باب شصتم آنچه مايه ندارى و نابودى شود

اخبار باب‏

پ‏1- خصال: تا امير مؤمنان (ع) كه ميفرمود: وانهادن تار عنكبوت در خانه‏ها فقر آورد شاشيدن در حمام فقر آورد، خوردن در حال جنابت فقر آورد، خلال كردن با چوب گز فقر آورد، شانه زدن ايستاده فقر آورد، وانهادن خاكروبه در خانه فقر آورد، سوگند دروغ فقر آورد، زنا فقر آورد، آزمندى آشكار فقر آورد، خواب ميان نماز مغرب و عشاء فقر آورد، خواب پيش از طلوع خورشيد فقر آورد، عادت بدروغ فقر آورد، و پرگوش دادن بسرود فقر آورد، رد مرد گدا در شب فقر آورد، بى‏اندازه بودن وضع زندگى فقر آورد، و قطع رحم فقر آورد سپس فرمود: پس از اين شما را آگاه نكنم از آنچه در روزى فزايد؟ گفتند: چرا يا

 

امير المؤمنين‏پ فرمود جمع ميان دو نماز روزى فزايد، تعقيب پس از نماز صبح و عصر، روزى فزايد، صله رحم روزى فزايد، جاروب كردن آستانه روزى فزايد، همدردى با برادران براى خدا روزى فزايد (بدنبال آنها بر شمرد) صبح زود بطلب روزى رفتن، و استغفار از گناه، و امانت‏دارى، و حقگوئى، و حكايت اذان، و سخن نگفتن در بيت الخلاء و ترك حرص، و شكر منعم، و دورى از سوگند دروغ، و وضوء پيش از خوراك، و خوان واريز سفره، و هر كس هر روز سى بار تسبيح گويد خدا عز و جل هفتاد نوع بلا از او رفع كند كه آسانتر همه فقر است.2- جامع الاخبار: رسول خدا (ص) فرمود: بيست خصلت فقر آورند يكمى: برهنه بر خاستن از بستر براى شاشيدن و خوراك در جنابت، و نشستن دست براى خوردن، و بى‏اعتنائى به تيكه نان، و سوزاندن پوست سير و پياز و نشستن بر چوبه در خانه، و رفتن خانه شبانه، و يا با طرف جامه، و شستن اندام در بيت الخلاء، و خشك كردن اندام پس از شستن با دامن يا آستين، و كاسه و ظرف را نشسته گذاردن و ظرف آب را بى‏سرپوش گذاشتن، و واگذاشتن، و وانهادن تار عنكبوت در خانه، و سبك شمردن نماز، و شتاب در بيرون رفتن از مسجد، و صبح زود ببازار رفتن، و برنگشتن از آن تا تاريكى شب، و خريد نان از گداها، و لعن بفرزند، و دروغ گفتن، و دوختن جامه پوشيده بر تن، و فوت كردن بچراغ براى خاموش شدن، و در خبر ديگر شاشيدن در حمام، و خوردن سر سيرى، و خلال با چوب گز، و خواب ميان نماز مغرب و عشاء، و خواب پيش از طلوع خورشيد (يعنى بعد از نماز صبح) و رد مرد گدا در شب، و پر گوش دادن بسرود، و عادت بدروغ، و زندگى بى‏اندازه و شانه زدن ايستاده و سوگند دروغ و قطع رحم سپس فرمود: از اين پس شما را آگاه نكنم از آنچه روزى را افزون كنند؟ گفتند:

چرا يا رسول الله (و همان دنباله حديث شماره 1 را با اندكى پس و پيشى در جمله‏ها آورده).پ و گويم: كلمه كشح الغناء تصحيف كسح الفناء است كه در برخى نسخه‏ها است و در كتب ديگر و كلمه الاستغناء تصحيف كلمه الاستغفار است چنانچه در برخى نسخه‏ها و در خصال و جز آنها است.پ 3- خصال: تا امام ششم (ع) كه فرمود: شستن ظرف و روفتن آستانه روزى آورند.پ 4- همان: در اربعمائه امير مؤمنان (ع) فرمود: گرفتن ناخنها جلو درد بزرگى را بگيرد، روزى را بگشايد و بياورد.پ گويم: در باب استغفار آورديم كه آن روزى‏گشا است، و اخبارى هم در اين باره در باب ناخن گرفتن و شارب زدن آورديم.پ 5- صحيفه الرضا: از امام رضا (ع) تا رسول خدا (ص) كه فرمود: توحيد نيمى از دين‏

 

است و روزى را از خدا بوسيله صدقه فرود آريد.پ 6- دعوات راوندى: امير المؤمنين (ع) فرمود: تار عنكبوت را از خانه‏هاتان پاك كنيد كه ترك آن در خانه فقر آورد و مردى از فقر بامام ششم (ع) شكايت كرد فرمود: هر زمانى اذان را شنيدى اذان بگو بمانند اذان مؤذن (مقصود حكايت اذانست گرچه آهسته‏گوئى).پ و از آن حضرتست كه هر كه از فضل خدا از او خواهش نكند فقير شود.پ و از امام صادق (ع) كه فرمود: كسى يك دروغ گويد بدان از نماز شب محروم شود و با محروم شدن از نماز شب از روزى محروم شودپ و پيغمبر (ص) فرمود: هر كه نمايش فقر دهد فقير شود.پ گويم: در برخى كتابها از پيغمبر (ص) روايت است كه فقر از بيست و پنج چيز است:

برهنه شاشيدن، و خوراك در حال جنابت، و بى‏اعتنائى خرده نان، و سوختن پوست سير و پياز، و جلو رفتن از مشايخ، و خواندن پدر و مادر بنام و خلال با هر چوب، و شستن دست با گل، و نشستن بر چهار چوب در، و وضوء در محل استنجاء (خواه خلاء باشد يا ميدان يا پشت بام- از پاورقى ص 317) و نشستن جامه، و دوختن جامه بر تن خود، و خشك كردن او با دامن، و خوابيده خوردن، و وانهادن تار عنكبوت در خانه، شتاب در خروج از مسجد، و صبح زود ببازار رفتن، و شب از بازار بيرون شدن، و خريد نان از گدايان، و نفرين به پدر و مادر، و خاموش كردن چراغ با فوت، و روفتن خانه با كهنه، و چيدن ناخن با دندان.پ و بدان كه بسا پندارند اين روايت از عامه نقل شده و باكى ندارد و گويم: آنچه در اين روايت است بيست و سه خصلت است و در آغاز بيست و پنج است و شايد سوزاندن پوست سير و پياز را دو تا شمرده و خواندن والدين بنام را هم دو تا خوب بينديشى.

و بدان كه بيشتر آنچه در اين خبر است در ضمن اخبار ما هم آمده و در زبانها هم افتاده و در ابواب آينده آيد كه آنها هم و غم آورند و مانند آنها هم چنانچه با بررسى روشن گردد، و اما وضوء نزد استنجاء را علامه حلى در ميان فتواهاى خود براى مهنا بن سنان مدنى چنين آورده كه وضوء در خلاء فقر آور است، و شايد هر دو فقر آور باشند و يكى اشتباه است، و اما اينكه نشستن بر چارچوبه در فقر آور است در روايتى هم آمده كه غم آور است چنانچه بيايد و مشهور اينكه تهمت آور است، و شايد همه اينها را بياورد و بنا بر اين حمل بر اشتباه سهو است، و اما منع از دخت و دوز جامه بر تن ميان مردم هم بسيار مشهور است و بويژه ميان زنان بى‏ذكر سبب نهى و شايد براى آنست كه غم يا هلاك آورد جز اينكه بطور مطلق شهرت دارد خواه دوزنده خودش باشد يا ديگرى، و گويند اگر جامه بر تن چيزى بدندان گيرد

 

يا در دهان در حال دوختن كراهت برود و آنچه در اين خبر است دوختن آدمى جامه تن خود است بخصوص، تدبر كن.پ محقق طوسى (رضي الله عنه) در رساله آداب المتعلمين گفته: فصل 12 در آنچه روزى آورد يا مانع آن گردد و آنچه بعمر افزايد و از تندرستى بكاهد تا با خاطر آسوده طلب علم كند، و در باره آنها كتابى نوشتند و من برخى را بطور اختصار آوردم.پ رسول خدا (ص) فرمود: قوت نيفزايد جز دعاء و در عمر نيفزايد جز نيكى‏پ باين حديث ثابت است كه گناه كردن سبب واماندن از روزيست بويژه كه دروغ فقر آورد و حديث مخصوصى دارد و هم مانع روزى است مصاحبت بسيار و برهنه خوابيدن بسيار و شاشيدن برهنه، و خوردن در جنابت، و بى‏اعتنائى بريزه‏هاى سفره، و سوختن پوست سير و پياز، و روفتن خانه در شب، و وانهادن خاكروبه در خانه، و راه رفتن جلو مشايخ، و خواندن پدر و مادر بنام، و خلال با هر گونه چوب، و شستن دستها با گل و خاك و نشستن در چهار چوبه خانه و بر گردنه و تكيه بر يكتا در، و وضوء در خلاء و دوخت جامه بر تن، و خشك كردن روبا جامه تن، و وانهادن خانه عنكبوت در خانه، و سست گرفتن نماز و شتاب در بيرون شدن از مسجد، و صبح زود ببازار رفتن، و دير از آن برگشتن، و خريد تيكه نان از فقراء و گدايان، و نفرين بر پدر و مادر، و نشستن ظروف، و خاموش كردن چراغ با پف.

 

همه اينها فقر آورند و در اخبار شناخته شدند، و هم نوشتن با قلم بنددار، و شانه زدن با شانه شكسته، و دعاء نكردن بوالدين، و عمامه بستن نشسته، و پيرهن پوشيدن ايستاده، و بخل و تنگ گرفتن در خرج و اسراف و تنبلى و سستى و بى‏اعتنائى بكارهاپ و رسول خدا (ص) فرمود: روزى را با صدقه فرود آوريد، و بامدادان بكار رفتن بركت دارد و به نعمتى فزايد بويژه روزى، و خط خوب از كليدهاى روزيست و شيرين سخنى روزى را افزايد.پ و حسن بن على (ع) فرمود: ترك زنا و روفتن آستانه و شستن ظرف توانگرى آورند، و نيرومندترين اسباب جلب روزى نماز خواندن با تعظيم و خشوع و خواندن سوره واقعه است بويژه در شب و وقت عشاء و هم سوره يس و تَبارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ در صبح، و حضور در مساجد پيش از اذان، و هميشه با طهارت بودن، و انجام نافله فجر و نماز و نزد خانه، و بيهوده نگفتن كه هر كه بپردازد بدان چه سودش ندارد سودش ندهد.پ على (ع) فرمود: چون خرد كامل شود سخن كوتاه گردد و از آنچه در عمر افزايد آزار نكردن و احترام سالمندانست، و صله رحم و دورى از بريدن درختان تر مگر در حال ضرورت‏و كامل وضوء گرفتن و حفظ تندرستى، پايان سخن محقق طوسى در آن رساله.