تكميل شرح عقل و جهل

از بيانات گذشته معلوم شد كه عقل نور است و تابندگى باطن و حقيقت انسان، و به اين اعتبار برابر با جهل است و نادانى كه ظلمت و تاريكى باطن انسانى است و اعتبار عقل در برابر جنون و ديوانگى از نظر اين است كه حال جنون تاريكى مطلق درون است، و به عبارت ديگر جنون جهل مطلق است و اگر چه لفظ جهل در فهم عمومى تاريكى مخصوص و معينى را مى فهماند و طبق تحقيق استادان روحى و روان‏شناسان آثار مختلفه جهل كه به تعبير جنود جهل در اين روايت نامبرده شده‏اند بر مراحل مختلفه جنون تطبيق شده است، و به همين مناسبت آقاى دكتر ميرسپاسى متخصص معروف روان‏شناسى و استاد درمانهاى جنونى پس از بررسى در مضمون اين حديث و تشريحى كه چند سال پيش اينجانب در دسترس ايشان گذاردم و در ضمن مقدمات كتاب قانون و جنون خود درج نموده‏اند، از نظر علمى آثار مختلفه مراحل جنون را بر جنود جهل مندرجه در اين روايت تطبيق نموده‏اند و اين روايت را با بررسى علمى بهترين تشريح جنون شناخته‏اند و من قسمتى از بيانات معظم له را در اينجا نقل مى‏كنيم:

پس از بيان صفات عقل و جهل طبق حديث شريف كافى مى‏گويد:

و چون در اين صفات و خصائلى كه براى عقل شمرده‏اند و در اضداد آن صفات كه براى جهل و جنون نام برده‏اند غور و بررسى شود، در خواهيم يافت كه جامع‏تر از آن تعريف و توضيحى نمى‏توان داد و رشته بيماريهاى روان نيز مؤيد آن است چنانچه تمام صفاتى را كه براى جهل شمرده‏اند در انواع جنون بيش و كم مشاهده مى‏شود، و ما براى نمونه در زير سه بيمارى‏

 

جنون را شاهد مى‏آوريم تا آشكار گردد چگونه پيش از آنكه رشته دانش بيماريهاى روحى به وجود آيد علماء حق و پيشوايان مذهب و اخلاق به دردهاى روانى پى‏برده و شرح داده‏اند.

مانى:

جور و ستم، خشم و ناخشنودى، نمك نشناسى، طمع و آز، سخت دلى، هتك عفت، بدخوئى، بى‏باكى، خودپسندى، شتابزدگى، تندى، هرزه‏درائى و پرگوئى، سركشى، بزرگ منشى و تكبر، بى‏عاطفه‏اى، پيمان‏شكنى، خودسرى، فتنه‏گرى، دشمن داشتن، دروغ گوئى، عيب‏جوئى، راز فاش كردن، نافرمانى پدر و مادر، بدكارى، خودنمائى، ناپاكى، بى‏شرمى و بى‏حيائى، از حد عادى گذشتن و در هر چه افراط كردن، تجاوز در علم، نفس‏پرستى، سبكى و جلفى، بدكارى، تهاون و سهل انگارى در كارها.

 (اين صفات) در بيماران مبتلا به (مانى) به شدت مشاهده مى‏شوند و خود اينها همه از علائم و نشانه‏هاى اين بيمارى است.

ملانكولى:

يأس و نااميدى، كودنى، بدخوئى، شك و ترديد، بلادت و كندى در تصور، غباوت و بطؤ انتقال، ناپاكى و كثافت، رنج و تعب درونى، دلتنگى، احساس بدبختى، گوشه‏گيرى و گوشه‏نشينى، از مردم فرارى بودن، خاموشى- از نشانه‏هاى مرض ماليخوليا است.

جنون جوانى:

صفات گوشه‏گيرى و گوشه‏نشينى، خودكارى و خودجوئى، غم و الم و دلتنگى، تهاون و سهل انگارى در هر چه، احساس پستى و بدبختى،

 

 

خودسرى و هوى و نفس‏پرستى، طلب نامعقول در علم (المكاثره)، رنج و تعب روحى، دوروئى، فهم بدى، خشم و ترديد، بى‏شرمى، ناپاكى، بى‏انصافى، بى‏باكى، تبرج و خودنمائى، ريا و دوروئى و نافرمانى، ناشناسى، كندى در تصور، كندى در تفاهم و انتقال، بدى، بى‏ايمانى، انكار حقائق، ياس و نااميدى، جور و ستم، خشم، هتك عفت، بدخوئى، خودپسندى، تندى، هرزه‏درائى، شك و ترديد، بازخواهى و انتقام‏جوئى، فراموشى، بى‏علاقه بودن نسبت به كسان خود ...... معرف روحيه بيمار مبتلا به جنون جوانى است (سكيزفرنى).