سخاوت و بخشندگى

پ‏1- زيد بن على از پدرش و او از پدرش از على عليه السّلام روايت مى‏كند كه فرمودند: بخشندگان سروران دنيا هستند، و در آخرت هم از نيكان بشمار مى‏روند.

 

پ‏2- حسن بن زياد از امام صادق عليه السّلام روايت مى‏كند كه فرمود: خداوند متعال دين اسلام را براى شما پسنديد، اكنون سخاوت و حسن خلق داشته باشيد و حق اسلام را ادا كنيد.پ 3- جميل بن دراج گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: بهترين شما بخشندگان شما هستند، و بدترين شما بخيلان مى‏باشند، از كارهاى نيك احسان به برادران و كوشش در بر آوردن خواسته‏هاى آنان مى‏باشد، اگر اين كارها را بكنيد شيطان را از خود دور مى‏كنيد و از دوزخ نجات مى‏يابيد و وارد بهشت مى‏شويد.

اى جميل اين حديث را به دوستان برگزيده‏ات برسان، جميل گويد: عرض كردم قربانت كردم دوستان برگزيده‏ام كدام افراد مى‏باشند فرمود: آنها كه به برادران خود نيكى مى‏كنند در سختى‏ها و آسانيها از آنها دلجوئى مى‏نمايند.

بعد از آن فرمود: اى جميل آنها كه مال زياد دارند براى آنها مشكلى نخواهد بود، ولى خداوند آنهائى را كه مال اندك دارند و در عين حال انفاق مى‏كنند ستوده و گفته وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ‏پ 4- بريد عجلى گويد: امام باقر عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت مى‏كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند متعال مى‏فرمايد: كار نيك هديه‏اى است از طرف من براى بندگان مؤمنم.

اگر آنها را قبول كرد معلوم است كه رحمت من شامل حال او مى‏باشد و اگر رد كرد معلوم مى‏شود گناهى مرتكب شده و از آن محروم شده است، و اين از طرف او مى‏باشد نه از طرف من، هر بنده‏اى را كه آفريدم، او را بطرف ايمان هدايت كردم و خلقش را نيكو گردانيدم و او را گرفتار بخل نكردم و همه نيكيها را به او داده‏ام.پ 5- احمد بن سليمان گويد: مردى از ابو الحسن عليه السّلام سؤال كرد در حالى كه آن جناب در طواف بود، آن مرد پرسيد مرا از جواد آگاه كنيد، امام فرمود: اين سخن تو دو وجه دارد، اگر از مخلوقات سؤال مى‏كنى، جواد كسى را گويند كه‏

 

واجبات خداوند را انجام دهد،پ و بخيل هم كسى مى‏باشد كه واجبات را بجاى نياورد.

اما اگر مقصود شما از جواد خداوند و خالق موجودات باشد، او اگر عطا كند، جواد است، و اگر هم ندهد باز هم جواد مى‏باشد، زيرا اگر او به بنده‏اى چيزى بدهد به او تعلق ندارد و اگر هم ندهد باز حقى از آن ضايع نكرده است.پ 6- محمد بن عيسى گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود: در خروس سفيد پنج خصلت مى‏باشد كه در انبياء هم وجود دارند، و آنها عبارتند از: شناختن هنگام نماز، غيرت، سخاوت، شجاعت و كثرت آميزش.پ 7- وشاء گويد: از امام رضا عليه السّلام شنيدم فرمود: سخى به خداوند و بهشت و مردم نزديك مى‏باشد ولى بخيل از خدا و بهشت و مردم دور است،پ و نيز شنيدم آن جناب فرمود: سخاوت درختى است در بهشت و هر كس به يكى از شاخه‏هاى آن در آويزد وارد بهشت مى‏گردد.پ 8- ياسر خادم گويد: امام رضا عليه السّلام فرمود: سخى از مال مردم مى‏خورد تا مردم از مال او بخورند ولى بخيل از مال كسى نمى‏خورد تا ديگران هم از طعام او نخورند.پ 9- سعيد بن مسلمه گويد: امام صادق عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت مى‏كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: سخاوت يكى از درختهاى بهشت مى‏باشد، و شاخه‏هاى متعددى دارد كه بطرف دنيا هم سر در آورده‏اند.

هر كس سخاوت داشته باشد به يكى از آن شاخه‏ها مى‏آويزد و شاخه او را بطرف بهشت مى‏كشاند، و بخل هم درختش در دوزخ است و شاخه‏هاى آن به دنيا سر در آورده‏اند افراد بخيل به آن شاخه‏ها آويزان مى‏شوند و بطرف دوزخ جلب مى‏گردند.پ ابو المفضل گويد: يكى از راويان بنام ابو عبد اللَّه الحسين گويد: شيخى از خاندان ما از پدرش روايت مى‏كرد كه من اين حديث را از امام صادق عليه السّلام شنيدم و آن جناب فرمود: مقصود آن سخى كه مال خود را در راه غير مشروع تبذير مى‏كند

 

نيست، بلكه مقصود كسى است كه واجبات را مانند زكاة در راه خدا صرف مى‏كند، و بخيل هم كسى است كه حق خدا را از مالش نمى‏دهد.پ 10- يكى از اصحاب ما گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم سخاوت را برايم تعريف بفرمائيد، امام عليه السّلام فرمود: حقوقى را كه خداوند در مالت واجب كرده است در محل خودش خرج كنيد.پ 11- حريز گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مرد سخاوتمند و شريف كسى است كه مال خودش را در راه حق انفاق كند.پ 12- على بن عوف ازدى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: سخى كسى را گويند كه از مال حرام دست باز دارد، و هر گاه مال حلالى پيدا كرد از روى ميل و رغبت آن را در راه خداوند انفاق كند.پ 13- حفص بن غياث از امام صادق عليه السّلام روايت مى‏كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: سخاوت درختى در بهشت مى‏باشد كه شاخه‏هاى آن بطرف دنيا آويخته شده هر كس چنگ به آن بزند بطرف بهشت جلب مى‏شود.پ 14- حارث اعور گويد: امير المؤمنين سلام اللَّه عليه به فرزندش حسن گفتند اى فرزند من سماحت چيست، فرمود: بخشش در هنگام وسعت و تنگى،پ و در روايت ديگر از على عليه السّلام آمده كه از فرزندش پرسيد سماحت چيست، جواب داد، جواب سائل را دادن و بخشش نمودن.پ 15- سكونى گويد: امام صادق عليه السّلام از على عليه السّلام روايت مى‏كند كه فرمود: سه چيز از درهاى خير مى‏باشد سخاوت نفس، پاكى سخن، و صبر در برابر آزارها.پ 16- از عالم عليه السّلام روايت شده كه فرمود: سخاوت درختى است در بهشت كه شاخه‏هاى آن به دنيا آويزان است هر كس به آن چنگ زند بطرف بهشت جلب مى‏گردد، و بخل نيز درختى در جهنم است و شاخه‏اش بطرف دنيا بيرون آمده هر كس به آن درآويزد بطرف دوزخ كشانده مى‏گردد از آتش جهنم به خداوند پناه مى‏بريم.پ روايت شده رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله به عدى به حاتم طائى فرمودند: خداوند عذاب‏

 

را به خاطر سخاوت از پدرت دور كرده است.پ روايت شده تعدادى اسير نزد رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله آوردند، پيامبر به على عليه السّلام دستور دادند گردن آنها را بزند و فقط يك نفر را اعدام نكند، آن مرد پرسيد چرا مرا از ميان آنها استثناء كرديد در حالى كه جرم ما يكى بود.

رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند متعال براى من وحى فرستاد و فرمود: شما در ميان قومت سخاوت داشتى و از اين جهت نبايد كشته شوى، آن مرد در اين هنگام شهادتين بر زبان جارى كرد و سخاوتش او را بطرف بهشت كشانيد.پ در روايت آمده سخاوتمندى كه به گناهانش اعتراف مى‏كند نزد خداوند از پيرمرد عابد ولى بخيل محبوب‏تر است.پ روايت شده چيزى نزد خداوند بهتر از اين نيست كه گوسفندى قربانى شود و به مردم خورانيده گردد.پ روايت شده در سر سفره‏ها زياد بنشينيد و زود حركت نكنيد، زيرا سر سفره‏ها نشستن از عمرها به حساب نمى‏آيد.پ روايت شده اگر غذائى با هزينه صد درهم تهيه شود و مؤمنى از آن بخورد، اسراف حساب نمى‏شود.پ از عالم عليه السّلام روايت شده كه فرمود: به مردم طعام دهيد، و سلام را بلند بگوئيد و نماز بگذاريد هنگامى كه مردم در خواب مى‏باشند، و با سلامتى وارد بهشت مى‏شويد.پ روايت شده از سخى بپرهيزيد كه خداوند دست او را مى‏گيرد،پ و روايت شده كه هر گاه سخى بر زمين بيفتد خداوند او را محافظت مى‏كند و پيشانيش را مى‏گيرد.پ 17- امام صادق عليه السّلام فرمود: جود و سخاوت از اخلاق پيامبران مى‏باشد سخاوت از پايه‏هاى دين بشمار مى‏رود و مؤمن سخى و بخشنده است، كسى به مقام جود مى‏رسد كه داراى يقين و همتى عالى باشد، زيرا سخاوت در پرتو يقين حاصل مى‏گردد و هر كس مقصود را شناخت مال و ثروت در نظرش پست مى‏شود.

 

پ‏رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: ولى خدا سرشتش به سخاوت آميخته شده است سخاوت بايد در باره دوستانى كه دنيا آنها را ناتوان كرده است انجام گيرد، كسى كه اهل جود و سخاوت مى‏باشد بايد همه مردم را يكسان مشاهده كند، و مؤمن و كافر و مطيع و عاصى و بزرگ و كوچك در نظر او مساوى باشند.

افراد نيازمند را طعام دهد و زندگى آنها را تامين كند، و به آنها لباس بپوشاند و به ديگران بخشش كند، ولى خودش هر طور مى‏خواهد زندگى كند، اگر او همه دنيا را در اختيار خود بگيرد باز خويشتن را بيگانه مشاهده مى‏كند، و اگر همه را در راه خداوند خرج كند هرگز ملول نمى‏گردد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: آدم سخاوتمند به خدا و مردم و بهشت نزديك است، و بخيل هم از خدا و مردم و بهشت دور مى‏باشد و به دوزخ نزديك، كسى را سخى مى‏گويند كه در راه رضاى خداوند مال خود را بذل كند، و لو به مقدارى نان و جرعه‏اى آب باشد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: مرد با جود و سخاوت هنگامى مى‏تواند از جود خود استفاده كند كه انفاق او براى رضاى خدا باشد، و اگر در كارهاى معصيت و بر خلاف رضاى خدا بخشش كند مورد خشم و غضب خداوند قرار مى‏گيرد.

اين چنين انسانى نسبت به خود بخل مى‏كند تا چه رسد به ديگران زيرا او از هواى نفس خود پيروى كرده و با اوامر خداوند مخالفت مى‏كند، خداوند در اين باره فرموده وَ لَيَحْمِلُنَّ أَثْقالَهُمْ وَ أَثْقالًا مَعَ أَثْقالِهِمْ.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: فرزند آدم مى‏گويد: ملك من و مال من، اى بينوا هنگامى كه ملك بود تو كجا بودى، مال تو آن است كه خوردى و پوشيدى و يا انفاق كردى، آنكه خوردى از بين رفت، آنكه پوشيدى كهنه شد، و آنچه انفاق كردى برايت باقى مى‏ماند، اينك يا خداوند تو را رحمت مى‏كند و يا عذاب مى‏نمايد.

اكنون توجه داشته باش كه مال ديگران محبوب‏تر از مال خودت نباشد، على عليه السّلام فرمود: هر چه قبل از خود فرستادى براى مالكان خواهد بود، و هر چه‏

 

گذاشته‏اى از آن وارثان مى‏باشد، آنچه هم در اختيار دارى توانائى بر آن پيدا نمى‏كنى و فقط غرور دارى، چه اندازه در طلب دنيا هستى و چه مى‏خواهى، مى‏خواهى خودت را نيازمند كنى و ديگران را بى‏نياز سازى.پ 18- رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: بهشت منزل سخاوتمندان مى‏باشد.پ امام صادق سلام اللَّه عليه فرمود: مرد با جود و بزرگ مال خود را در طريق حق مصرف مى‏كند و بر طبق فرمان خداوند انفاق مى‏نمايد.پ در حديث ديگرى از امام صادق عليه السّلام وارد شده كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:

جوان گناهكار با جود در نزد خداوند محبوب‏تر از پيرمرد عابد بخيل مى‏باشد.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: جاهل بخشنده بهتر از عابد بخيل است.پ حسن بن على وشاء گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: مرد با جود به خدا و بهشت و مردم نزديك است و از جهنم هم دور مى‏باشد، ولى بخيل از خدا و بهشت و مردم دور و به آتش نزديك است.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: مردان چهار گونه مى‏باشند: با سخاوت بزرگوار، بخيل و پست، سخى كسى است كه مى‏خورد و مى‏دهد، كريم آن است كه خود نمى‏خورد و به ديگران مى‏دهد، بخيل مى‏خورد و نمى‏دهد، لئيم خود نمى‏خورد و به ديگران هم نمى‏دهد.پ 19- زراره گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم مى‏گفت: خداوند اسلام را براى خود به عنوان دين برگزيد، اينك با سخاوت و حسن خلق با وى رفتار كنيد.پ 20- موسى بن بكر از بنده صالح عليه السّلام روايت مى‏كند كه ابو ذر رضوان اللَّه عليه گفت رسول خدا فرمودند هر كس به آخرت معتقد باشد جود و بخشش مى‏كند.پ 21- امام حسين عليه السّلام فرمود: هر كس هديه تو را قبول كند، به بزرگى و شرافت تو كمك كرده است،پ و نيز فرمود: اگر مالت براى تو نيست تو براى آن باش، تو آن را باقى نگذار زيرا او تو را باقى نخواهد گذاشت، تو مال را بخور قبل از اينكه او تو را بخورد.

 

پ‏امام صادق عليه السّلام فرمود: جاهل با سخاوت بهتر از عابد بخيل است‏پ و نيز فرمود: سخاوت بايد بدون سؤال باشد ولى اگر با سؤال انجام گيرد در اثر شرم و حياء خواهد بود،پ و نيز فرمود: فضل و احسان مهربان‏تر از خويشاوندى مى‏باشد.پ 22- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مى‏كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:

 

غذاى آدم با جود و سخاوت دارو هست، ولى غذاى آدم بخيل بيمارى مى‏آورد.