بخش پنجاه و هشتم ائمه عليهم السّلام مظلوم هستند آياتى كه شاهد ظلم بآنها است‏

پ‏مناقب: محمّد بن مسلم از حضرت باقر در مورد آيه الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ كسانى كه از شهر خود تبعيد شده‏اند، فرمود: در باره ما نازل شده.

ابن عباس: در آيه: وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذىً كَثِيراً خواهى شنيد از يهود و نصارى و از مشركين آزار و اذيت زيادى.

فرمود فقط در باره پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم و اهل بيت او نازل شد.پ تفسير عياشى: ابو حمزه از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد كه اين آيه را جبرئيل چنين آورده وَ قُلِ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ فَمَنْ شاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْيَكْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنا لِلظَّالِمِينَ آل محمّد حقهم ناراً بگو حق از جانب پروردگار شما است هر كه مايل است ايمان آورد و هر كه ميخواهد كافر باشد ما آماده كرده‏ايم براى ستمگران حق آل محمّد آتشى.

در تفسير قمى است كه الْحَقُّ مِنْ رَبِّكُمْ يعنى ولايت علي بن ابى طالب عليه السّلام.

 

از كنز جامع الفوائد: نيز همين روايت نقل شده.پ مناقب: ابو الحسن موسى بن جعفر عليه السّلام در باره آيه وَ ما ظَلَمُونا وَ لكِنْ كانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ستم بما نكرده‏اند ولى بخويش ستم روا داشته‏اند.

فرمود خداوند عزيز و پر قدرت‏تر از اين است كه باو ستم شود و يا بخود ظلم نسبت دهد ولى ما را با خود قرين قرار داده ظلم بما را ظلم بخود بحساب آورده و ولايت ما ولايت او است.پ كنز جامع الفوائد: عيسى بن داود از موسى بن جعفر از پدر خود نقل كرد در باره آيه: وَ قَدْ خابَ مَنْ حَمَلَ ظُلْماً لال محمّد چنين نازل شده نااميد است كسى كه ستم بآل محمّد روا داشته دارد.پ كنز جامع: سليم بن قيس هلالى از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام در باره آيه وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا وَ اتَّقُوا اللَّهَ و ظلم آل محمّد إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقابِ آنچه پيامبر بشما دستور داده انجام دهيد و آنچه نهى كرده خوددارى نمائيد از خدا بترسيد در باره ظلم آل محمّد خداوند سخت كيفر ميكند ستمكاران آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم را.پ تفسير عياشى: حضرت باقر عليه السّلام فرمود جبرئيل اين آيه را آورد فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا آل محمّد حقهم غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا آل محمّد رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ‏پ تفسير قمى: احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ فرمود: يعنى بياوريد كسانى را كه بآل محمّد ستم روا داشته‏اند و اشخاصى كه شبيه آنهايند.پ تفسير قمى: عبد الرحمن بن كثير از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه: ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها نيست مصيبتى در زمين و نه در جانهاى شما مگر اينكه در كتابى است پيش از آنكه پديد آريم آن را.

فرمود راست فرموده خداوند و پيامبرانش تبليغ كرده‏اند و كتاب خدا در آسمان علم خدا است بآن و كتاب خدا در زمين اعلام خدا است بما در شب‏

 

قدر و در غير شب قدر إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ.

حسن بن عباس حريش از ابو جعفر ثانى عليه السّلام در آيه: لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَكُمْ فرمود حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد كه مردى از پدرم راجع باين آيه پرسيد فرمود در باره ابا بكر و يارانش نازل شده يك قسمت جلو و يك قسمت بعد خواهد بود لا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَكُمْ ناراحت نشويد بر آنچه از دست داده‏ايد كه عبارت است از امتيازاتى كه بعلى بن ابى طالب عليه السّلام بخشيده شده: وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ و خوشحال نباشيد از فتنه و آشوبى كه براى آزمايش شما پديد مى‏آيد پس از پيامبر اكرم.

آن مرد گفت گواهى ميدهم شما از داورانى هستيد كه در حكم شما اختلافى نيست از جاى حركت كرده رفت ديگر او را نديدم.

شرح اين خبر خواهد آمد در بخش ارواح ائمه عليهم السّلام‏پ تفسير قمى: أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ تا لَقَدِيرٌ آيه در باره على و جعفر و حمزه نازل شده سپس در مورد حضرت حسين عليه السّلام نيز جارى است و اين آيه الَّذِينَ أُخْرِجُوا در باره حضرت حسين است يزيد در پى او فرستاد تا بشام بياورند آن جناب از مدينه بجانب كوفه رفت و در كربلا شهيد شد.

ابن مسكان از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه: أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ نقل كرد كه فرمود عامه (اهل سنت) ميگويند آيه در باره پيامبر اكرم نازل شده هنگامى كه قريش آن جناب را از مكه خارج كردند اما مربوط بحضرت قائم (ع) است زمانى كه براى انتقام خون حسين ظهور كند و اينست معنى فرمايش او كه ما اولياى مقتول و خونبهاگيرانيم.پ كنز جامع الفوائد: داود بن سليمان از حضرت رضا از آباء گرام خود نقل كرد كه پيامبر اكرم فرمود خداوند بهشت را بر ستمگران اهل بيت من و كشندگان و ناسزاگويان و همكاران ايشان حرام نموده آنگاه اين آيه را تلاوت نمود: أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةِ وَ لا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ وَ لا يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ لا

 

يُزَكِّيهِمْ وَ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.پ كافى: حضرت باقر عليه السّلام فرمود: جبرئيل اين آيه را چنين براى پيامبر اكرم آورد: فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا آل محمّد حقهم قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ فَأَنْزَلْنا عَلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا، آل محمّد حقهم رِجْزاً مِنَ السَّماءِ بِما كانُوا يَفْسُقُونَ.

و فرمود جبرئيل اين آيه را چنين آورد: إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ظَلَمُوا آل محمّد حقهم لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقاً  إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خالِدِينَ فِيها أَبَداً وَ كانَ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيراً.

سپس فرمود: يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَكُمُ الرَّسُولُ بِالْحَقِّ مِنْ رَبِّكُمْ مردم پيامبر يك واقعيت و حقيقت را از جانب پروردگار شما آورده راجع بولايت على فَآمِنُوا خَيْراً لَكُمْ وَ إِنْ تَكْفُرُوا و اگر كفر بورزيد بولايت: فَإِنَّ لِلَّهِ ما فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ.

هر چه در آسمانها و زمين است در اختيار خداست.

توضيح: در مورد آيه: فَبَدَّلَ الَّذِينَ ظَلَمُوا قَوْلًا غَيْرَ الَّذِي قِيلَ لَهُمْ آيه جريان باب حطه بنى اسرائيل را نقل ميكند كه به آنها گفتند بگوئيد حطه تا گناهان شما را بيامرزيم آنها چيز ديگرى گفتند شايد منظور اينست كه ولايت آل محمّد در اين آيه نظير باب حطه بنى اسرائيل است.

چنانچه در اخبار زيادى نقل شده كه پيامبر اكرم فرمود مثل اهل بيت من مانند باب حطه بنى اسرائيل است.پ و يا منظور اينست كه اين معنى يكى از بطون آيه است زيرا خداوند در قرآن كريم قصه پيامبران و امت‏هاى پيش را آورده براى توجه و تذكر كه نظير آن در اين امت نيز هست با اينكه در تفسير امام حسن عسگرى عليه السّلام و غير آن وارد شده كه بر در حطه بنى اسرائيل اسماء پيامبر اكرم و ائمه نوشته شده بود و مأمور بودند كه نسبت بآنها ابراز كوچكى و اقرار بفضل و مقامشان بنمايند

 

ولى ايشان امتناع ورزيدند بهمين جهت بر آنها عذاب نازل شد، ديگر جاى اشكالى نيست. اما آيه دوم در قرآن چنين است:

إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَ لا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقاً ...پ كافى: علي بن جعفر گفت از حضرت ابو الحسن شنيدم مى‏فرمود وقتى پيامبر اكرم ديد تيم (ابا بكر) و عدى (عمر) و بنى اميه بر منبر او بالا رفتند ناراحت شد خداوند اين آيه را به پيامبر اكرم نازل كرد براى تسلى خاطرش: وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ أَبى‏ زمانى كه بملائكه دستور داديم براى آدم سجده كنند همه سجده كردند بجز شيطان كه امتناع ورزيد سپس وحى كرد يا محمّد من دستور دادم ولى شيطان اطاعت نكرد تو نيز ناراحت نباش كه دستور دادى ولى در باره وصيت نپذيرفتند.پ كنز: ابو حمزه از حضرت باقر نقل ميكند در باره آيه: وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لا يَزِيدُ ستمگران حق آل محمّد را إِلَّا خَساراً.

عيسى بن داود همين روايت را از موسى بن جعفر نقل مى‏كند.پ كنز جامع الفوائد: جابر از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه: وَ أَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فرمود ستمگران حق آل محمّد.پ كنز جامع: عيسى بن داود از موسى بن جعفر از جدش نقل كرد كه اين آيه در باره آل محمّد فقط نازل شده: أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ،  الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ إِلَّا أَنْ يَقُولُوا رَبُّنَا اللَّهُ تا اين قسمت: وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ.پ كنز: با همين اسناد از حضرت صادق عليه السّلام نقل ميكند در باره آيه:

الَّذِينَ أُخْرِجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بِغَيْرِ حَقٍّ در باره ما فقط نازل شده امير المؤمنين و فرزندانش و آنچه در باره اولاد فاطمه عليها السّلام مرتكب شدند.پ كنز: ضريس از حضرت باقر نقل ميكند آيه: أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقاتَلُونَ‏

 

در باره حسن و حسين عليهما السّلام نازل شده و از عبد اللَّه بن عجلان از حضرت باقر نقل ميكند كه در باره حضرت قائم و اصحابش نازل شده.پ توضيح: مرحوم طبرسى مينويسد اين اولين آيه‏ايست كه در باره قتال نازل شده و تقرير آن چنين است: اجازه داده شده بمؤمنين كه پيكار كنند به واسطه ستمى كه بر آنها روا داشته شده از شهر و منزل خود آنها را اخراج كرده‏اند و اهانت و آزار بر آنها روا داشته‏اند خداوند بر يارى ايشان قادر است اين خود وعده‏ايست كه ايشان را يارى خواهد نمود. حضرت باقر فرموده در باره مهاجرين است و آل محمّد را هم فرا ميگيرد از ديار خود اخراج شده‏اند و آنها را در ترس و وحشت گرفته‏اند.پ از كنز جامع الفوائد: كه حضرت باقر عليه السّلام فرمود در باره علي و حمزه و جعفر نازل شده حضرت حسين عليه السّلام را هم فرا مى‏گيرد.پ كنز جامع الفوائد: عبد اللَّه بن حسين از پدر خود از جدش از حسين بن علي از پدر بزرگوار خود نقل كرد كه چون اين آيه نازل شد: الم  أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ من به پيامبر اكرم عرضكردم اين آزمايش چيست؟ فرمود: يا علي تو گرفتار خواهى شد و در آينده بداد خواهى ميايستى خود را آماده خصومت نما.پ كنز: سماعه از حضرت صادق نقل كرد كه شبى پيامبر اكرم در مسجد بود نزديك صبح امير المؤمنين عليه السّلام آمد پيامبر اكرم او را صدا زد عرضكرد:

بلى فرمود بيا پيش همين كه نزديك شد فرمود علي جان امشب جايى بخواب كه مرا مشاهده كنى از خداوند هزار حاجت خواستم برايم برآورد براى تو نيز مانند آنها را خواستم پذيرفت درخواست كردم كه امتم بر امامت تو اجتماع و توافق نمايند.

خداوند اين را نپذيرفت فرمود: الم  أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا

 

آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ.پ از كنز: همين آيه نقل شده سدي ميگويد: فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا راستگويان علي و اصحاب اويند وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ دشمنان علي.پ كنز: جابر جعفى از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه: وَ لَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئِكَ ما عَلَيْهِمْ مِنْ سَبِيلٍ فرمود: آيه در باره حضرت قائم عليه السّلام وقتى قيام كند انتقام خواهد گرفت از بنى اميه و مكذبين و دشمنان علي.پ كنز: ابو حمزه از حضرت باقر نقل كرد كه ايشان خواند: و ترى ظالمى آل محمّد حقهم لما رأوا العذاب مى‏بينى ستمگران حق آل محمّد را كه چون چشمشان بعذاب بيافتد فرمود عذاب آنها علي عليه السّلام است: يَقُولُونَ هَلْ إِلى‏ مَرَدٍّ مِنْ سَبِيلٍ ميگويند آيا راهى براى برگشت وجود دارد. با همين اسناد در مورد آيه:

إِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا آل محمّد حقهم عَذاباً دُونَ ذلِكَ.پ كنز: با همين اسناد از حضرت باقر عليه السّلام نقل ميكند در آيه: خاشِعِينَ مِنَ الذُّلِّ يَنْظُرُونَ مِنْ طَرْفٍ خَفِيٍّ از خوارى چنان خود را كوچك مى‏كنند و از زير چشم نگاه ميكنند بحضرت قائم عجل اللَّه فرجه.

با همين اسناد در باره آيه: وَ لَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ امروز براى شما سودى ندارد كه ستم بآل محمّد روا داشتيد أَنَّكُمْ فِي الْعَذابِ مُشْتَرِكُونَ اينكه در عذاب همه با هم شريك هستيد.

با همين اسناد از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه: وَ ما ظَلَمْناهُمْ وَ لكِنْ كانُوا هُمُ الظَّالِمِينَ فرمود ما بآنها ستم روا نداشتيم كه واگذاردند ولايت اهل بيت ترا ولى آنها خود ستم را پيشه كردند.پ كنز جامع: اسحاق بن محمّد از پدر خود از حضرت صادق از آباء گرام خود عليهم السّلام نقل كرد كه پيامبر اكرم بفاطمه عليها السّلام فرمود شوهرت بعد از من چنين و چنان خواهد ديد جريانهاى پس از خود را بفاطمه عليها السلام‏

 

اطلاع داد.

عرضكرد يا رسول اللَّه از خدا درخواست نمى‏كنيد اين ناراحتى‏ها را از او رفع كند فرمود چرا درخواست كردم فرمود او گرفتار خواهد شد و گروهى بواسطه او آزمايش مى‏شوند جبرئيل اين آيه را آورد: قَدْ سَمِعَ اللَّهُ قَوْلَ الَّتِي تُجادِلُكَ فِي زَوْجِها وَ تَشْتَكِي إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ يَسْمَعُ تَحاوُرَكُما إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ بَصِيرٌ خدا شنيد سخن آن بانو كه با تو در مورد شوهرش ميگفت و شكايت بخدا مينمود سخنان شما را شنيد، خداوند شنوا و بينا است البته شكايت حضرت فاطمه از ناراحتيهائى بود كه علي خواهد ديد نه اينكه از خود شكايت داشته باشد.

توضيح: بنا بر اين تأويل حكم ظهار مربوط باين آيه نمى‏شود از اين قبيل در آيات زياد است.پ كنز: روايت شده وقتى كه كار براى ابا بكر درست شد و مردم با او بيعت كردند مردى خدمت امير المؤمنين عليه السّلام آمد موقعى كه داشت خاك بر قبر پيامبر اكرم ميريخت و در دست بيلى داشت گفت مردم با ابا بكر بيعت كردند خوارى و ذلت در انصار آشكار شد و طلقاء (كسانى كه در فتح مكه پيامبر آنها را آزاد كرد) با عجله به سوى بيعت ابا بكر شتافتند مبادا اين مقام بشما برسد.

علي عليه السّلام سربيل را بزمين فرو برد و دسته آن را بدست گرفت آنگاه اين آيات را خواند: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ  الم،  أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ،  وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَيَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِينَ صَدَقُوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ،  أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ أَنْ يَسْبِقُونا ساءَ ما يَحْكُمُونَ.پ تفسير عياشى: جابر گفت بحضرت باقر عليه السّلام عرضكردم اين آيه را كه‏

 

خدا به پيامبر مى‏فرمايد: لَيْسَ لَكَ مِنَ الْأَمْرِ شَيْ‏ءٌ برايم تفسير فرمائيد.

فرمود: جابر! پيامبر اكرم خيلى ميل داشت كه علي پس از او فرمانرواى مردم شود ولى خدا ميدانست چنين نخواهد شد.

عرضكردم پس معنى آيه چيست؟ فرمود: بلى منظور اينست كه مى‏فرمايد يا محمّد اين كار بسته به ميل تو نيست در مورد علي زمام و اختيار دست من است در مورد او و ديگران مگر در آيات قرآن بر تو نازل نكردم آيه: الم  أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ تا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبِينَ فرمود پيامبر اكرم كار را بخدا واگذاشت.

 

توضيح: در خطبه قاصعه حضرت امير المؤمنين عليه السّلام توضيح داد، و آشكار نموده تأويل اين آيه را.