باب پنجم- در نخود

پ‏1- «در محاسن» (505) بسندش از امام رضا عليه السّلام كه نخود پخته براى درد پشت خوبست و آن را پيش از خوراك و پس از آن ميخورد.پ «بيان»: گويا: اين ردّ بر پزشكها است كه سودش را ويژه خوردن آن دانند در ميانه خوراك، در قاموس گفته: نخود دانه شناخته ايست باد دار است و ملين و بول‏گشا، منى و شهوت و خون را افزايد تن و آلت مردى را نيرو دهد بشرط آنكه در آغاز خوراك و دنبالش نخورند و در ميانه‏اش بخورند.پ 2- در «محاسن» (..) بسندش از امام ششم عليه السّلام كه چون خدا ايوب عليه السّلام را عافيت داد ديد بنى اسرائيل كشت ميكنند و بآسمان نگريست و گفت: معبودا سيدا بنده‏ات ايوب گرفتارى كه عافيتش دادى كشت نميكند و اين بنى اسرائيل كاشتند و خدايش وحى كرد اى ايوب از سبحه خود مشتى تخم بردار و تخم بكار سبحه‏اى داشت كه در آن نمك بود، و ايوب مشتى از آن برگرفت و تخم افشاندش و از آن عدس بر آمد همان كه شماها آن را نخود ناميد و ما عدسش ناميم، «در كافى» (6/ 343) بسند عدّه مانندش آمده.پ «بيان»: اينكه فرمود: از سبحه‏ات برگير، در بيشتر نسخه‏هاى كافى چون‏

اينجا با حاء بى‏نقطه است و آن دانه‏هائيست كه از آن تسبيح سازند و اينكه فرموده: نمك در آن بود شايد باين معنا است كه در جايى كه آن را نهاده بوده با نمك آميخته شده بود يا دانه‏هاش از نمك بوده و اين دور از باور است، و يا ملح بمعنى نمكين بودنست يا واژه ملح با ضمه است جمع املح يعنى سياه و سفيد كه رنگ دانه‏هاى تسبيح بوده، و در يك نسخه كافى با خاء نقطه‏دار است، بمعنى خاك نمگزار و آن روشنتر است، و اين خبر دلالت دارد كه حمّص بر عدس اطلاق ميشده و يا بر عكس و هيچ كدام را در كتب لغت نديدم.پ 3- «در مكارم» از امام صادق عليه السّلام كه نخود را نزد او نام بردند و فرمود براى درد سينه خوبست (215).پ «بيان»: در بحر الجواهر گفته: نخود سفيد دارد و سرخ و سياه بقراط گفته: گرم و تر است در درجه يكم اسحاق گفته: گرم و خشك است در درجه يكم چون با گوشتش پزند به پختش كمك كند، و چون با آن جامه شويند اثر خون را از آن ببرد، اگر كوبيده‏اش را با گلاب گرم آميزند و به پشت دردناك مالند خوبست بول و حيض را گشايد و بسينه و شش سازگار است و باه را انگيزد و شكم را نرم كند، و براى قرحه قلوه و مثانه زيان دارد و شش را بيش از هر غذا تغذيه كند، و دم پختش براى درد پشت و استسقاء و يرقان خوبست، و بدان كه نيروى جماع سه چيز خواهد كه همه در نخود گرد آمدند، 1- خوراكى كه حرارت بيش دارد و حرارت غريزيه را فزايد و شهوت جماع آورد 2- خوراكى كه نيروى غذائى خوب دارد و رطوبت بتن دهد و منى را فزايد. 3- خوراكى كه باد و ورم آن وريدهاى آلت را پر كند و اعضاى آن را گنده نمايد و همه اينها در نخود هستند پايان- ابن بيطار بنقل از اسرائيلى گفته: نخود سياه از نخود سفيد گرمى بيشتر و رطوبت كمترى دارد و از اين رو تلخيش بر شيرينش روشنتر است و در گشودن سدّه‏هاى كبد و سپرز و خورد كردن سنگ درون و بر آوردن كرم و كرم كدو از شكم و سقط كردن جنين و به كردن استسقاء و يرقان ناشى از سدّه كبد

نيرومندتر است و هم در زهر اثر بخش‏تر و در فزونى نرمش و منى و زيبا كردن رنگ رخسار و گشايش بول نخود سفيد اثر بخش‏تر و بهتر است چون شيرين و خوشمزه و پر غذاست گفته: بايد پيش و پس خوراك نخورند و در ميان آن بخورند، و بنقل از رازى گفته: آب جوشيده آن با شير براى كسى كه شش او خشك باشد و آوازش نازك شده باشد. نافع است.