما چگونه از خود دفع كنيم، فرمود: حوائج برادران خود را بر آوريد و از اموال خود به آنها بدهيد، بعد فرمود: اى سدير با نعمتها به خوبى رفتار كنيد، و از كسانى كه به شما محبت كردهاند سپاسگزارى نمائيد.
هر كس از شما سپاسگزارى كرد به او نيكى كنيد، و بدانيد شما هر گاه چنين رفتارى داشته باشيد استحقاق پيدا مىكنيد كه خداوند از نعمتهاى خود به شما زياد مىدهد، و با برادران خود به نيكى رفتار نمائيد و آنها را نصيحت كنيد، و بعد آيه شريفه لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ را قرائت كردند.پ 57- معلى بن خنيس نزد امام صادق عليه السّلام رفت تا با او وداع كند و به سفر برود، وقتى كه مىخواست از محضر آن جناب بيرون شود فرمود: اى معلى از خداوند عزّت طلب كن تا تو را عزيز گرداند، فرمود: چگونه عزّت بخواهم يا ابن رسول اللَّه.
فرمود: اى معلى از خداوند بترس تا همه اشياء از تو بترسند اى معلى با برادرانت محبت كن و از حال آنها جويا باش و با آنان رفت و آمد داشته باش، خداوند به وسيله بخشش محبت مىآورد و به خاطر عدم آن دشمنى مىآورد.
به خداوند سوگند اگر از من چيزى بخواهيد مىدهم و اين را دوستتر دارم تا آنگاه كه از من چيزى نخواهيد و من هم ندهم و با من دشمنى كنيد، بدانيد كه اگر از دست من چيزى به شما رسيد بايد خدا را سپاس گويند، و از شكر كسى كه نعمتهاى خدا به دست او به شما مىرسد خوددارى نكنيد.پ 58- بكر بن عبد اللَّه گويد: عمر بن خطاب خدمت رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله رسيد در
حالى كه آن جناب تب كرده بود،پ عمر گفت: يا رسول اللَّه تب شما زياد شده است، رسول خدا فرمود: من شب گذشته سى سوره از قرآن را تلاوت كردم كه در ميان آنها هفت سوره طولانى هم بودند.
عمر گفت: يا رسول اللَّه خداوند متعال گناهان گذشته و آينده تو را آمرزيده است، چرا خود را اين چنين به مشقت و سختى انداختهايد، رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود:
اى عمر من نبايد بندهاى شاكر باشم.پ 59- فضيل بن يسار گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: هر كس موفق به دعا شد از اجابت دعا محروم نخواهد شد و هر كس موفق به سپاسگزارى گرديد نعمت او زياد خواهد شد و بعد اين آيه شريفه را قرائت كردند وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ.پ 60- عائشه گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس فضيلت نعمتهاى خداوند را در غذاها و آشاميدنيهاى خود نداند در علم خود كوتاهى كرده و عذاب او نزديك شده است.پ 61- عمر بن صبيح گويد: امام صادق عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: چهار چيز به نفع مردم هستند و براى آنها زيان ندارند، ايمان و شكر، خداوند متعال فرمودند: خداوند شما را چگونه عذاب مىكند در حالى كه شما شكرگزار و مؤمن مىباشيد.
سوم استغفار است پروردگار مىفرمايد: اى رسول ما تا آنگاه كه شما در ميان مردم هستيد و يا آنها مشغول استغفار مىباشند خداوند آنها را عذاب نخواهد كرد، چهارم دعاء مىباشد كه خدا مىفرمايد: بگو به آنها اگر دعاى شما نبود خداوند به شما توجهى نمىكرد.پ 62- مالك بن اعين جهنى گويد: امام سجاد عليه السّلام به يكى از فرزندانش فرمود:
اى فرزند خداوند را سپاسگزارى كن چون به شما نعمت داده است، و هر كس از تو سپاسگزارى كرد به او نيكى كن، زيرا اگر شكرگزار باشى نعمت از تو قطع نمىگردد.
اما اگر كفران نعمت كردى روزىها را از دست مىدهى، شاكر با شكرى كه انجام مىدهد خوشبختتر است تا از نعمتى كه به او مىرسد، و بعد اين آيه شريفه را تلاوت كردند وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ.پ 63- زياد بن منظر از امام باقر عليه السّلام و او از پدرش از جدش عليهم السّلام روايت مىكند كه على عليه السّلام فرمود: لازم است كسى كه به او نيكى شده از منعم سپاسگزارى كند و پاداش او را بدهد، و اگر توانائى نداشت پاداش بدهد با زبان از وى سپاسگزارى كند.
اما اگر اين را هم انجام نداد و زبانش قدرت سپاسگزارى پيدا نكرد، بايد نعمت را بشناسد و قدر آن را بداند و ضايعش نكند، و منعم را احترام نمايد، و اگر اين كارها را هم نكرد او شايسته نعمت نيست و بايد او را به حال خود رها كرد.پ 64- سكونى از امام صادق عليه السّلام و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: تنگى قبر و فشار آن به مؤمن براى آن است كه او نعمتها را ضايع مىنمود و اين تنگى و فشار قبر كفاره آن عمل محسوب مىگردد.پ 65- زراره گويد: از امام باقر عليه السّلام شنيدم فرمود: هر كس با مردم طورى رفتار كند كه مردم با او رفتار مىكنند كافى است كه او را اهل پاداش بدانيد، و اگر كسى نتوانست پاداش منعم را بدهد بايد از وى سپاسگزارى كند، و هر كس شكر كرد بزرگوار به حساب مىآيد.
هر كس بداند كه كار نيك را براى خود انجام مىدهد و سودش عايد او مىگردد، از مردم انتظار شكر نخواهد داشت، و محبت زيادى طلب نخواهد كرد، و بدان كسى كه از تو طلب احسان مىكند و آبرويت را نزد تو مىريزد تو هم آبروى خود را از وى دريغ مدار.پ 66- امام صادق عليه السّلام فرمود: از كفران نعم آن است كه شخصى گويد: من فلان غذا را خوردم و آن غذا به من زيان رسانيد.پ 67- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام از پدرانش روايت مىكند كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: با نعمتها قبل از اينكه از شما دور گردند نيكو مصاحبت
كنيد، زيرا نعمت زائل مىشود و براى صاحب نعمت گواهى مىدهد كه او چگونه با آن رفتار كرده است.پ 68- هيثم بن واقد گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: خداوند متعال هر نعمتى را كه به يكى از بندگان خود مىدهد و او خداوند را بر آن نعمت سپاس مىگويد آن حمد از آن نعمت بهتر و وزينتر و بزرگتر مىباشد.پ 69- اسحاق بن عمار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اى اسحاق هر بندهاى كه نعمتى از طرف خداوند به او رسيد، و او نعمت را با دل خود پذيرفت و آشكارا حمد خداوند را گفت: او هنوز از حمد خود فارغ نشده كه خداوند امر مىكند بر نعمت او بيفزايند.پ 70- صاحب سابرى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: خداوند متعال به موسى عليه السّلام وحى فرستاد اى موسى مرا شكرگزار باش، گفت: بار خدايا چگونه حق شكرت را اداء كنم، زيرا هر شكرى خود از نعمتهاى تو بشمار مىرود، فرمود: اى موسى حق شكر آن است كه بدانى آن هم از من مىباشد.پ 71- در روايت آمده كه يك شتردار امام جواد عليه السّلام را از مدينه به كوفه آورد، و بعد در باره مزدش با او صحبت كرد، امام عليه السّلام به وى وعده كرده بود كه چهار صد دينار به او بدهد، امام عليه السّلام به او فرمودند: مگر نمىدانى كه زيادى نعمت در هنگامى قطع مىگردد كه شكر از بندگان قطع گردد.پ 72- امام صادق عليه السّلام فرمود: در هر نفسى از نفسهايت لازم است شكرگزارى كنى بلكه هزار بار شكر و بيشتر، پائينترين مقام شكر آن است كه هر نعمتى را از خداوند بدانى و علتى ديگر براى آن نياورى و به آنچه عطا كرده راضى باشى و او را در نعمتش معصيت نكنى، و با اوامر و نواهى او به سبب نعمتى كه بخشيده است مخالفت ننمائى.
همواره بنده شاكر خداوند باش تا پروردگار را كريم و در همه احوال بيابى، و اگر عبادتى در نزد خداوند كه از روى خلوص انجام بگيرد وجود داشت و يا بهتر از آن عبادتى بود خداوند آن را ذكر مىكرد ولى چون عبادتى برتر از آن وجود
نداشت او را از ميان همه برگزيد و فرمود:پ وَ قَلِيلٌ مِنْ عِبادِيَ الشَّكُورُ، بندگان سپاسگزار من اندك مىباشند.
همه شكر آن است كه با زبان دل اعتراف كند و در نزد خداوند با خشوع و عجز اقرار نمايد كه هرگز توان شكر ندارد، زيرا شكرگزارى از خداوند هم توفيقى است كه او عطا مىكند كه خود موجب شكر مىگردد و اين خود بزرگترين و عزيزترين مقام در نزد خداوند است كه نصيب آدمى مىشود.
اينك لازم مىآيد كه براى هر شكرى شكرى ديگر بجاى آورى و اين پايان ندارد، آدميان در نعمتهاى خداوند غرق مىباشند و از شكر او عاجز و ناتوان هستند، از كجا انسان مىتواند شكر نعمتهاى او را بكند و مىتواند جبران كارهاى خدا را بنمايد، بندگان ضعيف هستند و نيروئى ندارند و اين خداوند است كه به آنها نيرو مىدهد و قدرت مىبخشد.
خداوند متعال از عبادت و طاعت بندگان بىنياز است و همواره مىتواند به آنها نعمت عطا كند، اينك بنده شاكر و سپاسگزار باش و خداوند را ثناگوى، و به اين اصل پاى بند باش و آن را مورد عمل قرار ده تا از شگفتيهاى آن اطلاع حاصل كنى.پ 73- ابو عمرو زبيرى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: كفر در كتاب خداوند بر پنج قسم است يكى از آنها كفران نعمت است و خداوند در اينجا از قول سليمان روايت مىكند كه گفت: هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَ أَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ، اين فضل خداوند است كه به من رسيده و او مىخواهد مرا آزمايش كند كه بر اين نعمت سپاس مىگويم و يا كفران مىنمايم.
در آيه ديگر فرمود: اگر سپاسگزارى كرديد به شما زياد خواهم داد، و در آيهاى ديگر گفت: مرا به ياد بياوريد تا من هم شما را بياد بياورم، و از من سپاسگزارى كنيد و كفران نعمتهاى مرا ننمائيد.پ 74- يكى از راويان نقل مىكند كه امام صادق عليه السّلام در تفسير آيه شريفه و وَ ذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ فرمود: يعنى به نعمتهاى او.
پ75- ابو عمر مدينى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: هر بندهاى كه مشمول نعمتهاى خداوند بشود و با قلبش آن را بشناسد و با زبان شكر گويد هنوز سخنش تمام نشده خداوند امر مىكند كه او را نعمت زياد بدهند و همين است تفسير آيه شريفه لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ.پ 76- ابو ولاد گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم مگر اين نعمتهاى ظاهر از خداوند نمىباشد، مگر نه اين است كه او را سپاس گوئيم بر نعمت ما مىافزايد، همان گونه كه در قرآن فرموده لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ، فرمود: آرى هر كس خدا را بر نعمتهايش سپاس گفت و دانست كه اين نعمتها از خداوند و از ناحيه ديگران نيست همين خود سپاس است.پ 77- از امام صادق عليه السّلام سؤال شد گرامىترين مردم كدام افراد هستند، فرمود: آنها كه هر گاه به نعمتى رسيدند شكرگزارى كنند، و هر گاه گرفتار شدند صبر پيشه نمايند.پ 78- امام هادى عليه السّلام از پدرانش روايت مىكند كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود:
هر بندهاى كه به نعمتى رسيد و با دلش از آن سپاس گفت خداوند به او زياد عطا مىكند قبل از اينكه به وسيله زبان تشكر نمايد.پ 79- امام جواد عليه السّلام فرمود: از نعمتى كه سپاسگزارى نشود، مانند گناهى است كه مورد آمرزش قرار نگيرد.پ 80- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: هر گاه نعمت از اطراف براى شما رسيد او را با كم شكرى از خود دور نسازيد،پ فرمودند: خداوند در هر نعمتى حقى دارد هر كس حق آن را اداء كرد خداوند بر آن مىافزايد و هر كس كوتاهى كرد نعمت از وى زائل مىگردد.پ على عليه السّلام فرمود: از دور شدن نعمتها بر حذر باشيد، هر چه از دست رفت باز گردانيدن آن آسان نيست.پ امير المؤمنين سلام اللَّه عليه فرمود: هر گاه خداوند در شكر را به روى بندگانش باز كرد در زيادت را به روى آنها نخواهد بست، و هر گاه در دعاء را روى
آنان باز نمود در اجابت را هم روى آنها خواهد گشود و هر گاه در توبه را باز كرد در مغفرت را هم باز مىكند.پ 81- علاء بن كامل گويد: به امام ابو الحسن عليه السّلام عرض كردم خداوند چيزهائى به من عطا كرد و نمىدانم با آنها چگونه رفتار كنم، فرمودند: مگر نمىدانى خود اين هم شكر است.پ همين راوى گويد: امام عليه السّلام در يك حديثى به من فرمودند شكرگزارى را كوچك ندان.پ سعدان بن يزيد گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم گروهى را مشاهده مىكنم كه زندگى براى آنها تنگ است، ولى هنگامى كه به خودم نگاه مىكنم زندگى خود را خوب و در رفاه مىبينم، به هر كارى كه دست مىزنم سود مىبرم.
در حالى كه گروهى هستند از من بهتر و فعالتر مىباشند ولى از زندگى سودى نمىبرند من مىترسم اين مقدمه براى عذاب من باشد و گناهم موجب شده كه زندگيم رونق پيدا كند.
امام عليه السّلام فرمود: هنگامى كه شكر اين نعمتها را به جاى مىآورى چيزى نيست.پ امام باقر عليه السّلام فرمود: خداوند نعمتهاى خود را زياد مىكند مادامى كه شكرگزار باشى.پ حضرت صادق عليه السّلام فرمود: با نعمتها به خوبى رفتار كنيد، گفته شد مقصود از آن چيست فرمود: شكر منعم را بجاى آوريد و حقوق آن را اداء كنيد.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: با نعمتهاى خداوند به نيكى رفتار كنيد و بترسيد كه آن نعمتها از شما به ديگران انتقال پيدا نكند، و اگر نعمت از شما دور شد ديگر مراجعت نخواهد كرد، على عليه السّلام مىفرمودند آنچه از دست رفت كمتر باز مىگردد.پ معمر بن خلاد گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود: از خداوند بترسيد و تواضع داشته باشيد و شكر خداوند را به جاى آوريد، در بنى اسرائيل مردى بود كه در خواب به او گفتند كه نصف عمر خود را در وسعت و رفاه بسر خواهى برد اينك هر كدام را
مىخواهى طلب كن.پ او در جواب گفت: من يك شريك دارم و با او هم صحبت مىكنم و بعد پاسخ مىدهم، او بعد اين جريان را به زوجهاش گفت، او هم در جواب شوهر اظهار داشت بگو نصف اول را مىخواهم شوهر گفت: باشد همين را خواهم گفت.
بعد از اين دنيا به او روى آورد، هر گاه نعمتى به او مىرسيد زنش مىگفت فلان همسايه ما نياز دارد و چيزى هم به او بده و فلان فاميلت محتاج است به او هم برس، و آنها هم به اين كار ادامه دادند و هر نعمتى كه به آنها رسيد به همسايگان و خويشاوندان دادند.
مدتى گذشت بار ديگر آن مرد به خواب او آمد و گفت: نصف عمرت گذشت، اكنون چه مىگوئى گفت: من با شريك خود در اين باره صحبت مىكنم و جواب مىدهم، صبح هنگام جريان را به زنش اطلاع داد، زن گفت: ما به نعمت رسيديم و شكرگزارى نموديم خداوند هم روزى ما را مىرساند، او هم جريان را به آن مرد در خواب گفت، او هم در جواب اظهار داشت تمام عمر در رفاه خواهى بود.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: سه چيز هستند كه زيان نمىبينند، دعا در هنگام اندوه و استغفار در هنگام گناه، و سپاسگزارى در هنگام نعمت.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: در تورات نوشته شده هر كس به تو نعمت داد از او سپاسگزارى كن، و هر كس تو را سپاس گفت به او نيكى نما، هر گاه نعمتها را سپاس گفتى زوال پيدا نمىكند، و اگر كفران كردى باقى نمىماند، شكر نعمتها را زياد مىكند و از تغييرات مصون مىگرداند.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس به آنچه رسيده شاكر باشد مستوجب زيادت خواهد شد و هر كس از سپاسگزارى دست بردارد نعمت را در مخاطره افكنده است، و از تغيير ايمن نخواهد بود.پ امام باقر عليه السّلام فرمود: خداوند متعال به موسى بن عمران فرمودند: يا موسى حق شكر مرا اداء كن، گفت: بار خدايا چگونه حق شكرت را اداء كنم در حالى كه
همه نعمتهاى من از شما مىباشد،پ و خود شكرگزارى هم نعمت تو مىباشد، خداوند فرمود: هنگامى كه توجه كردى همه چيز از طرف من مىباشد آن هم شكر است.پ امام باقر عليه السّلام فرمود: نعمتها از طرف خداوند قطع نمىگردند مگر اينكه شكر و سپاس از طرف بندگان قطع گردد.پ على عليه السّلام فرمودند: سپاسگزارى از نعمتهاى خداوند دورى كردن از محرمات او مىباشد.پ 82- ابن فضال از امام صادق عليه السّلام و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: كسى كه شكر خدا را مىگويد مانند گرفتار صابر پاداش دارد، و كسى كه از نعمتهاى خداوند سپاسگزارى مىنمايد مانند پيشهور قانع پاداش مىگيرد.
