بخش دوازدهم مناظرات حضرت باقر عليه السلام و احتجاجات آن جناب

پ‏تفسير قمى صفحه 89 مرحوم كلينى در روضه صفحه 122 ذكر نموده.

عمرو بن عبد الله الثقفى گفت هشام بن عبد الملك امام باقر عليه السلام را از مدينه به شام خواست و مجالسى پيش آمد كه امام را با خود در آنجا مى‏نشاند. يك روز حضرت باقر نشسته بود و گروهى نيز از ايشان سؤال مى‏كردند، ناگهان ديد گروهى از نصرانيان وارد كوه روبرو مى‏شوند. فرمود چه شده اينها عيد دارند؟ گفتند نه يا ابن رسول الله صلى الله عليه و آله اينها مى‏روند پيش عالم خود كه در اين كوه ساكن است و هر سال در چنين روزى او را از محلش خارج مى‏كنند و سؤالات خود را مى‏نمايند و مشكلاتى كه در آن سال پيش آمده. امام عليه السلام پرسيد عالم است؟

گفتند بلى از داناترين مردم است او شاگردان حواريين عيسى را مشاهده كرده فرمود برويم آنجا. گفتند مايليد مى‏رويم.

امام عليه السلام سر خود را با لباس خويش پوشاند و به همراه اصحاب و ياران خود داخل آنها شد و به طرف كوه رفتند. امام با ياران خود در وسط جمعيت نصارى نشست. نصرانيان فرش گستردند و تشك و پشتى نهادند. بعد داخل كوه شده او را خارج كردند. چشمهايش را قبلا بسته بودند وقتى گشودند مانند چشم افعى مى‏درخشيد. روى به جانب حضرت باقر عليه السلام نموده گفت تو از ما هستى يا از امت مرحومه؟ فرمود از امت مرحومه. گفت از دانشمندان آنهائى يا از نادانانشان؟

 

فرمود از نادانان نيستم.پ نصرانى گفت تو از من مى‏پرسى يا من از تو بپرسم؟ امام فرمود تو بپرس.

نصرانى گفت مردم نصارى! يك نفر از امت محمد صلى الله عليه و آله مى‏گويد از من بپرس اين شخص به مسائل وارد است.

آنگاه گفت بگو ببينم كدام ساعت است كه نه از شب و نه از روز است؟ فرمود بين طلوع فجر تا طلوع خورشيد. گفت اگر از ساعات شب و روز نباشد پس از كدام ساعات است؟ فرمود از ساعات بهشت است كه مريض در آن بهوش مى‏آيد.

نصرانى گفت صحيح است. اينك يا تو سؤال كن يا من. حضرت باقر فرمود تو سؤال كن. نصرانى گفت اى نصرانيان اين شخص متفكر به من مى‏گويد اهل بهشت چگونه غذا مى‏خورند ولى مدفوع ندارند مثال از دنيا برايم بزن.

حضرت باقر فرمود جنين همين طور است در شكم مادر خود از آنچه مادر مى‏خورد استفاده مى‏كند ولى مدفوع ندارد. گفت صحيح است چرا پس نگفتى من از علماى آنهايم. فرمود من گفتم از نادانان نيستم. باز گفت يا تو سؤال كن يا من. گفت نصرانيان! به خدا قسم سؤالى مى‏كنم كه چون حمار در گل فرو ماند. فرمود بپرس گفت مردى با زن خود نزديكى كرد حامله به دو پسر شد در يك ساعت آن دو مردند در ساعت دفن شدند در يك قبر در يك ساعت يكى از آن دو صد و پنجاه سال زندگى كرد و ديگرى پنجاه سال. آن دو كه بودند؟

حضرت باقر فرمود آن دو عزير و عزره بودند. همان طور كه گفتى مادرشان حامله شد و وضع حمل نمود هر دو سى سال از عمرشان گذشت بعد خداوند عزير را مى‏راند صد سال ولى عزره زنده بود. سپس خداوند عزير را برانگيخت و با عزره بيست سال زندگى كرد. نصرانى گفت نصرانيان! من احدى را نديده‏ام تاكنون كه داناتر از اين مرد باشد تا وقتى او در شام است از من سؤالى نكنيد. مرا برگردانيد. او را به غار خودش برگرداندند. نصرانيان با حضرت باقر عليه السلام برگشتند.پ روايت ديگرى از خرايج نقل مى‏شود كه عبد الملك مروان امام باقر عليه السلام را از مدينه به شام خواست. موارد اختلاف اين روايت را ذكر مى‏كنيم ضمنا روايت‏

 

اول سؤالهاى نصرانى زيادتر از اين روايت است ولى اول مى‏پرسد اهل بهشت كه در آنجا غذا مى‏خورند و از نعمتهاى بهشت استفاده مى‏نمايند آيا چيزى كم مى‏شود؟

فرمود نه. گفت نظير آن در دنيا چيست؟ فرمود: مگر از تورات و انجيل و زبور و فرقان استفاده نمى‏كنند و چيزى از آن كاسته نمى‏شود در آخر سؤالها پيرمرد غش مى‏كند. امام عليه السلام از جاى حركت مى‏نمايد و از دير خارج مى‏شود اما متعاقب آن چند نفر از دير خارج مى‏شوند و مى‏گويند رئيس ما شما را مى‏خواهد.پ حضرت باقر مى‏فرمايد ما به او كارى نداريم اگر او به ما كارى دارد بيايد اينجا.

برگشتند و پيرمرد را آوردند. گفت پسر اسم شما چيست؟ فرمود محمد است. گفت تو محمد پيامبرى؟ فرمود نه من پسر دختر اويم. گفت اسم مادرت چيست؟ جواب داد فاطمه. گفت پدرت چه نام داشت؟ فرمود على. گفت تو پسر اليا بعبرانى و على بعربى هستى؟ گفت آرى. پرسيد پسر شبر يا شبيرى؟ جواب داد من پسر شبيرم.

پير مرد گفت اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شريك له و گواهى مى‏دهم كه جدت محمد صلى الله عليه و آله رسول الله است.

بعد كوچ كرديم تا رسيديم به شام و نزد عبد الملك. او از تخت به زير آمد و به استقبال پدرم شتافت و گفت سؤالى برايم پيش آمده كه علماء جواب آن را ندانسته‏اند. بگو ببينم وقتى اين امت امام واجب الاطاعه خود را بكشند چه عبرتى خداوند به آنها نشان مى‏دهد؟ پدرم فرمود در چنين موقعى سنگى را بر نمى‏دارند مگر اينكه زيرش خون تازه مى‏جوشد. عبد الملك سر پدرم را بوسيد گفت راست گفتى روزى كه پدرت على بن ابى طالب از دنيا رفت بر در خانه پدرم مروان سنگ عظيمى بود. دستور داد سنگ را بردارند. زير آن خون تازه مى‏جوشيد. من خودم نيز حوض بزرگى در باغم داشتم كه اطراف آن را سنگ سياه كار گذاشته بودم دستور دادم آن سنگ‏هاى سياه را بردارند و سنگ سفيدى بجايش بگذارند. در آن روز حضرت حسن عليه السلام را شهيد كرده بودند و ديدم از زير سنگ خون تازه مى‏جوشد.

عبد الملك به پدرم پيشنهاد كرد پيش ما مى‏مانى با عزت و احترام يا بر مى‏گردى؟ پدرم فرمود برمى‏گردم كنار قبر جدم. اجازه بازگشت داد. جلوتر از

 

حركت ما پيكى را فرستاده بود كه در تمام شهرهاى بين راه ما اطلاع دهند به ما چيزى از خوراكى ندهند و اجازه فرود آمدن نيز ندهند تا از گرسنگى بميريم. به هر منزلى كه مى‏رسيديم ما را طرد مى‏كردند، بالاخره خوراكى ما تمام شد تا رسيديم به مدين شعيب. درب دروازه را بسته بودند. پدرم بر فراز كوهى رفت كه مشرف به شهر و محل مرتفعى بود. اين آيه را قرائت كرد وَ إِلى‏ مَدْيَنَ أَخاهُمْ شُعَيْباً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَيْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْيالَ وَ الْمِيزانَ بِالْقِسْطِ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ  بَقِيَّتُ اللَّهِ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.

بعد صدا را بلند نموده فرمود به خدا قسم من بقية الله هستم. به پيرمردى كه در آنجا بود جريان ورود ما و وضعمان را اطلاع دادند. پيرمرد را خدمت پدرم آوردند با غذا و خوراكى زياد و از ما پذيرائى شايانى كردند. اما فرماندار دستور داد دست و پاى پيرمرد را بستند تا او را پيش عبد الملك ببرند. چون خلاف فرمان او را انجام داده.

امام صادق عليه السلام فرمود من خيلى غمگين شدم و گريه كردم. پدرم فرمود پيرمرد را از طرف عبد الملك گزندى نخواهد رسيد او در اولين منزل كه رهسپار مى‏شوند از دنيا خواهد رفت. از مدين كوچ كرديم و با سختى تمام به مدينه رسيديم.پ فروع كافى جلد 2 صفحه 154.

ابو حمزه ثمالى گفت در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله نشسته بودم. مردى وارد شد و سلام كرد. پرسيد تو كيستى؟ گفتم مردى از اهالى كوفه هستم. پرسيد چكار دارى؟ گفت تو ابى جعفر محمد بن على عليه السلام را مى‏شناسى؟ گفتم آرى.

چه كار دارى با او؟ گفت چهل سؤال آماده نموده‏ام تا از او بپرسم كه هر كدام صحيح بود عمل كنم و هر چه ناصحيح بود واگذارم.

گفتم تو تميز بين حق و باطل مى‏دهى؟ گفت آرى. گفتم پس چه احتياجى به او دارى در صورتى كه خودت تميز بين حق و باطل بدهى؟ گفت شما كوفيها تاب و توان نداريد. هر وقت حضرت باقر را ديدى به من اطلاع بده. هنوز سخنش تمام نشده بود كه امام باقر عليه السلام تشريف آورد. اطراف آن جناب را خراسانيان و چند نفر ديگر گرفته بودند كه از مناسك حج مى‏پرسيدند. امام در جاى خود

 

قرار گرفت. اين مرد هم رفت نزديك آن جناب نشست. ابو حمزه گفت طورى نشستم كه سخن آنها را بشنوم اطراف آنها گروهى نشسته بودند وقتى هر كدام مسائل مورد نياز خود را پرسيدند و رفتند امام عليه السلام رو به آن مرد كرده فرمود تو كيستى؟پ گفت من قتادة بن نعامه بصرى هستم. فرمود تو فقيه اهل بصره هستى؟ گفت آرى. فرمود واى بر تو قتاده خداوند گروهى از بندگان خويش را حجت بر خلق خود قرار داده. آنها پايه‏ها و استوانه زمين هستند به امر خدا و برگزيدگان علم خدايند قبل از آفرينش مردم آنها را برگزيده كه سايه‏هائى در طرف راست عرش خدا بودند.

قتاده مدتى سكوت كرد سپس گفت خدا به شما خير دهد من در مقابل فقهاى زيادى نشسته‏ام و پيش ابن عباس هيچ وقت دلم نمى‏تپد. امام باقر فرمود ميدانى كجا هستى؟

تو در مكانى هستى كه أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ  رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ إِقامِ الصَّلاةِ وَ إِيتاءِ الزَّكاةِ تو در چنين جايى هستى و ما آنهائيم قتاده گفت راست مى‏فرمائيد خدا مرا فداى شما كند اين خانه از گل و سنگ نيست.

قتاده گفت راجع به پنير مرا مطلع فرمائيد. حضرت باقر عليه السلام تبسمى نموده فرمود تمام سؤالات تو بالاخره به پنير رسيد. گفت همه را فراموش كردم.

فرمود اشكالى ندارد. قتاده گفت گاهى در آن پنير مايه از شيردان مرده استفاده مى‏كنند فرمود اشكالى ندارد شيردان داراى رگ و خون و استخوان نيست از بين پشكل و مدفوع گوسفند و خون گرفته مى‏شود. بعد فرمود شيردان مانند تخم مرغ است كه از مرغ مرده‏اى خارج كنند. گفت آيا چنين تخم مرغى را مى‏خورى؟ جواب داد نه و نه اجازه مى‏دهم كسى بخورد. حضرت باقر عليه السلام فرمود چرا؟ گفت چون از مرده است. فرمود اگر اين تخم مرغ باز شود و جوجه‏اى بدهد آيا آن جوجه را مى‏خورى؟ گفت بلى.

فرمود چه چيز موجب حرمت تخم مرغ و حلال بودن مرغ مى‏شود؟ سپس فرمود شيردان هم مثل تخم مرغ است پنير از بازار مسلمانان بخر از دست نمازگزاران و سؤال هم نكن مگر كسى بيايد و به تو اطلاعى بدهد.

 

پ‏تفسير عياشى.

ابرش كلبى به حضرت باقر عليه السلام گفت شنيدم شما در باره آيه يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ فرموده اى زمين تبديل به نان مى‏شود فرمود راست گفته‏اند زمين تبديل به نان پاك مى‏شود و در محشر از آن مى‏خورند. ابرش خنديد و گفت ديگر هيچ گرفتارى ندارند كه از خوردن بازمانند.

فرمود واى بر تو در كداميك از اين دو جا گرفتاريشان بيشتر و ناراحت‏تر هستند وقتى در قيامت و محشرند يا موقعى كه در آتش جهنم عذاب مى‏شوند؟ گفت در آتش. فرمود واى بر تو خداوند مى‏فرمايد لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ  فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ  فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ  فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ ابرش سكوت كرد.پ در خبر ديگر است كه فرمود آنها در آتش جهنم از خوردن ضريع و آشاميدن حميم در حال عذاب باز نمى‏مانند چگونه نمى‏خورند بواسطه گرفتارى در محشر.پ مناقب ابن شهر آشوب جلد 2 صفحه 288.

طاوس يمانى از حضرت باقر عليه السلام پرسيد چه وقت يك ثلث مردم مرده‏اند؟ فرمود يا ابا عبد الرحمن هيچ وقت يك سوم مردم نمرده‏اند. پير مرد! مى‏خواهى بگوئى چه وقت يك چهارم مردم مرده‏اند و آن روزى است كه قابيل، هابيل را كشت. چهار نفر بودند آدم، حوا، هابيل، قابيل يك چهارم آنها. مرد گفت كداميك از آن دو پدر مردم جهانند آنكه كشته شد يا زنده؟ فرمود هيچ كدام. پدر مردم شيث بود سؤال كرد چيست كه كم آن حلال است ولى زيادش حرام است در قرآن؟ فرمودند: نهر طالوت كه هر كس يك جرعه با دست بياشامد و از صلاة واجب بدون وضو و روزه‏اى كه خوردن و آشاميدن در آن اشكال ندارد پرسيد فرمود صلاة همان صلوات بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله كه وضو لازم ندارد اما روزه اين آيه إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمنِ صَوْماً.

از چيزى كه زياد مى‏شود و كم پرسيد فرمود ماه. از چيزى كه زياد مى‏شود و نه كم فرمود دريا و از چيزى كه كم مى‏شود نه زياد فرمود عمر انسان. از پرنده‏اى كه يك مرتبه پريد نه قبلا پريد و نه بعدا فرمود طور سيناء كه خداوند مى‏فرمايد:

 

وَ إِذْ نَتَقْنَا الْجَبَلَ فَوْقَهُمْ كَأَنَّهُ ظُلَّةٌ و از گروهى كه شهادت به حق دادند ولى دروغ مى‏گفتند فرمود منافقين بودند هنگامى كه گفتند نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرَسُولُ اللَّهِ.پ محمد بن منكدر گفت حضرت باقر عليه السلام را ديدم تكيه به دو غلام سياه كرده بود سلام كردم جوابم را داد و نفس نفس مى‏زد و عرق از چهره‏اش مى‏ريخت.

گفتم خدا خيرت بدهد اگر مرگ دامنت را بگيرد و در اين حال در جستجوى دنيا هستى؟ امام عليه السلام دو غلام را كنار زد و به پا ايستاد و گفت اگر مرگ بيايد من مشغول اطاعت خدايم و بكارى مشغولم كه از احتياج به تو و مردم بى‏نياز باشم. بايد از خدا بترسم در صورتى كه مرگ بيايد و من به معصيت مشغول باشم گفتم خدا رحمتت كند مى‏خواستم شما را نصيحت كنم مرا نصيحت كردى.پ عبد الله بن نافع بن ارزق مى‏گفت اگر شخصى را بيابم در جهان كه بتوانم با شتر به سوى او بروم و او مدعى باشد كه على عليه السلام اهل نهروان را كشت و ظلمى نكرد بسويش سفر مى‏كنم و با او مناظره خواهم كرد.

گفتند برو پيش فرزندش محمد باقر عليه السلام. خدمت حضرت باقر رسيد و بعد از مقدارى صحبت امام عليه السلام فرمود ستايش خداى را كه ما را به نبوت گرامى داشت و ولايت را به ما بخشيد. اى فرزندان مهاجر و انصار هر كدام منقبتى در باره امير المؤمنين مى‏داند حركت كند و بازگو نمايد. از جاى حركت كردند و مناقبى را بيان نمودند. وقتى رسيدند به اين خبر كه پيغمبر صلى الله عليه و آله فرمود

لأعطين الراية

در جنگ خيبر فرمود فردا پرچم را خواهم داد به دست كسى كه امام باقر از عبد الله بن نافع پرسيد اين خبر صحيح است؟ گفت آرى شكى در آن نيست ولى على بعد كافر شد. حضرت باقر فرمود بگو ببينم در اين خبر مى‏فرمايد خداوند او را دوست مى‏دارد على را دوست مى‏داشت با اينكه مى‏دانست او اهل نهروان را خواهد كشت يا نمى‏دانست اگر بگوئى نمى‏دانست كافرشده‏اى گفت مى‏دانست. فرمود پس دوستش داشت براى اينكه عمل به اطاعتش مى‏كرد يا براى اينكه معصيت مى‏كند؟ گفت براى اطاعت. حضرت باقر فرمود حركت كن مغلوب شدى. از جاى حركت كرد در حالى كه مى‏گفت حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ‏

 

الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ خدا مى‏داند رسالت خويش در كجا قرار دهد.پ در حديث نافع بن ارزق هست كه او از حضرت باقر چند سؤال كرد از آن جمله پرسيد از اين آيه وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ از چه كس حضرت رسول صلى الله عليه و آله سؤال مى‏كند با اينكه بين او و عيسى پانصد سال فاصله است. امام باقر عليه السلام آيه سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَيْلًا خواند و بعد جريان اجتماع پيامبر را با انبياء و مرسلين ذكر كرد كه با آنها نماز مى‏خواندپ بعضى از رؤساى كيسانى مذهب (كه مدعى بودند محمد بن حنيفه پس از امام حسين عليه السلام امام است و زنده است) با حضرت باقر بحث كردند فرمود اين حماقت چيست؟ شما بهتر به حال او واقف هستيد يا ما، پدرم على بن الحسين عليه السلام نقل كرد برايم كه او شاهد مرگ محمد بن حنفيه بوده و غسلش داده و كفن بر او پوشيد و نماز خواند و در قبر داخلش كرده.

جواب داد به نظرش آمده، همان طورى كه به نظر يهودان كه مى‏خواستند عيسى را بكشند آمد. حضرت باقر فرمود بهمين مطلب حاضرى كه حاكم بين من و تو باشد؟ گفت آرى. فرمود بگو ببينم يهودانى كه تصميم كشتن عيسى را داشتند دوست او بودند يا دشمنش؟ گفت دشمن او. فرمود پس پدرم دشمن محمد بن حنفيه بود تا بنظرش بيايد؟ گفت نه نتوانست جوابى بدهد. از اعتقادى كه داشت برگشت.پ مردى از شام خدمت امام باقر عليه السلام آمد و از ابتداى آفرينش سؤال كرد فرمود خداوند تبارك و تعالى به ملائكه گفت إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً ملائكه سخن خدا را چنين پاسخ دادند أَ تَجْعَلُ فِيها تا آنجا كه مى‏فرمايد وَ ما كُنْتُمْ تَكْتُمُونَ ملائكه فهميدند كه در خطا افتاده‏اند و اشتباه نموده‏اند بعرش خدا پناه آوردند و دور عرش هفت مرتبه طواف كردند تا خشنودى خدا را تحصيل نمايند.

خداوند از آنها خشنود شد و فرمود به زمين فرود آئيد و خانه‏اى برايم بسازيد كه هر كس از بندگانم گناهى كرد به آن خانه پناه برد و اطرافش طواف نمايد چنانچه شما اطراف عرش طواف كرديد، از آنها راضى شوم همان طورى كه از شما راضى شدم.

اين خانه را ساختند.

 

آن مرد گفت صحيح مى‏فرمائيد. ابتداى اين حجر الاسود چگونه بوده است؟

فرمود موقعى كه خداوند پيمان بنى آدم را گرفت نهرى شيرينتر از عسل و نرم‏تر از كره جارى كرد. به قلم دستور داد از آن نهر مركب بردارد. اقرار مردم و آنچه تا روز قيامت اتفاق مى‏افتد بنويسد، بعد آن نوشته را در نهاد اين سنگ قرار داد اين بوسيدن كه مشاهده مى‏كنى نشانه‏اى از بيعت بر اقرارى است كه داده‏اند. پدرم هر وقت استلام ركن را مى‏كرد مى‏فرمود

اللهم امانتى اديتها و ميثاقى تعاهدته يشهد لى عندك بالوفاء.

آن مرد گفت صحيح مى‏فرمائيد. از جاى حركت كرد و رفت. در اين موقع حضرت باقر عليه السلام به فرزندش امام صادق فرمود برو آن مرد را برگردان. تا صفا به دنبالش رفت، او را نديد. حضرت باقر عليه السلام فرمود او خضر بود.پ رجال كشى صفحه 143- 144.

ثوير بن ابى فاخته گفت عازم حج شدم به همراه عمر بن ذر قاضى و ابن قيس ماصر و صلت بن بهرام به هر منزلى كه مى‏رسيديم آنها مى‏گفتند چهار هزار سؤال نوشته‏ايم تا از حضرت باقر عليه السلام بپرسيم كه هر روز سى مسأله سؤال نمائيم ما اين مأموريت را به تو مى‏سپاريم. من از حرف آنها غمگين شدم تا وارد مدينه شديم و از هم جدا گشتيم. من خدمت حضرت باقر منزل گرفتم و عرض كردم فدايت شوم ابن ذر و ابن قيس ماصر و صلت با من همسفر بودند. شنيدم مى‏گفتند چهار هزار سؤال نوشته‏اند كه از شما بپرسم. من از حرف آنها غمگين شدم. امام باقر عليه السلام فرمود چرا غمگين شدى؟ وقتى آمدند اجازه ورود به آنها بده.

فردا صبح غلام امام عليه السلام آمد و گفت درب خانه ابن ذر و چند نفر ايستاده‏اند. امام به من فرمود ثوير حركت كن. به آنها اجازه ورود بده. از جاى حركت كردم و آنها را آوردم. پس از ورود سلام كرده نشستند ولى حرفى نزدند. مدتى طول كشيد. امام باقر عليه السلام شروع كرد به سؤال از احاديث ولى آنها صحبت نمى‏كردند. وقتى امام ديد صحبت نمى‏كنند به كنيزى به نام سرحه داشت فرمود سفره بياندازد. وقتى كنيز سفره را آورد و انداخت حضرت باقر عليه السلام فرمود خداى را سپاس كه براى هر چيزى حدّ و اندازه‏اى قرار داده حتى براى همين سفره.

 

 

ابن ذر گفت حدّ سفره چيست؟ فرمود گسترده شد نام خدا را ببرى و پس از برچيدن حمد خدا را بنمائى. بعد شروع كردند به غذا خوردن. حضرت باقر عليه السلام فرمود آب برايم بياوريد. كنيز كوزه‏اى چرمين آورد. وقتى به دست امام عليه السلام قرار گرفت فرمود خداى را سپاس كه براى هر چيزى حدّى قرار داده حتى براى همين كوزه. ابن ذر گفت حدّ كوزه چيست؟ فرمود: وقت آشاميدن نام خدا را ببرى و پس از نوشيدن حمد او را بنمائى و از دهانه آن ننوشى و اگر شكسته بود و از جاى شكستگى‏اش نياشامى.پ پس از خوردن غذا شروع كرد امام عليه السلام به سؤال احاديث از آنها ولى صحبت نكردند. وقتى امام عليه السلام ديد صحبت نمى‏كنند فرمود پسر ذر ما را حديث نمى‏كنى از احاديثى كه از طرف ما به شما نقل كرده‏اند. عرض كرد چرا يا ابن رسول الله گفت‏

انى تارك فيكم الثقلين احدهما اكبر من آخر كتاب الله و اهل بيتى ان تمسكتم بهما لن تضلوا

. امام فرمود پسر ذر وقتى پيامبر صلى الله عليه و آله را ملاقات كنى و بپرسد در مورد امانتهاى من چه كرديد چه جواب مى‏دهى؟ چنان ابن ذر به گريه افتاد كه اشكهايش را ديدم بر روى صورتش مى‏ريزد. بعد گفت اما امانت بزرگ را پاره پاره كرديم اما كوچكتر را كشتيم.

حضرت باقر عليه السلام فرمود در اين صورت تصديق فرمايش آن جناب را خواهى كرد نه بخدا قسم كسى نمى‏تواند قدم بردارد روز قيامت تا سؤال كنند از او سه چيز 1- از عمرش در چه راهى فانى كرده؟ 2- از مالش از كجا بدست آورده و در چه راهى خرج كرده؟ 3- از محبت ما خانواده. از جاى حركت كرده رفتند.

امام عليه السلام به غلام خود فرمود برو پشت سر آنها ببين چه مى‏گويند. غلام رفت و برگشت گفت فدايت شوم شنيدم به ابن ذر مى‏گفتند ما براى اين كار كه با تو نيامده بوديم. گفت ساكت باشيد چه بگويم به مردى كه معتقد است خداوند بازخواست از ولايتش مى‏نمايد و چگونه سؤال كنم از شخصى كه حدّ سفره و كوزه را مى‏داند.پ تفسير قمى صفحه 610.

 

ابو الربيع گفت در سالى كه هشام بن عبد الملك به مكه رفته بود من نيز به حج رفتم در خدمت حضرت باقر عليه السلام. به همراه هشام نافع بن ازرق غلام عمر بن خطاب نيز بود. نافع چشمش كه به حضرت باقر عليه السلام افتاد از هشام پرسيد اين كيست كه مردم اطرافش را گرفته؟ هشام گفت اين پيامبر مردم كوفه است محمد بن على بن حسين بن على بن ابى طالب عليه السلام است.

نافع گفت مى‏روم و از او سؤالهائى خواهم كرد كه جز پيامبر يا وصى يا فرزند وصى او نمى‏داند. هشام گفت برو سؤال كن شايد بتوانى او را شرمسار نمائى. نافع جلو آمد و تكيه بر مردم نموده تا توانست خود را به امام نشان دهد و گفت يا محمد بن على من تورات و انجيل و زبور و فرقان را خوانده‏ام و از حلال و حرام آنها اطلاع دارم. آمده تا سؤالاتى بنمايم كه جز پيامبر يا وصى و يا فرزند وصى او نمى‏داند. امام عليه السلام سربلند نموده فرمود بپرس. گفت فاصله بين عيسى و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله چند سال است؟ فرمود به قول خودت جواب بدهم يا به نظر خودم؟ گفت به هر دو جواب بده. فرمود به عقيده من پانصد سال است اما به عقيده تو ششصد سال. گفت از اين آيه توضيح بفرمائيد وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ از چه كسى حضرت محمد صلى الله عليه و آله سؤال كرد با اينكه بين ايشان و عيسى پانصد سال فاصله است؟ حضرت باقر آن آيه را خواند سُبْحانَ الَّذِي أَسْرى‏ بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بارَكْنا حَوْلَهُ لِنُرِيَهُ مِنْ آياتِنا از آياتى كه به حضرت محمد صلى الله عليه و آله نشان داد هنگام معراج كه او را به بيت المقدس برد تمام پيامبران گذشته براى او محشور نمود. بعد دستور داد جبرئيل اذان بگويد دوتا دوتا و اقامه نيز دوتا دوتا و در اقامه گفت‏

حى على خير العمل‏

حضرت محمد صلى الله عليه و آله در پيش ايستاد و بر آنها نماز گذاشت خداوند اين آيه را نازل كرد وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله به آنها فرمود چه گواهى مى‏دهيد و چه كسى را مى‏پرستيد؟ گفتند گواهى مى‏دهيم به لا اله الا الله وحده لا شريك له و به اينكه تو رسول الله هستى از ما چنين پيمان گرفته شد. نافع گفت صحيح مى‏فرمائيد يا ابا جعفر

 

شما به خدا وصى پيامبريد و خلفاى او، در تورات نام شما هست و در انجيل و زبور و قرآن شما به خلافت از ديگران شايسته‏تريد.پ فصول المختاره صفحه 122.

بكير بن اعين گفت مردى خدمت امام باقر عليه السلام رسيد و گفت چه مى‏فرمائيد در باره زنى كه از دنيا رفته و داراى شوهر و برادران مادرى و يك خواهر پدرى است؟ فرمود به شوهر نصف مال مى‏رسد، سه سهم از شش سهم مى‏رسد و به برادران مادرش ثلث كه دو سهم از ثلث سهم است خواهد رسيد. آن مرد گفت فرائض زيد و فرائض عامه و قاضيان غير از اينست يا ابا جعفر! آنها مى‏گويند خواهر پدرى ثلث مى‏برد از شش سهم تا هشت سهم. امام فرمود به چه دليل چنين حرفى مى‏زنيد؟

گفتند بدليل اين آيه كه خداوند مى‏فرمايد إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ فرمود اگر بجاى خواهر برادر بود چقدر مى‏برد؟ گفت جز يك ششم بيشتر نمى‏برد. فرمود به چه دليل شما سهم برادر را كمتر مى‏دهيد اگر استدلال مى‏كنيد كه در آيه تصريح به نصف شد براى برادر كه تصريح به تمام شده است و تمام مال بيشتر از نصف آن است. خداوند مى‏فرمايد فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ ولى شما در فرائض خود كسى كه همه مال به او تعلق دارد هيچ نمى‏دهيد و در يك موضع به او يك ششم مى‏دهيد و به كسى كه خداوند نصف مال را داده همان نصف تمام را مى‏دهيد.

آن مرد گفت چگونه ما به خواهر نصف مى‏دهيم و به برادر هيچ نمى‏دهيم؟

حضرت باقر فرمود در باره وارثانى كه مادر و شوهر و برادران مادرى و خواهر پدرى باشد به شوهر نصف سه سهم از شش سهم كه بر مى‏گردد به نه سهم و مادر يك ششم و برادران مادرى يك سوم و خواهر پدرى نصف مال سه سهم كه شش سهم متجاوز مى‏شود به نه سهم. گفت بلى همين طور مى‏گويند.

 

فرمود: اگر به جاى خواهر برادر پدرى بود، چيزى به او نمى‏دهند. آن مرد گفت شما چه مى‏فرمائيد؟ فرمود: برادر پدر و مادرى و برادر مادرى و برادر پدرى يا مادر ارث نمى‏برند (وقتى مادر وارث باشد به آنها ارث نمى‏رسد).