باب دروغ‏

پ‏1- از ابى نعمان، گويد: امام باقر (ع) فرمود:

اى ابا نعمان! بر ما دروغى نبند تا دين توحيد او تو بر باد رود، و مبادا بخواهى كه سر باشى تا دنباله شوى، و به وسيله ما، مردم را مخور تا فقير و بى‏چاره شوى، به راستى كه ناچار تو را باز دارند و از تو باز پرسى كنند، اگر راست گوئى، ما تو را تصديق كنيم و اگر دروغ گوئى، ما تو را تكذيب كنيم.پ 2- از امام باقر (ع) كه على بن الحسين (ع) به فرزندانش مى‏فرمود:

 

از دروغ بپرهيزيد، چه كوچك باشد و چه بزرگ، جدى باشد يا شوخى، زيرا چون كسى دروغ كوچكى گفت، به دروغ بزرگ دلير مى‏شود.

آيا ندانيد كه رسول خدا (ص) فرمود: بنده پيوسته راست گويد تا خدا او را صدّيق نويسد و بسا بنده‏اى كه پيوسته دروغ گويد تا خدا او را كذّاب نويسد.پ 3- امام صادق (ع) فرمود:

به راستى خدا براى شرّ و بدى قفل‏ها مقرر كرده و كليدهاى آنها را شراب مقرر ساخته، و دروغ بدتر از شراب است.پ 4- امام صادق (ع) فرمود:

راستى دروغ ويران‏كننده ايمان است.پ 5- از امام صادق (ع)، فرمود:

دروغ بر خدا و رسولش از گناهان كبيره است.پ 6- از امام باقر (ع)، فرمود:

نخست كسى كه دروغگو را تكذيب كنند خدا عز و جل است، و سپس دو فرشته‏اى كه با اويند، سپس خود هم مى‏داند كه‏

 

دروغگو است.پ 7- از عمر بن يزيد كه شنيدم امام صادق (ع) مى‏فرمود:

راستى كذّاب با بيّنه هلاك شود، و پيروانش به وسيله اشتباه هلاك شوند.پ 8- از معاويه بن وهب، گويد: شنيدم مى‏فرمود (ع):

راستى نشانه دروغگو اين است كه به تو از آسمان و زمين و مشرق و مغرب خبر مى‏دهد، و هر گاه از حرام خدا و حلالش از او بپرسى، چيزى ندارد كه جواب گويد.پ 9- از ابى بصير كه شنيدم آن حضرت مى‏فرمود:

راستى! يك دروغ، روزه دار را روزه خوار كند، گفتم: كدام ماها هستيم كه يك دروغ نگوئيم؟ فرمود: چنان نيست كه تو فهميدى، همانا مقصود، دروغ بستن به خدا و رسول خدا (ص) و ائمه (ع) است.پ 10- نزد امام صادق (ع) گفته شد كه بافنده ملعون است، فرمود:

مقصود، كسى است كه دروغ بافد بر خدا و به رسولش.پ 11- امير المؤمنين (ع) فرمود:

بنده‏اى مزّه ايمان را نچشد تا دروغ را وانهد، چه شوخى باشد

 

و چه جدّى.پ 12- از عبد الرحمن بن حجاج، گويد: به امام صادق (ع) گفتم: كذّاب آن كس است كه در باره چيزى، خلاف واقع گويد؟

فرمود: نه، كسى نيست كه اين خلاف گوئى از او نشود، ولى مقصود، كسى است كه عادت به دروغ كرده است.پ 13- از امام صادق (ع) كه عيسى بن مريم (ع) فرمود:

هر كه بسيار دروغ گويد، آبرو و خرّمى او برود.پ 14- امير المؤمنين (ع) فرمود:

براى مؤمن شايسته است كه از برادرى و رفاقت كذّاب، كناره كند، زيرا كه او دروغگويد تا آنجا كه راستش هم باور نشود.پ 15- از امام صادق (ع) مى‏فرمود:

راستى! از آنچه خداوند به دروغ گويان كمك كرده است فراموشى است.پ 16- زراره گويد: شنيدم امام صادق (ع) فرمود:

سخن بر سه گونه است: راست، و دروغ، و اصلاح ميان مردم. گويد: به او گفته شد: قربانت! اصلاح ميان مردم چيست؟

فرمود: از كسى در باره ديگرى سخنى مى‏شنوى كه اگر به او برسد

 

بد دل مى‏شود، و تو به او بر مى‏خورى و به او مى‏گوئى از فلانى شنيدم كه در باره تو چنين و چنان خوبى مى‏گفت و تمجيد مى‏كرد، بر خلاف آنچه شنيدى.پ 17- از حسن صيقل، گويد: به امام صادق (ع) گفتم:

راستى ما از امام باقر (ع) روايتى داريم در باره گفتار يوسف (ع) كه: «أَيَّتُهَا الْعِيرُ إِنَّكُمْ لَسارِقُونَ: «اى كاروان هر آينه شما دزد هستيد»، در پاسخ فرمود: به خدا دزدى نكردند، يوسف هم دروغ نگفت، ابراهيم (ع) فرمود: «بلكه بزرگ آنان اين كار را كرده بپرسيد از آنها اگر كه مى‏توانستند سخن بگويند» امام (ع) فرمود: به خدا آنها نكرده بودند و ابراهيم (ع) هم دروغ نگفت، امام صادق (ع) فرمود: اى صيقل! نزد شما در توجيه اين آيه چيست؟ گويد: گفتم: نزد ما جز تسليم در آن نيست، گويد: فرمود: راستى خدا دو چيز را دوست دارد و دو چيز را دشمن دارد، دوست دارد مردان بزرگ‏منشانه را در ميان دو صف (قشون اسلام و قشون كفر) و دوست دارد دروغ را در مقام اصلاح (ميان دو برادر دينى) و دشمن دارد گام زدن بزرگ‏منشانه را در ميان جاده‏ها (و خيابانها) و دشمن دارد دروغ گفتن را در غير مورد اصلاح، به راستى ابراهيم (ع) گفت: «بلكه بزرگشان اين كار را كرده است» به قصد اصلاح (حال گمراهى بت پرستان و حفظ جان خود) و استدلال بر اينكه بت‏ها كارى نمى‏كنند و نمى‏توانند كرد، و يوسف (ع) هم به قصد اصلاح (حال پدر و برادران خود) فرمود (به راستى شماها دزد هستيد).پ 18- از عيسى بن حسّان، گويد: شنيدم امام صادق (ع) مى‏فرمود: از هر دروغى باز پرسى شود يك روزى، جز از سه كس:

 

1- مردى كه در نبرد كيدى كند كه گناهى بر او نيست 2- مردى كه ميان دو كس اصلاح كند با اين برخورد كند به وصفى جز آنكه با آن برخورد كند 3- مردى كه به خانواده‏اش چيزى وعده دهد و قصد ندارد كه آن را به انجام رساند.پ 19- از امام صادق (ع) كه فرمود:

اصلاح‏كننده، دروغگو نيست.پ 20- از عبد الأعلى مولى آل سام، گفت: امام صادق (ع) براى من حديثى گفت، من به او گفتم: قربانت! آيا هم اكنون تو نپنداشتى براى من چنين و چنان؟

در پاسخ فرمود: نه؛ اين بر من گران آمد و گفتم: آرى، به خدا پنداشتى؛ فرمود: نه، به خدا من به خدا من نپنداشتم آن را.

گويد: بر من گران آمد و گفتم: قربانت! آرى به خدا آن را گفتى، فرمود: آرى، آن را گفتم، آيا تو ندانستى كه كلمه زعم و پنداشت در قرآن همه در دروغ به كار رفته است.پ 21- امير المؤمنين (ع) مى‏فرمود:

بپرهيزيد از دروغ، زيرا هر اميدوارى در جستجو است و هر ترسانى گريزان است.پ 22- از امام صادق (ع) كه رسول خدا (ص) فرمود:

 

 

بر اصلاح‏كننده دروغى نيست، سپس اين آيه را تلاوت كرد (70 سوره يوسف): «ايا كاروان راستى كه شما دزدانيد» سپس فرمود: به خدا دزدى نكردند و يوسف هم دروغ نگفت، سپس تلاوت كرد (63 سوره انبياء): «بلكه كرده است آن را بزرگ آنها، اين بپرسيد از آنها اگر كه سخن مى‏گويند» سپس فرمود: به خدا آنها نكرده بودند و ابراهيم (ع) هم دروغ نگفت.