بخش هفدهم اخبارى كه على بن جعفر از برادر خود موسى بن جعفر عليه السلام نقل كرد به غير روايتى كه حميرى نقل مى‏كند، در اينجا مجموع آنها را نقل كرديم چون مختصر اختل

پ‏على بن جعفر بن محمد از برادر خود موسى بن جعفر نقل كرد كه فرمود: از پدرم جعفر بن محمد پرسيدم مردى كه با زن خود همبستر شود قبل از طواف نساء عملا چه بايد بكند؟ فرمود: طواف مى‏كند و يك شتر قربانى مى‏نمايد.

پرسيدم مردى را گرفته‏اند كه سه حد بايد زده شود. حد شراب خوارى، حد دزدى و حد زنا، چه بايد كرد؟ فرمود: ابتدا شراب بعد سرقت و بعد از آن حد زنا را بايد زد.

در مورد خنثى پرسيدم كه با تدليس و فريب زنى را ازدواج كرده فرمود: بايد پشت او را شلاق زد تا ذلت و خوارى را حس نمايد و تمام مهر را بايد بپردازد اگر با او دخول نموده، ولى اگر دخول نكرده نصف مهر را او مى‏پردازد.

از ذبيحه و كشتار يهودى و نصرانى پرسيدم كه خوردنش جايز است يا نه؟

فرمود: هر چه نام خدا بر آن برده شده باشد (مشهور بر خلاف اين فتوى است مگر مسلمان دستور كشتن داده باشد و خودش نام خدا را ببرد).

پرسيدم شخصى گوسفندى در بيابان پيدا كرده آيا براى او حلال است؟ فرمود:

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: آن گوسفند يا مال تو است يا برادرت و يا گرگ.

 

گوسفند را بگير و اطلاع بده در همان محلى كه پيدا كرده‏اى در صورتى كه صاحبش پيدا شد به او مى‏دهى اگر صاحبش پيدا نشد آن را مى‏خورى ولى ضامن آن هستى اگر صاحبش پيدا شود و درخواست بهاى گوسفند خويش را بنمايد (كه بايد مثل يا قيمتش را بپردازى)پ پرسيدم كسى كه براى كفاره ظهار روزه گرفته بعد وضع مالى او خوب مى‏شود كه مى‏تواند كفاره مالى بدهد (بنده آزاد كند) از روزه كفاره‏اش دو روز يا سه روز باقيمانده چه كار بايد بكند؟ فرمود: اگر يك ماه را روزه گرفته و داخل ماه دوم شده همان روزه كافى است، تمام مى‏كند و بنده آزاد نمى‏كند. پرسيدم شخصى دو ماه رمضان متوالى مريض بوده بعد خوب شده، چه كار بايد بكند؟ فرمود: ماه دوم را بايد قضا كند ولى رمضان اول را كفاره مى‏دهد براى هر روز يك مد طعام (تقريبا ده سير).

پرسيدم شخصى پرنده‏اى را از مكه آورده تا به كوفه، حالا چه بايد بكند؟

فرمود: آن را برگرداند به مكه اگر مرد بايد قيمت آن را صدقه بدهد.

پرسيدم شخصى ترك طواف نموده تا آمد به وطن، در آنجا با همسر خود همبستر شده، چه بايد بكند؟ فرمود: يك قربانى مى‏فرستد، اگر اين طواف را از حج ترك كرده در ايام حج و اگر در عمره ترك كرده در عمره مى‏فرستد و شخصى را وكيل مى‏كند تا آنچه از طواف ترك نموده انجام دهد.

 

پرسيدم شخصى چهار زن دارد، يكى از زنها مى‏ميرد آيا جايز است قبل از تمام شدن عده متوفى با زنى ديگر ازدواج كند؟ فرمود: وقتى مرد با هر كه مى‏خواهد ازدواج نمايد.

پرسيدم نماز خوف چگونه است؟ فرمود: امام مى‏ايستد و با عده‏اى از سپاهيان خود يك ركعت نماز مى‏خواند بعد براى ركعت دوم حركت مى‏كند، سربازان نيز ركعت دوم را با او مى‏خوانند بعد نمازشان را تمام مى‏كنند و مى‏روند بعد بقيه سپاه مى‏آيند و با او نماز مى‏خوانند، ركعت دوم نماز امام را وقتى امام به تشهد نشست، آنها حركت مى‏كنند و دومى را براى خود مى‏خوانند سپس مى‏نشينند و با او تشهد

 

مى‏خوانند. سپس امام سلام مى‏دهد از جاى حركت مى‏كند با آنها مى‏روند.پ پرسيدم نماز مغرب را در هنگام خوف چگونه بايد خواند؟ فرمود: امام مى‏ايستد با عده‏اى از ياران يك ركعت نماز مى‏خواند بعد ركعت دوم مى‏رسد آنها نيز با او مى‏خوانند، دو ركعت و تمام مى‏كنند و مى‏روند بقيه سربازان مى‏آيند با او نماز را در ركعت دوم مى‏خوانند سپس از جاى حركت مى‏كند با آنها نماز را مى‏خواند در ركعت دوم. در اين موقع ركعت سوم امام و ركعت دوم آنها است، بعد مى‏نشيند براى تشهد، آنها نيز تشهد مى‏خوانند، بعد سربازان حركت مى‏كنند براى ركعت سوم خود، در حالى كه امام نشسته است ركعت سوم را كه خواندند آنها تشهد مى‏خوانند بعد امام سلام مى‏دهد آنها نيز سلام مى‏دهند.

پرسيدم حج تمتع از كجا احرام بايد بست و احرام حج چگونه است؟ فرمود:

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله براى اهل عراق از عقيق تعيين نموده و براى اهل مدينه و اطراف آن مسجد شجره و براى شاميان و اطراف آن از جحفه و اهل طائف از قرن و اهل يمن از يلملم، صحيح نيست كسى از اين ميقاتگاه‏ها تخلف ورزد و به ديگرى برود.

پرسيدم شخص مى‏تواند كبوتر حرم را در منطقه حلّ صيد كند و بعد وارد حرم شود و آن را بخورد؟ فرمود: كبوتر حرم را در هيچ حال نبايد خورد.

پرسيدم آيا شخص مى‏تواند موى‏هاى زير بغل خود را بكند در ماه رمضان كه روزه دارد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص مى‏تواند با آب دهان خود چيزى را كه در لباسش هست بشويد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم زنى شوهرش مرده و حامله است، وضع حمل كرد و قبل از گذشتن چهار ماه و ده روز ازدواج نمود، چگونه است؟ فرمود اگر شوهرش با او همبستر شده از هم جدا مى‏شوند بقيه عده شوهرش را نگه مى‏دارد بعد باز عده ديگرى براى شوهر دوم نگه مى‏دارد و به آن مرد ديگر هرگز حلال نمى‏شود، گرچه با ديگرى هم ازدواج نمايد. اما اگر با او همبستر نشده باشد از هم جدا مى‏شوند و بقيه عده شوهر اولش را

 

نگه مى‏دارد بعد اين شوهر يكى از خواستگاران او به شمار مى‏رود.پ پرسيدم ملخ ريزه را مى‏توان خورد؟ فرمود: نمى‏توان خورد تا بپرد.

پرسيدم دو نفر به خواستگارى دخترى مى‏آيند، جدّ دختر مايل است دختر را به يكى ازدواج بدهد ولى پدر دختر به ديگرى تمايل دارد، كدام يك خواسته آنها مقدم است؟ فرمود كسى كه جدّ انتخاب مى‏كند شايسته است زيرا پدر و دختر هر دو در اختيار جدّ هستند.

از مردى پرسيدم كه داراى گوسفند است پوست گوسفندهاى مرده را هم نگه داشته مخلوط شده است با پوستهاى تذكيه شده، نمى‏داند كدام حلال است آيا مى‏تواند اينها را بفروشد؟ فرمود: مى‏فروشد به كسى كه پوست مرده را حلال مى‏داند و پولش را استفاده مى‏نمايد، اشكالى ندارد.

پرسيدم زن مى‏تواند معانقه كند با مرد در ماه رمضان با حال روزه جايى از بدن مرد را، بدون غريزه جنسى و شهوت ببوسد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم زن مى‏تواند روى روسرى خود مسح بكشد؟ فرمود: صحيح نيست، بايد مسح بر روى سر بكشد. پرسيدم روزه‏دار مى‏تواند روغن در گوش خود بچكاند؟

فرمود: اگر داخل حلقش نشود اشكالى ندارد.

پرسيدم مردى با كنيزى همبستر شده، آن كنيز را قبل از حيض شدن بفروشد و مشترى در همان ظهر با او همبستر شود و زن آبستن گردد، بچه متعلق به كداميك از آن دو است؟ فرمود: بچه متعلق به مردى است كه كنيز در اختيار اوست، چون پيامبر اكرم فرموده است‏

 «الولد للفراش»

. پرسيدم زنى شير داده باشد به بچه‏اى كه غلام و برده اوست چه مى‏شود؟ فرمود:

وقتى شير داد آزاد مى‏گردد. پرسيدم مادر مى‏تواند از گوشت عقيقه فرزند خود بخورد؟ فرمود: صحيح نيست بخورد بايد تمام آن را صدقه بدهد.

پرسيدم روز هفتم تولد سر بچه را نتراشيده‏اند، آيا بايد بعد بتراشد و به وزن آن صدقه بدهد؟ فرمود: وقتى هفت روز گذشت لازم نيست بر آنها تراشيدن زيرا تراشيدن و عقيقه و اسم‏گذارى در روز هفتم است.

 

پرسيدم حج افراد بهتر است يا حج اقران؟ فرمود: حج تمتع بهتر از افراد و اقران است كه با خود قربانى ببرد. سپس فرمود: متعه همان است كه در كتاب خدا است و پيامبر صلى الله عليه و آله به آن امر كرده. سپس فرمود متعه داخل در حج است تا روز قيامت بعد انگشتهاى خود را درهم داخل كرد يعنى اين طور با هم مخلوط شده. فرمود:

ابن عباس مى‏گفت حاضرم هر كه بخواهد در اين مورد با او مباهله و نفرين كنيم.پ پرسيدم شخص به سجده مى‏رود و دست خود را روى كفش خويش مى‏گذارد آيا صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم: شخص مى‏تواند دختر خود را بدون اجازه‏اش به ازدواج دهد؟ فرمود:

آرى، فرزند با بودن پدر از خود اختيارى ندارد مگر قبلا ازدواج كرده باشد (بيوه باشد) چنين زنى را جايز نيست مگر او را آگاه كند و اجازه بگيرد.

پرسيدم شخصى مى‏تواند پشت سر امام نماز بگذارد بالاى تخت گاهى دكان خود؟ فرمود: اگر با مأمومين در صف قرار گرفته باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم زن مى‏تواند نماز بخواند در لحاف و روسرى خود با داشتن چادر؟

فرمود صحيح نيست مگر با چادر.

پرسيدم زن مى‏تواند نماز بخواند با لنگى و لحاف و سرپوشى با اينكه چادر دارد؟ فرمود: صحيح نيست مگر اينكه چادر خود را بپوشد. پرسيدم زن مى‏تواند در لنگ و لحاف و روسرى نماز بخواند با داشتن چادر؟ فرمود: وقتى چادر داشته باشد صحيح نيست.

پرسيدم مرد مى‏تواند با شلوار و رداء پيش نماز باشد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم از شب‏زنده‏دارى ماه رمضان آيا صحيح است؟ فرمود: صحيح نيست مگر با قرائت قرآن، ابتدا فاتحه را مى‏خوانى بعد ساكت مى‏شوى براى قرائت امام وقتى به ركوع رفت قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ را و غير آن سوره را مى‏خوانى بعد به ركوع مى‏روى. وقتى امام به ركوع رفت تو هم در ركوع تكبير بگو و در سجده چنانچه تنها

 

در نماز اين كار را مى‏كنى ولى نمازت تنهائى بهتر است «1».پ پرسيدم آيا شلوار مى‏تواند به جاى لنگ در نماز كافى باشد؟ فرمود: آرى.

پرسيدم مرد مى‏تواند در لنگ و كلاه نماز بخواند با اينكه عبا و رداء هم دارد؟

فرمود: صحيح نيست.

پرسيدم مرد مى‏تواند پيش نماز باشد با شلوار و كلاه؟ فرمود: صحيح نيست.

پرسيدم محرم مى‏تواند لنگ خود را در نماز به گردن ببندد؟ فرمود: صحيح نيست به گردن ببندد ولى مى‏پيچد به گردن خود و نمى‏بندد.

پرسيدم مرد مى‏تواند دو طرف رداى خود را به طرف چپ جمع كند؟ فرمود:

صحيح نيست جمع آن در طرف چپ ولى مى‏تواند در طرف راست جمع كند يا رها نمايد.

پرسيدم آيا ماهى (حنكلس كه فقط استخوان سر و مهره پشت دارد و به آن اژدهاى دريا مى‏گويند) خوردن آن صحيح است؟ فرمود: در كتاب امير المؤمنين عليه السلام آن را حرام يافتيم.

پرسيدم از مردى كه به استخوان گوش او ضربتى زده‏اند مدعى است كه نمى‏شنود؟ فرمود: اگر مسلمان است تصديق مى‏شود.

پرسيدم چارپا داران كه سفر به نيل مى‏كنند آيا نماز را بايد تمام كنند؟ فرمود:

وقتى در رفت و آمد هستند روزه بگيرند و نماز را تمام كنند مگر اينكه تازه به سفر مى‏روند كه بايد افطار كنند و نماز را قصر نمايند.

پرسيدم مردى با زنش در ماه رمضان كه مرد روزه‏دار بوده همبستر شده چه بايد بكند؟ فرمود: بايد قضاى روزه را بگيرد و يك بنده آزاد كند، اگر نداشت دو ماه متوالى روزه بگيرد اگر نتوانست شصت نفر را غذا بدهد اگر نداشت استغفار كند.

پرسيدم جايز است براى روزه‏دار در ماه رمضان كنيز را به پشت بخواباند و به‏

 

شكم و ران و پشت او بزند؟ فرمود: اگر اين كار از روى شهوت نكند اشكالى ندارد اما از روى شهوت صحيح نيست.پ پرسيدم صدقه (زكات) در چه چيزها است؟ فرمود: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرموده است: در نه چيز است: گندم، جو، خرما، مويز، طلا، نقره، شتر، گاو، گوسفند از چيزهاى ديگر عفو شده.

پرسيدم شخص مسلمان مى‏تواند به سياحت بپردازد يا در گوشه خانه‏اى رهبانيت و ترك دنيا نمايد و خارج نشود؟ فرمود: نه.

پرسيدم لباس شخصى برخورد به الاغ مرده مى‏كند آيا قبل از شستن مى‏تواند در آن نماز بخواند؟ فرمود: شستن آن لازم نيست، نماز بخواند اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى لباسش برخورد به سگ مرده مى‏كند مى‏تواند در آن نماز بخواند؟ فرمود: تكانش مى‏دهد (يا آب بر آن مى‏پاشد) و نماز مى‏خواند اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى به نماز ميت مى‏رسد كه يك يا دو مرتبه تكبير را گفته‏اند چكار بايد بكند؟ فرمود: بقيه تكبيرها را مى‏گويد و دست بر مى‏دارد و نماز را سبك و كوتاه مى‏كند.

پرسيدم و با در سرزمينى پيدا مى‏شود آيا شخص مى‏تواند از ترس مرگ فرار كند؟ فرمود: فرار مى‏كند تا وقتى كه در مسجدى كه نماز مى‏خواند اتفاق نيفتاده باشد، اگر در ميان اهل مسجدى كه نماز در آن مى‏خواند و با افتاد نبايد فرار كند.

پرسيدم شخصى مسواك مى‏كند در حال روزه و استفراغ مى‏نمايد چگونه است؟ فرمود: اگر قى كند عمدا بايد قضا كند، اما اگر عمدى نباشد اشكالى ندارد.

پرسيدم آيا مى‏توان با شراب مداوا نمود؟ فرمود: نه.

پرسيدم شخص مى‏تواند در پيراهن تنها و قباى تنها نماز بخواند؟ فرمود: بايد بر پشت خود چيزى بيندازد.

پرسيدم شخص مى‏تواند پيش نماز باشد در يك بارانى (لباسى كه براى حفاظت از باران مى‏پوشند) يا يك جبّه؟ فرمود: اگر در زير پيراهن پوشيده باشد

 

اشكالى ندارد.پ پرسيدم شخص محرم مى‏تواند كشتى بگيرد؟ گفت: صحيح نيست، ممكن است مجروح شود يا از موى بدنش بريزد.

پرسيدم شخص محرم صحيح است كه مسواك كند؟ فرمود: صحيح است، ولى صحيح نيست دهانش را خونى كند.

سؤال كردم از شخصى كه لباسش برخورد به خوك كرده و در حال نماز يادش مى‏آيد؟ فرمود: اشكالى ندارد نمازش را بخواند ولى اگر داخل نماز نشده آنچه در لباس خود ميابد پاك مى‏كند و تكان مى‏دهد مگر اينكه چيزى مشاهده كند كه بايد بشويد.

پرسيدم مرد مى‏تواند در يك قبا و پيراهن پيش نمازى كند؟ فرمود: اگر دو جامه باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم از شخصى كه در حال وضو خون دماغ مى‏كند يك قطره از خون در ظرف آب او مى‏ريزد صحيح است يا نه؟ گفت نه.

پرسيدم شخصى خون دماغ كرده بعد مخاط دماغ را مى‏ريزد بعضى از خون ذره‏اى كوچك به ظرف او مى‏رسد آيا مى‏تواند وضو بگيرد؟ فرمود: اگر چيزى در آب ديده نشود اشكالى ندارد و اما اگر ديده مى‏شود وضو نگيرد از آن پرسيدم كنيز اگر گوسفندى را بكشد آيا صحيح است فرمود: اگر به نخاع نرسيده باشد و گردن را نشكسته باشد، اشكالى ندارد فرمود: در خانواده حضرت على بن الحسين كنيزى بود كه براى آنها كشتار مى‏كرد پرسيدم شخص محرمى شتر مرغى را شكار مى‏كند چه بايد بكند؟ فرمود: يك شتر قربانى كند اگر نداشت به شصت نفر صدقه بدهد اگر نداشت هجده روز روزه بگيرد.

پرسيدم از محرمى كه گاوميشى را صيد كرده؟ فرمود: يك گوسفند قربانى مى‏كند اگر نيافت، ده نفر را صدقه مى‏دهد اگر نيافت، سه روز روزه مى‏گيرد.

پرسيدم از شخصى كه مى‏گويد اين كنيز مال تو به تو اختيار دادم آيا مى‏تواند با

 

آن كنيز همبستر شود، فرمود: اگر مى‏تواند او را بفروشد با او همبستر شود و گر نه نمى‏تواند.پ پرسيدم از كسى كه بر خود لازم نمود عتق و آزاد نمودن بنده را، آيا مى‏تواند بنده‏اى لنگ يا شل آزاد كند؟ فرمود: اگر خريد و فروش مى‏شود مى‏تواند، مگر نوع معينى را تعيين كرده باشد كه بايد همان نوع را آزاد كند.

پرسيدم از شخص آزادى كه كنيزى دارد (مى‏تواند با او رفع غريزه جنسى نمايد) اگر زنا كرد بايد او را رجم كنند؟ فرمود: آرى.

پرسيدم از كسى كه جنس را نسيه مى‏دهد آيا مى‏تواند ضامنى بگيرد؟ فرمود:

آرى.

پرسيدم از كسى كه پيش خريد مى‏كند خرما را قبل از اينكه شكوفه خرما بريزد و خرماى ريزه ديده شود، آيا حلال است؟ فرمود: در خرما پيش خريد صحيح نيست.

پرسيدم معامله نخل و خرما را؟ فرمود: وقتى تازه خرما رنگ انداخته و خرماى آن ديده مى‏شود و تميز داده مى‏شود از خرماى نبسته خريد و فروش آن جايز است.

پرسيدم پيش فروش گندم صحيح است؟ فرمود اگر از تو مقدار معينى را بخرد صحيح است.

پرسيدم از پيش فروش در خرما؟ فرمود: صحيح نيست اما اگر بخرد از تو اين خرماى معينى را اشكالى ندارد، يعنى يك اندازه معين.

پرسيدم از دو نفر كه شريكند در معامله سلف و سلم، آيا مى‏توانند قبل از گرفتن جنس سهم خود را تقسيم كنند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم اگر حيوانى را به حيوان ديگر نسيه بدهند با افزايش مقدارى پول كه پول را نقدا بپردازد و حيوان را بعد بدهد آيا صحيح است؟ فرمود: اگر هر دو راضى باشند اشكالى ندارد.

پرسيدم اگر كسى برده خود را مكاتبه نمايد (يعنى در آزادى او قراردادى بنويسد) كه يك پسرك غلام به او بدهد و ضمانت مى‏دهد در چنين موقعى آيا

 

صحيح است؟ فرمود: اگر معين شود پسر بچه پنج ساله باشد يا چهار ساله يا سن ديگرى اشكال ندارد.پ پرسيدم شخص كنيزى مى‏خرد و با او همبستر مى‏شود مى‏تواند او را با ربح و سود بفروشد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى مقدارى از ديگرى گندم طلب دارد مى‏تواند به همان مقدار جو بگيرد؟ فرمود: اگر راضى باشند هر دو اشكالى ندارد؟

پرسيدم شخصى از كسى مقدارى خرما يا جو يا گندم طلب دارد مى‏تواند قيمت آن را دريافت كند؟ فرمود: وقتى آن را قيمت نمايد به درهم درست نيست، چون اصل معامله پول بوده و معاوضه پول به پول درست نيست.

پرسيدم شخصى مقدارى طعام خريده مى‏تواند آن را به ديگرى واگذارد قبل از گرفتن آن طعام؟ فرمود: اگر از آن ديگرى سود نگيرد اشكال ندارد، اما اگر سود گرفت درست نيست مگر بعد از تحويل گرفتن طعام (آرد گندم).

پرسيدم شخصى آرد گندم مى‏خرد مى‏تواند آن را قبل از تحويل بفروشد؟

فرمود: اگر سود بگيرد نمى‏تواند مگر بعد از تحويل اما اگر واگذار نمايد اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى روغن مى‏خرد بعد زياد مى‏شود مى‏تواند به جاى آن يك رطل يا دو رطل روغن زيتون بگيرد؟ فرمود: در صورتى كه دو نوع باشد و راضى شوند هر چه مايل است مى‏تواند بگيرد.

پرسيدم شخصى زمين يا يك كشتى را اجاره مى‏كند به دو درهم بعد نصف آن را به يك درهم و نيم به اجاره مى‏دهد و خود در بقيه سكونت مى‏كند اين كار صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم يك كنيز متعلق به دو نفر است كه يكى از آن دو شريك غائب است شريك ديگر مى‏تواند آن كنيز را به ازدواج بدهد؟ فرمود: اگر شخص غائب ناراضى باشد ازدواج صحيح نيست.

پرسيدم شخصى خانه‏اى را به ده درهم اجاره مى‏كند خياط يا صنعت‏گر ديگرى‏

 

مى‏آيد و مى‏گويد من اينجا كار مى‏كنم مال الاجاره بين من و تو تقسيم شود و هر چه سود بردم با هم شريك باشيم بعد بيشتر از اجاره خانه سود ببرد، آيا چنين معامله‏اى صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.پ پرسيدم شخصى به ديگرى مى‏گويد به تو ده درهم مى‏دهم تا به من صنعت خود را بياموزى و شريك من باشى، آيا چنين كارى صحيح است؟ فرمود: وقتى راضى باشد، اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى به ديگرى صد درهم مى‏دهد كه كار كند با آن به شرط اينكه پنج درهم يا بيشتر و يا كمتر به او بدهد، آيا چنين كارى حلال است؟ فرمود: نه اين رباى محض است.

پرسيدم شخصى به بنده‏اش ده درهم مى‏دهد كه هر ماه به او ده درهم بپردازد، آيا اين كار حلال است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص زكات نقره‏اش را با طلا مى‏پردازد و زكات طلا را نقره به همان قيمت پرداخت مى‏كند، صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى متاعى را مى‏فروشد و شرط مى‏كند كه نصف آن متعلق به خود او باشد، بعد با سود مى‏فروشد، آيا اين كار صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى خانه‏اى را اجاره مى‏كند به يك مبلغ معين و شرط مى‏كند كه بعد خانه را گل كارى و درب‏هايش را اصلاح نمايد، آيا حلال است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى چيزى را مى‏خرد به مدت معين، مدت فرا مى‏رسد و جنس نزد فروشنده است. خريدار مى‏آيد و مى‏گويد چيزى كه از تو خريده‏ام خودت بخر و اين مبلغ هم كم كن، من از خودم تاوان آن را مى‏دهم آيا حلال است؟ فرمود: وقتى راضى باشند اشكالى ندارد.

پرسيدم قربانى در منى چند روز است؟ فرمود: سه روز و پرسيدم در غير منى قربانى چند روز است؟ فرمود: سه روز.

پرسيدم شخصى مسافرت بوده دو روز پس از عيد قربان مى‏آيد آيا مى‏تواند

 

روز سوم قربانى كند؟ فرمود: اشكالى ندارد.پ پرسيدم شخصى ده درهم از ديگرى طلبكار است، بدهكار مى‏گويد يك پيراهن از من بخر و آن را بفروش هر چه كمتر فروختى من از خودم مى‏دهم آيا صحيح است؟ فرمود: اگر هر دو راضى باشند صحيح است.

پرسيدم شخصى جامه‏اى خريده به ده درهم تا مدت معينى بعد همان جامه را مى‏فروشد به پنج درهم نقد؟ فرمود: اگر شرط نكرده باشد و راضى باشند اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى پشت سر امام كه قرائت را به حمد و بلند مى‏خواند ايستاد و به او اقتدا كرده مى‏تواند پشت سر او بخواند؟ فرمود: نه، ولى بايد سكوت كند براى قرآن.

پرسيدم شخصى پشت سر امام است و به او اقتدا كرده در ظهر و عصر قرائت خود را پشت سر او مى‏خواند؟ فرمود: صحيح نيست، بايد تسبيح و تمهيد بخواند و صلوات بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله بفرستد و بر اهل بيت او.

پرسيدم انگشترى كه در آن نقش جانورى درنده يا پرنده باشد آيا با آن نماز مى‏تواند بخواند؟ فرمود: نه.

پرسيدم آيا شخص مى‏تواند بعضى از فرزندان خود را بر بعض ديگر ترجيح دهد؟ فرمود: فلان كس را من بر تمام اهل خانه خود و فرزندانم ترجيح داده‏ام اشكالى ندارد.

پرسيدم از چند نفر كه اجتماع نموده‏اند بر كشتن ديگرى چه بايد كرد؟ فرمود:

كشته مى‏شوند به واسطه او.

پرسيدم از چند نفر كه اجتماع كرده‏اند بر كشتن يك غلام و برده و خود آزادند؟

فرمود: بايد قيمت او را بپردازند.

پرسيدم زنى كه قبل از انقضاء عده خود ازدواج كند؟ فرمود: بايد بين او و شوهرش جدائى انداخت، بعد او يكى از خواستگاران اين زن به حساب خواهد آمد.

پرسيدم از مردى كه با كنيز برادر يا عمو يا پسر برادرش ازدواج كرده باشد،

 

بچه‏اى بزايد بچه چه خواهد شد؟ فرمود: اگر بچه از صاحب و مالك خود ارث ببرد به مقدار كمى آزاد مى‏شود.پ پرسيدم از شخص نصرانى كه فرزندش از دنيا مى‏رود با اينكه فرزند مسلمان است آيا پدر نصرانى از او ارث مى‏برد؟ فرمود: اهل ملتى از ملت ديگر ارث نمى‏برد.

از گوشت الاغ اهلى سؤال كردم؟ فرمود: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نهى نمودند و اين نهى به واسطه آن بود كه با آن الاغ كار مى‏كردند و خوش نداشت خوردن گوشت آن را تا نابود نشوند.

پرسيدم زن موى از صورت خود مى‏كند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم از زنى كه با عمو يا دائى خود ازدواج كند؟ فرمود: نمى‏تواند.

پرسيدم از كسى كه قسم مى‏خورد و استثناء مى‏كند حال او چگونه است؟

فرمود: او آنچه را استثناء كرده است برايش هست.

پرسيدم فاصله انداختن بين انگشتان در ركوع آيا سنت است؟ فرمود: اگر خواست اين كار را مى‏كند و خواست ترك مى‏كند.

پرسيدم از آب باران كه در محلى جريان پيدا مى‏كند كه در آن محل عذره است و به لباس انسان برخورد مى‏كند مى‏تواند در آن لباس نماز بخواند قبل از شستن؟

فرمود: وقتى آب باران راه برود اشكالى ندارد.

پرسيدم از لباسى كه مى‏افتد در محل چهارپايان و برخورد به ادرار و پشكل آنها مى‏كند چه بايد كرد؟ فرمود: اگر چيزى به آن چسبيده باشد بايد بشويد اما اگر خشك باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم از غذائى كه نهاده مى‏شود روى سفره يا محلى كه شراب به آن رسيده، آيا مى‏توان از آن طعام خورد؟ فرمود: اگر سفره يا خوان خشك باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم از خوردن گوشت لاك پشت، خرچنگ و جرّى (نوعى ماهى است كه قبلا معنى شد به نام حنكلس) فرمود: جرّى و لاك پشت و خرچنگ را نمى‏توان خورد.

 

پرسيدم گوشت صدف دريا و نهر را مى‏توان خورد؟ فرمود: اين گوشت قورباغه است، نمى‏توان خورد.پ پرسيدم در گل مقدارى سرگين داخل مى‏كنند و مسجد يا خانه را به آن اندود مى‏نمايند مى‏توان در آن نماز خواند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم بورياتر مى‏شود و به آن آب كثيفى مى‏رسد، مى‏شود روى آن نماز خواند؟ فرمود: اگر خشك باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم كه گچ را به وسيله عذره و مدفوع مى‏پزند آيا صحيح است كه با چنين گچى مسجد را گچ‏كارى كرد؟ فرمود اشكالى ندارد.

پرسيدم زنى مسلمان مى‏شود بعد از او شوهرش مسلمان مى‏شود اما آن زن با ديگرى ازدواج نموده چه بايد كرد؟ فرمود: متعلق به شوهر بعد است كه با او ازدواج كرده به شوهر اولى بر نمى‏گردد.

پرسيدم زنى مسلمان مى‏شود و بعد شوهرش مسلمان مى‏گردد، آيا براى او حلال است؟ فرمود: آن مرد شايسته‏تر است برايش تا وقتى ازدواج با ديگرى نكرده باشد ولى مخير است هر كه را خواست اختيار مى‏كند.

از حد قطع دست دزد پرسيدم كه چگونه است؟ فرمود: امير المؤمنين در بهاى يك تكه آهن كه معادل دو درهم يا سه درهم بود قطع نمود.

پرسيدم از شخصى كه كنيزى را دزديده است و او را فروخته كسى كه خريده مى‏تواند با آن كنيز همبستر شود؟ فرمود: اگر متهم به سرقت شد نمى‏تواند، ولى اگر نداند مى‏تواند.

پرسيدم سگ يا موش اگر از پنير يا روغن بخورند آيا مى‏توان آن پنير و روغن را خورد؟ فرمود: آنچه زبان آنها رسيده بايد دور انداخت و بقيه خورده مى‏شود.

پرسيدم از موشى يا سگى كه از روغن باز يا زيتون يا شير آشاميده مى‏توان آن را خورد؟ فرمود: اگر در كوزه يا شبيه آن باشد خورده نمى‏شود، ولى مى‏توان براى چراغ استفاده كرد اگر بيشتر از آن بود مى‏توان خورد مگر اينكه صاحب ثروتمند باشد كه بايد آن را بريزد و از آن استفاده نبرند.

 

سؤال كردم از مردى كه صدقه بدهد به يكى از فرزندانش بعد بخواهد ديگرى را در آن صدقه‏اى كه به فرزندش داده شريك كند صحيح است؟ فرمود: پدر در مال فرزند خود هر چه بخواهد مى‏كند. بخشش پدر به فرزند مانند صدقه است به ديگرى (در نسخه ديگرى بخشش پدر به فرزند شبيه صدقه ديگرى است به او).پ پرسيدم دو نفر نصرانى يكى به ديگرى خوك يا شراب مى‏فروشد تا مدت معينى قبل از پرداخت پول هر دو مسلمان مى‏شوند آيا بعد از مسلمان شدن مى‏توانند پول آن را بگيرند؟ فرمود: پول متعلق به اوست، مى‏تواند بگيرد.

پرسيدم از مردى كه سه نفر عليه او شهادت دادند كه زنا كرده با فلان زن، نفر چهارم مى‏گويد نمى‏دانم با چه كسى زنا كرده با آن زن يا ديگرى. فرمود: حال مرد چگونه است اگر زن داشته باشد يا نداشته باشد حديث تمام نشد «1».

پرسيدم مردى زنش را طلاق مى‏دهد قبل از آنكه همبستر شده باشد اما آن زن مدعى شود كه از آن مرد حامله است؟ فرمود: اگر گواهان شهادت دادند كه او به حجله رفته و بعد انكار فرزند را مى‏كند با او لعان مى‏كند و از آن زن جدا مى‏شود بايد تمام مهر را بپردازد.

پرسيدم از نان كه با روغن مخلوط مى‏شود؟ فرمود اشكالى ندارد.

پرسيدم مى‏توان در رختخواب يهودى خوابيد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم در لباس نصرانى و يهودى مى‏تواند مسلمان نماز بخواند؟ فرمود: نه.

پرسيدم از مردى كه نسبت زنا به زن خود داده سپس او را طلاق مى‏دهد، بعد زن حق خويش را در مورد اين نسبت زنا طلب مى‏كند؟ فرمود: اگر اقرار كند بايد او را تازيانه زد و اگر در عدّه بود با او لعان مى‏كند.

پرسيدم مرد مسلمانى كه زنى يهودى يا نصرانى يا كنيزى دارد بچه‏اش را منكر مى‏شود و او را نسبت به زنا مى‏دهد آيا بايد لعان كنند؟ فرمود: نه.

 

پرسيدم مردى به كنيز خود كه مى‏خواهد او را آزاد كند و با او تزويج نمايد مى‏گويد تو را آزاد نمودم و آزاديت را مهر ازدواجت قرار دادم. فرمود: آزاد مى‏شود اگر خواست ازدواج مى‏كند و گر نه نمى‏كند اما اگر با او ازدواج نمود بايد يك چيزى به او بدهد و اگر بگويد با تو ازدواج كردم و مهر تو را آزاديت قرار دادم اين عقد ازدواج درست است، اگر خواست به او چيزى مى‏بخشد.پ پرسيدم از برده‏اى كه قرارداد آزاد شدن دارد (مكاتب) و بين چند نفر مشترك است، بعضى از آنها سهم خود را آزاد مى‏كنند ولى بعد مكاتب عاجز مى‏شود از انجام قرارداد چه بايد كرد؟ فرمود: آزاد مى‏شود به واسطه همان مقدارى كه آزاد شده و بايد به كار وادارش كرد براى پرداخت حق بقيه.

پرسيدم شخصى غلام خود را مكاتبه مى‏كند، بعد از قرارداد غلام مى‏گويد به من مقدارى از قرار دادم را ببخش و بقيه را زودتر بگير از براى تو است مكانم آيا حلال است؟ فرمود: اگر به صورت هبه و بخشش باشد اشكال ندارد اما اگر بگويد كم كن تا زودتر بدهم صحيح نيست.

پرسيدم از برده‏اى كه نصف قرارداد مكاتبه خود را پرداخته يا مقدارى از آن بعد مى‏ميرد و فرزند و مال زيادى مى‏گذارد چه بايد كرد؟ فرمود: اگر نصف را پرداخته باشد، آزاد مى‏شود و بقيه آن را از مالش مى‏پردازند و ارث او متعلق به فرزندش هست.

پرسيدم مسلمان مى‏تواند با يك مجوسى در يك كاسه غذا بخورد و روى فرش او بنشيند يا در مسجدش و يا با او مصافحه كند؟ فرمود: نه.

پرسيدم يك برده‏اى كه مكاتبه شده است جنايتى انجام داده به گردن كيست؟

فرمود: بر عهده مكاتب است.

از فطره ماه رمضان پرسيدم كه مكاتب بايد بپردازد يا بر كسى است كه با او مكاتبه نموده است و يا شهادتش پذيرفته است؟ فرمود: فطره به عهده اوست و شهادتش پذيرفته نيست.

پرسيدم از شخصى كه نصف غلام خود را آزاد كرده با اينكه غلام صحيح است‏

 

چه بايد بكند؟ فرمود: نصف ديگر آزاد مى‏شود و بايد كار كند و به يك قيمت عادلانه بهاى نصف ديگر را بپردازد.پ پرسيدم آيا مرد مى‏تواند عبائى بپوشد كه در آن ديبا به كار رفته و كساى سياه كه ابريشم در آن به كار رفته؟ فرمود: نه.

پرسيدم مردم مى‏توانند لباس ديبا بپوشند؟ فرمود: نه.

پرسيدم زن مى‏تواند خلخال (پاى بند طلا) بپوشد و بچه‏ها؟ فرمود: اگر صدا نداشته باشد اشكال ندارد ولى اگر صدا بدهد نه.

پرسيدم شخص مى‏تواند سوار مركبى بشود كه زنگ كوچك دارد؟ فرمود: اگر صدا دارد نه ولى اگر بى‏صدا است اشكال ندارد.

پرسيدم كه موش در روغن يا عسل جامد مى‏ميرد مى‏توان آن را خورد؟ فرمود:

اطراف جايى كه مرده دور بيانداز و بقيه را مى‏توانى بخورى.

پرسيدم مركب سوارى كه مال شخصى است مى‏ميرد آيا مى‏تواند پوستش را بفروشد و دباغى كند و بپوشد؟ فرمود: نه، اگر پوشيد نماز در آن نخواند.

پرسيدم مى‏توان چهارپا را زد يا به وسيله داغ كردن نشانه بر روى آن گذاشت؟

فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم مرد مى‏تواند ريش خود را بگيرد و كم كند؟ فرمود: از دو طرف چهره‏اش مى‏تواند اما از جلوش نه.

پرسيدم شارب كوتاه كردن سنت است يا نه؟ گفت آرى و سؤال كردم كه شيرينى مى‏پاشند در عروسى يا غير عروسى. فرمود: كراهت دارد خوردن آنچه را به غارت ببرد.

پرسيدم از جايزه‏اى كه براى هر بنده فرارى يا گمشده مى‏گذارند؟ فرمود:

اشكالى ندارد.

پرسيدم از فروش مالى كه به وسيله عتق به ارث به كسى رسيده؟ گفت نه.

پرسيدم مى‏تواند شخص نماز بخواند در مسجدى كه ديوارهاى قبله و اطرافش داراى سوراخ و رخنه‏ها است و زنى روبرويش نماز مى‏خواند او را مى‏بيند؟ فرمود:

 

صحيح نيست.پ پرسيدم زن مشغول نماز است در حال قيام بچه‏اش پهلوى او گريه مى‏كند مى‏تواند در حال قيام او را بردارد و در آغوش بگيرد؟ فرمود: در حال قيام نمى‏تواند.

از قربانى پرسيدم فرمود: قوچ چاق قربانى كن، شاخ دار و نر و چاق باشد، اگر گوسفند چاق نر پيدا نكردى بز نر چاق و بى‏خايه از گوسفند يا بز اگر نيافتى بره چاقى. على عليه السلام مى‏فرمود: قربانى با گوسفند دو ساله بكن و گوسفند خريدارى كن كه گوشها و چشم‏هايش سالم باشد و رو به قبله بگذار و هنگام قربانى بگو

وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مسلما وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ إِنَّ صَلاتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيايَ وَ مَماتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ  لا شَرِيكَ لَهُ وَ بِذلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا من المسلمين اللهم منك و لك اللهم تقبل منى، بسم اللَّه الذى لا اله الّا هو و، اللَّه اكبر و صلى اللَّه على محمّد و على اهل بيته‏

بعد بخور و به ديگران بخوران.

سؤال كردم از تكبير در ايام تشريق (سه روز بعد از عيد قربان ايام تشريق است) فرمود: روز عيد قربان نماز اول تا آخر ايام تشريق از نماز عصر تكبير مى‏گويد

اللَّه اكبر، اللَّه اكبر لا اله الّا اللَّه و اللَّه اكبر و للَّه الحمد اللَّه اكبر على ما هدانا اللَّه اكبر على ما رزقنا من بهيمة الانعام‏

. پرسيدم از شخصى كه بچه‏اش كنيزى دارد مى‏تواند با كنيز بچه‏اش همبستر شود.

فرمود: اگر مايل باشد قيمت آن را براى خود تعيين مى‏كند و دو نفر شاهد مى‏گيرد، اگر خواست با او همبستر مى‏شود و اگر فرزندش مالى داشت در صورتى كه بخواهد مى‏تواند از آن مال بردارد اگر مادر زنده باشد دوست ندارم از او چيزى بگيرد مگر به عنوان قرض.

پرسيدم شخصى رو به قبله گوسفند را نمى‏كشد چگونه است؟ فرمود: اگر عمدى نباشد اشكال ندارد، اگر كشتار كرد و نام خدا را نبرد اشكالى ندارد وقتى‏

بسم اللَّه‏

را بگويد، اول و آخرش سپس بخورد.

پرسيدم زكات آيا داده مى‏شود به كسى كه داراى صد (درهم) باشد؟ فرمود:

آرى و به كسى كه خانه دارد و بنده دارد زيرا خانه را نبايد مال شمرد.

 

پرسيدم از حائض؟ فرمود: نيم خورده او را مى‏توان خورد ولى وضو از آن نمى‏گيرد.پ پرسيدم آيا بر بنده زكات مى‏توان داد؟ فرمود: نه.

پرسيدم از كسى كه به مكه نرفته آيا از زكات مى‏توان خرج حج او را داد؟

فرمود: آرى، اهل مكه نبايد مانع حاجى‏ها بشوند از ورود به خانه‏هايشان.

از اين آيه پرسيدم اذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً* پرسيدم اگر كسى دويست بار ذكر بگويد كثير گفته؟ فرمود: آرى.

پرسيدم از خوابيدن بعد از صبح. فرمود: نه تا وقتى خورشيد طلوع كند.

گفت صحبت از انگشترى شد، فرمود: وقتى غسل مى‏كنى آن را تكان بده از جايش، اگر فراموش كردى تا به نماز ايستادى نمى‏گويم نمازت را دو مرتبه بخوان.

صحبت از ذو القرنين شد كه بنده بود يا پادشاه؟ فرمود: بنده‏اى بود كه خدا را دوست داشت خداوند هم او را دوست مى‏داشت و خيرخواه خدا بود، خدا هم خير او را مى‏خواست.

پرسيدم از اختلاف در قضاوت كه از امير المؤمنين عليه السلام نقل شده در چيزهائى كه آن جناب نه امر به آن كرده و نه نهى از آنها كرده جز اينكه خود و فرزندانش را از آن نهى نموده. پرسيدم چنين چيزى چگونه امكان دارد؟ فرمود: يك آيه حلال كرده و آيه ديگر حرام نموده، گفتم چنين چيزى ممكن است مگر به اين صورت كه يكى از دو آيه ناسخ ديگرى باشد يا هر دو آيه محكم هستند و بايد به آنها عمل شود؟ فرمود: توضيح داده وقتى خود و فرزندانش را نهى نموده. گفتم پس چرا براى مردم توضيح نداده فرمود: ترسيده كه اطاعت نكنند اگر امير المؤمنين عليه السلام مسأله خلافت برايش استوار مى‏شد و پاهايش محكم مى‏گشت، تمام كتاب خدا را به پا مى‏داشت و حق را اقامه مى‏نمود، امام حسن و امام حسين پشت سر مروان نماز خواندند ما نيز با آنها نماز مى‏خوانيم.

پرسيدم شخصى كه از شما تفسيرى را نقل مى‏كند يا روايتى را در مورد قضاء يا طلاق يا چيزى ديگر كه تاكنون نشنيده‏ايم از قبيل مناسك يا مشابه آن بى‏آنكه‏

 

شهرت به دشمنى شما داشته باشد، مى‏توانيم بگوئيم خدا مى‏داند آل محمد چنين چيزى را نگفته‏اند (يعنى انكار كنيم) مى‏فرمايد: نمى‏توانيد مگر اينكه يقين نمائيد.پ پرسيدم آيا پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله هرگز چيزى در باره خدا گفته يا از روى هوى نفس حرفى زده و يا تحميل نموده؟ فرمود: نه. گفتم اين سخن آن جناب كه در باره على عليه السلام فرموده‏

من كنت مولاه فعلى مولاه‏

آيا خداوند به او دستور داده بود؟ فرمود: آرى. گفتم پس من بيزار باشم از كسى كه انكار اين حرف را كرد، از روزى كه پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله آن را فرمود؟ فرمود: آرى. گفتم ممكن است مردم نجاتى داشته باشند مگر اينكه اين جريان را معتقد شوند. فرمود: نه، مگر اشخاص مستضعف از مرد و زن و بچه‏ها كه راه به جايى و چاره‏اى ندارند.

پرسيدم آنها چگونه اشخاصى هستند؟ فرمود: مگر نديده‏ايد خدمتكاران و زنانتان پيدا مى‏شوند كه اين مقام را معتقد نيستند مگر آنها را مى‏كشيد با اينكه اقرار نسبت به شما دارند؟ و فرمود: هر كس بر او اين مقام على عليه السلام ابراز شود و انكار كند خدا او را، دور گرداند و مرگش دهد كه خيرى در او نيست.

پرسيدم شخصى مى‏گويد اگر فلان بنده را خريدم آزاد است و اگر اين جامه را خريدم صدقه است و اگر با زنى ازدواج كردم او طلاق داده است. فرمود: اين چيزى نيست.

پرسيدم مرد زنش را طلاق مى‏دهد در غير موقع. فرمود: پسر عمر زنش را طلاق داد در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله در حال حيض. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داد به او مراجعه نمايد و اين كار را طلاق حساب نكرد.

پرسيدم مردى به زنش مى‏گويد تو بر من حرامى. فرمود: اين يك نوع قسم است بايد كفاره آن را بدهد. خداوند به حضرت محمد صلى الله عليه و آله مى‏فرمايد يا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ ما أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضاتَ أَزْواجِكَ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ  قَدْ فَرَضَ اللَّهُ لَكُمْ تَحِلَّةَ أَيْمانِكُمْ وَ اللَّهُ مَوْلاكُمْ اين كار را قسم گرفت. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم كفاره آن را پرداخت.

پرسيدم به چه مقدار كفاره قسم را مى‏دهد؟ فرمود: اطعام ده نفر مسكين‏

 

پرسيدم هر مسكينى چقدر غذا بايد داد؟ فرمود: ده سير، ده سير.پ پرسيدم شخصى ربا خورد اما عقيده‏اش اين بود كه حلال است. فرمود: اشكالى ندارد مگر اين كار را عمدا بكند كه ربا است.

از اين آيه پرسيدم‏

أَوْ كِسْوَتُهُمْ للمساكين‏

فرمود: جامه‏اى بدهد كه پوشش براى عورت او باشد. گفتم شخصى مى‏گويد من نذر كرده‏ام اما چيزى را بيان نمى‏كند.

فرمود: چيزى نيست.

پرسيدم از روزه در وطن؟ فرمود: هر ماه سه روز، دو پنج شنبه كه وسط آن يك چهارشنبه بگيرد.

شخصى مى‏ميرد و يك فرزند از كنيزى دارد و بچه‏هاى ديگر هم دارد آيا ميتواند كسى آن زن را به ازدواج خود درآورد؟ فرمود: برايت نقل كنم سفارشى كه على عليه السلام در مورد كنيزان داراى فرزند فرمود گفتم بفرمائيد. فرمود: على عليه السلام دستور داد كه هر زنى از كنيزان فرزند داشته آن زن از سهم فرزندش محسوب مى‏شود.

از شغل حجامت‏گر پرسيدم. فرمود: مردى خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله همين مسأله را سؤال كرد به او فرمود: تو شتر آب كش دارى؟ جواب داد آرى.

فرمود: از آن شغل او را علف بده.

پرسيدم شخصى به غنا مشغول است مى‏شود با او نشست؟ فرمود: نه.

پرسيدم شخصى به فرزندش صدقه‏اى مى‏دهد مى‏تواند آن را باز پس بگيرد؟

فرمود: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود هر كسى كه صدقه‏اى بدهد و بعد آن را پس بگيرد مثل كسى است كه استفراغ كند و استفراغ خود را دو مرتبه ببلعد.

پرسيدم مردى از درخت ميوه رد مى‏شود و از آن مى‏خورد. فرمود: آرى.

پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نهى كرد كه ديوارها را بلند نمايند كه بپوشاند درخت را.

سؤال كردم شخصى زمينى را در اختيار ديگرى مى‏گذارد كه آبادش كند ولى آب آن را به مبلغ معين به اجاره مى‏دهد. فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم از اهل ذمه (يهود و نصارى) مى‏توان از غذاى آنها خورد در صورتى كه‏

 

گوشت مرده و خوك بخورند؟ فرمود: نه، و نمى‏توان در ظرف طلا و نقره غذا خورد.پ پرسيدم كبائرى كه خداوند در اين آيه مى‏فرمايد إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ چه نوع گناهانى است؟ فرمود: گناهانى كه وعده آتش به آنها داده.

پرسيدم شخصى كناره‏گيرى مى‏كند از برادر يا خويشاوندانش از كسانى كه عارف به ولايت نيستند؟ فرمود: اگر طلاق و عتق و آزادى بنده‏اى در كار نباشد با او حرف بزند.

پرسيدم يك شخص به تنهائى شب اول ماه رمضان ماه را مى‏بيند و ديگرى غير از او نمى‏بيند آيا روزه بگيرد؟ فرمود: اگر شكى در آن ندارد، تنها خودش روزه بگيرد و روزه مى‏گيرد با مردم وقتى آنها روزه گرفتند.

پرسيدم شخصى كه روزه ماه رمضان را قضا مى‏كند مى‏تواند با همسر خود ملامسه و بوس و كنار داشته باشد؟ فرمود: نه.

پرسيدم شخصى برخورد به مدفوع خشك مى‏كند به لباس و پاى او مى‏رسد مى‏تواند داخل مسجد شود و نماز بخواند و شستشو ندهد به آنچه برخورد به مدفوع كرده؟ فرمود: وقتى خشك باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى بدون وضو اذان يا اقامه مى‏گويد، همين كافى است؟ فرمود:

اذان اشكالى ندارد اما اقامه را بايد با وضو بگويد. گفتم اگر اقامه گفت بدون وضو آيا مى‏تواند با آن اقامه نماز بخواند؟ فرمود: نه.

پرسيدم شخص تخم كبوتر را مى‏شكند يا مقدارى از آن را در حالى كه جوجه در داخل تخم تكان مى‏خورد چه كار بايد بكند؟ فرمود: در مقابل هر جوجه‏اى يك گوسفند صدقه مى‏دهد و گوشت آن را صدقه مى‏دهد وقتى محرم است و اگر جوجه حركتى نداشته باشد، پول تخم‏مرغ را صدقه مى‏دهد يا با پول آن خوراكى براى كبوتر حرم مى‏خرد.

پرسيدم شخصى تخم شتر مرغ را دست مى‏زند با اينكه جوجه داخل آن حركت مى‏كند؟ فرمود: در مقابل هر جوجه يك شتر بايد در قربانگاه قربانى كند.

پرسيدم نضوح (يك نوع بوى خوش است) در آن شراب مى‏ريزند مى‏تواند زن‏

 

نماز بخواند در صورتى كه آن نضوح روى سرش باشد؟ فرمود: نه، مگر اينكه بشويد آن را.پ پرسيدم سورمه چشم را مى‏توان با شراب مخلوط كرد؟ فرمود: نه.

پرسيدم مرد لباس زرد پر رنگ مى‏پوشد؟ فرمود: اگر در آن بوى خوش نباشد اشكالى ندارد.

پرسيدم زن خضاب به حنا و وسمه نموده؟ فرمود: اشكالى ندارد و نمى‏تواند نماز با آن بخواند.

پرسيدم پوشيدن پوست سمور و سنجاب و روباه كوچك و قاقم چگونه است؟

فرمود: اشكالى ندارد، نماز با آن نمى‏خواند مگر اينكه تزكيه شده باشد.

پرسيدم انجير و خرما را با هم مخلوط كردن و ميوه‏هاى ديگر آيا صحيح است؟

فرمود: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نهى كرده از مخلوط كردن اگر تنها بودى هر چه مايلى بخور، اما اگر با ديگران بودى اين كار را نكن مگر با اجازه آنها.

پرسيدم مرد در مسجد نشسته ولى پايش خارج از مسجد است يا از مسجد منتقل مى‏شود در حال نماز صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

سؤال كردم نقره در خوان يا كاسه و يا شمشير و كمربند و زين يا افسار فروخته مى‏شود به قيمتى كمتر از نقره يا بيشتر، آيا حلال است؟ فرمود: بايد ثمر را به طلا بخرد و غير آن را به درهم.

پرسيدم زين نقره‏دار و لجام نقره‏اى را مى‏توان سوار شد؟ فرمود: اگر آب نقره باشد كه نتوان آن را جدا كرد، اشكالى ندارد و گر نه سوار نشود.

پرسيدم شمشير را در مسجد مى‏آويزد؟ فرمود: رو به قبله نه، اما طرف ديگر اشكالى ندارد.

پرسيدم شير خر براى دوا مى‏توان آشاميد يا در دواء مى‏توان قرار داد؟ فرمود:

اشكالى ندارد.

پرسيدم در ظرفى كه شراب خورده‏اند مى‏توان آب آشاميد قدح چوبى يا ظرف شراب، فرمود: وقتى شسته شود اشكالى ندارد.

 

پرسيدم شخصى در محلى غسل جنابت مى‏كند يا ادرار مى‏نمايد بعد خشك مى‏شود، مى‏تواند آنجا را فرش كند؟ فرمود: آرى در صورتى كه خشك شده باشد.پ پرسيدم شخصى از جايى مى‏گذرد كه مدفوع انسان آنجاست، باد مى‏وزد و از عذره و مدفوع به لباس و سر او مى‏پاشد، مى‏تواند قبل از شستن نماز بخواند؟ فرمود:

بلى، مى‏تكاند و پاك مى‏كند نماز مى‏خواند.

پرسيدم شراب اول شراب بوده بعد سركه شده آيا مى‏توان آن را خورد؟ فرمود:

آرى، وقتى سكر و مستى آن از بين برود.

پرسيدم در كوزه شراب مى‏توان سركه ريخت يا روغن زيتون و چيز ديگر؟

فرمود: اگر شسته شود اشكالى ندارد.

پرسيدم عقيقه براى پسر و دختر چگونه است؟ فرمود: فرقى نمى‏كند، قوچ و قوچ سرش را در روز هفتم مى‏تراشد و به وزن آن طلا يا نقره صدقه مى‏دهد، اگر نتوانست صدقه بدهد، موى را نگه مى‏دارد يا وزن آن را مى‏سنجد وقتى توانگر شد صدقه مى‏دهد. پرسيدم شخصى دعا مى‏كند، برادرانش اطراف او هستند، واجب است آنها آمين بگويند؟ فرمود: اگر خواستند چنين كارى را مى‏كنند و اگر نخواستند ساكتند. اگر دعاى خوبى كرد و به آنها گفت آمين بگوئيد، لازم است كه آمين بگويند.

پرسيدم آيا غنا در روز فطر و عيد قربان و شادى جايز است؟ فرمود: اشكالى ندارد، اگر نى زنى نكند.

پرسيدم شراب‏خوار چه حالى دارد وقتى مست شود؟ فرمود: هر كس شراب بخورد و بعد بميرد تا چهل روز مانند بت پرست است.

پرسيدم نوحه‏سرائى بر مرده صحيح است؟ فرمود: كراهت دارد.

پرسيدم مى‏توان شعر در مسجد خواند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم مى‏توان گمشده را در مسجد جستجو كرد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم فطره ماه رمضان براى تمام افراد واجب است يا براى كسانى كه روزه گرفته‏اند و اهل نمازند؟ فرمود: هر كوچك و بزرگ خانواده كه تحت تكفل او هستند.

 

پرسيدم كشتن مورچه جايز است؟ فرمود: آن را نكش، مگر تو را بيازارند.

پرسيدم كشتن شانه سر (هدهد) اشكال دارد؟ فرمود: او را نيازار و نكش، پرنده خوبى است.پ پرسيدم كسى كه قرائت سوره حمد را ترك نموده چگونه است؟ فرمود: اگر عمدا ترك كرده نمازش درست نيست، اما اگر فراموش كرده اشكالى ندارد.

پرسيدم خوردن سوسمار و موش خرما (كه در صحرا رو پا مى‏ايستد) چگونه است؟ فرمود: صحيح نيست.

پرسيدم شخصى دو روز روزه ماه رمضان بدهكار است، چگونه روزه بگيرد؟

فرمود بين آن دو روز يك روز فاصله مى‏اندازد و اگر بيشتر بود از اين فقط متوالى و پشت سر هم مى‏گيرد.

پرسيدم مرد با زن خود شوخى مى‏كند يا او را عريان مى‏نمايد يا مى‏بوسد، چيزى از او خارج مى‏شود چگونه است؟ فرمود: اگر منى خارج شود با شدت و سست شدن، بايد غسل كند. اما اگر آبى است كه به شدت و شهوت و سستى خارج نشده، غسل ندارد و براى نماز وضو مى‏گيرد.

پرسيدم زن مى‏تواند از خانه شوهرش چيزى بدون اجازه او به كسى بدهد؟

فرمود: نه، مگر از او حلال بود را بخواهد.

پرسيدم مردى طواف مى‏كند بعد فجر، آيا دو ركعت را مى‏تواند خارج از مسجد بخواند؟ فرمود: نماز را در مكه مى‏خواند و خارج از آن نمى‏شود مگر فراموش كند كه خارج مى‏شود و نماز را مى‏گزارد، وقتى به مسجد بازگشت بايد بخواند آن دو ركعت طواف را هر ساعتى كه مى‏خواهد.

پرسيدم شخصى يك هفت طواف مى‏كند و آن دو ركعت را نمى‏خواند تا باز تصميم مى‏گيرد هفت شوط ديگر طواف كند، آيا صحيح است؟ فرمود: نه، مگر دو ركعت هفت شوط اول را بخواند بعد هر چه مى‏خواهد طواف كند.

پرسيدم مرد مى‏تواند وقوف در عرفات نمايد بدون وضو؟ فرمود: صحيح نيست، مگر وضو داشته باشد.

 

پرسيدم شخص مى‏تواند وقوف در مشعر بنمايد بدون وضو؟ فرمود: بدون وضو صحيح نيست.پ پرسيدم شخصى پيراهنى دارد كه جنابت به آن رسيده و آن را نشسته مى‏تواند در آن بخوابد؟ فرمود: مكروه است.

پرسيدم مرد در جامه خود عرق مى‏كند مى‏داند كه در آن جنابت است چه بايد بكند؟ مى‏تواند قبل از شستشو نماز بخواند؟ فرمود: اگر بداند وقتى عرق مى‏كند از آن جنابت به بدنش مى‏رسد بايد بشويد آنچه به بدنش رسيده، اما اگر بداند كه به بدنش رسيده ولى محل آن را نداند بايد تمام بدنش را بشويد.

پرسيدم كيفيت نشستن در نماز عيدين و جمعه موقعى كه امام مشغول خطبه است چگونه است؟ بايد رو به قبله باشد يا رو به امام؟ فرمود: رو به امام.

پرسيدم پير زن و دخترى كه تازه بالغ نشده لازم است خود را تزئين نمايد و عطر استعمال كنند در جمعه و عيدين، چنانچه بر مردان لازم است؟ فرمود: آرى.

پرسيدم شخص سهو مى‏كند بعد بنا را بر گمان مى‏گذارد، بايد چه كند؟ آيا نماز را شروع كند يا بايستد و تكبير بگويد و قرائت بخواند؟ آيا اذان و اقامه دارد؟ اگر در دو ركعت آخر سهو كند بعد از تمام كردن قرائت آيا بايد تسبيح و تكبير بگويد؟

فرمود: بنا را بر آنچه خواند مى‏گذارد، اگر از قرائت فارغ شده باشد ديگر قرائت بر او نيست و نه اذان و اقامه بايد بگويد و سهوى بر او نيست.

پرسيدم در تكبير ايام تشريق آيا دست‏هاى خود را بايد بلند كند يا نه؟ فرمود:

مستحب است، اگر فراموش كرد چيزى بر او نيست.

پرسيدم زنها بايد ايام تشريق تكبير بگويند؟ فرمود: آرى ولى بلند نمى‏گويند.

پرسيدم از مرد داخل مى‏شود با امام كه يك ركعت جلوتر از اوست، امام بعد از سلام تكبير مى‏گويد تكبير ايام تشريق آن مرد چه كار بايد بكند؟ فرمود: حركت مى‏كند، بقيه نمازش را مى‏خواند، وقتى تمام كرد تكبير مى‏گويد.

پرسيدم شخصى تنها نماز مى‏خواند، تنها در ايام تشريق آيا بايد تكبير بگويد؟

فرمود: آرى، اگر فراموش كرد اشكالى ندارد.

 

پرسيدم در ايام التشريق چه بايد بگويد؟ فرمود: مى‏گويد

الله اكبر الله اكبر لا اله الا الله و الله اكبر و لله الحمد الله اكبر على ما هدانا، الله اكبر على ما رزقنا من بهيمة الانعام.

پ‏پرسيدم از نافله‏ها در ايام التشريق، آيا در آنها تكبير هست؟ فرمود: آرى، و اگر فراموش كرد، اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى اذان را مى‏شنود و نماز فجر را مى‏خواند، اما نمى‏داند فجر طلوع كرده يا نه فقط گمان به فجر دارد به واسطه اذان چنين گمانى را دارد، آيا همين كافى است؟ فرمود: كافى نيست مگر علم داشته باشد كه فجر طلوع كرده.

پرسيدم مسلمان عارف داخل خانه برادرش مى‏شود، او برايش نبيذ (يك نوع شراب است) يا آشاميدنى كه نمى‏داند چيست به او مى‏دهد، مى‏تواند بياشامد بى‏آنكه از او بپرسد؟ فرمود: اگر مسلمان عارف باشد بياشامد آنچه برايش آورد، مگر اينكه نشناسد آن را.

پرسيدم مرد مى‏تواند انگشتر طلا دست كند؟ فرمود: نه.

پرسيدم بازى چهارده‏تائى و مشابه آن چگونه است؟ فرمود: هيچ نوع لعب و بازى مستحب نيست غير از رهان (شرط بندى) و تير اندازى.

پرسيدم شخصى سوره را شروع مى‏كند مقدارى از آن را مى‏خواند بعد اشتباه مى‏كند، سوره ديگرى را مى‏خواند تا تمام كند، بعد مى‏فهمد كه اشتباه كرده، آيا بايد برگردد و همان سوره اول را بخواند گرچه ركوع و سجده را انجام داده باشد؟ فرمود:

اگر به ركوع نرفته باشد برگردد، در صورتى كه بخواهد اما اگر ركوع كرده نماز خود را ادامه دهد.

پرسيدم كه قربانى را شخصى به اشتباه در موقع ذبح نام ديگرى را مى‏برد آيا براى صاحب آن كافى است؟ فرمود: آرى همان نيتى كه كرده صحيح است.

پرسيدم از شخصى كه قربانى را مى‏خرد كه كور است و اين را نمى‏داند مگر بعد از خريدن، آيا همان كافى است؟ فرمود: آرى مگر اينكه (هدى) باشد زيرا هدى صحيح نيست ناقص باشد.

 

پرسيدم از گروهى كه در كشتى هستند و نمى‏توانند خارج شوند مگر در گل و آب مى‏توانند نماز واجب را در كشتى بخوانند؟ فرمود: آرى.پ پرسيدم گروهى نماز جماعت در كشتى مى‏خوانند امام كجا بايستد؟ اگر زنها هم باشند چه كار كنند؟ ايستاده بخوانند يا نشسته؟ فرمود: ايستاده، اگر نتوانند بايستند نشسته مى‏خوانند، امام جلو مى‏ايستند و زنها پشت سر آنها اگر كشتى جا نداشت زنها مى‏نشينند مردها نماز مى‏خوانند، اشكالى ندارد كه زنها جلو آنها باشند.

پرسيدم شخصى در تشهد و قنوت اشتباه مى‏كند، مى‏تواند تكرار كند تا به يادش بيايد يا ساعتى ساكت باشد تا يادش بيايد. فرمود: اشكالى ندارد، تكرار كردن و ساعتى سكوت كند تا يادش بيايد در قنوت اشتباه نيست مانند تشهد.

پرسيدم شخصى در قرائت خود اشتباه مى‏كند مى‏تواند ساعتى ساكت باشد تا يادش بيايد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى سوره‏اى را مى‏خواهد بخواند ولى سوره ديگرى را مى‏خواند، مى‏تواند بعد از خواندن نصف سوره برگردد و سوره‏اى كه مى‏خواست بخواند؟

فرمود: آرى، مگر قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و قُلْ يا أَيُّهَا الْكافِرُونَ باشد.

پرسيدم مردى يك سوره را در دو ركعت نماز واجب مى‏خواند در صورتى كه سوره ديگر هم مى‏تواند بخواند چه كار بايد بكند؟ فرمود: اگر سوره ديگرى را خوب مى‏خواند اين كار را نكند اما اگر سوره ديگر ياد ندارد اشكالى ندارد، اگر كرد چيزى بر او نيست و نبايد اعاده كند.

پرسيدم مردى در نماز مى‏ايستد آيا مى‏تواند يك پاى خود را جلو و پاى ديگر را عقب بياندازد بدون مرض و علّتى؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى در دو ركعت اول نماز مى‏ايستد، آيا مى‏تواند دست به ديوار مسجد بگيرد و به كمك ديوار حركت كند و به پا بايستد بدون اينكه بيمارى يا ناراحتى داشته باشد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم در حج تمتع شخصى روز ترويه مقدم مى‏دارد قبل از زوال چه كار بايد بكند؟ فرمود: طواف مى‏كند و از احرام خارج مى‏شود، وقتى نمازش را خواند محرم‏

 

مى‏شود.پ پرسيدم شخصى چيزى را پيدا مى‏كند چند درهم يا لباس يا چهارپا چه كار بايد بكند؟ فرمود: يك سال اعلان مى‏كند اگر اعلان نكرد جزء اموال خود قرار مى‏دهد تا صاحبش پيدا شود و به او بدهد، اگر مرد وصيت مى‏كند بدهند، او ضامن آن شى‏ء است.

گفتم شخصى چيزى را پيدا مى‏كند و يك سال هم اعلان مى‏نمايد بعد صدقه مى‏دهد، پس از صدقه دادن صاحبش مى‏آيد آن صدقه‏اى كه داده چه مى‏شود و اجر آن متعلق به كيست؟ فرمود: بايد به صاحبش بدهد يا قيمت آن را. فرمود: ضامن آن است و اجر متعلق به او است مگر صاحبش راضى شود و از آن بگذرد و اجرش متعلق به او است.

پرسيدم زن در نماز واجب است و بچه‏اش در پهلوى او گريه مى‏كند و آن زن نشسته است، آيا مى‏تواند بچه‏اش را بنشاند در دامن خود و ساكتش كند يا شير به او بدهد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم زن جراحتى در ران يا شكم يا بازو دارد، مرد مى‏تواند نگاه كند و معالجه نمايد؟ فرمود: نه.

پرسيدم مرد در زير ران يا دو طرف نشيمنگاهش جراحتى دارد، زن مى‏تواند نگاه كند و آن را معالجه كند؟ فرمود: اگر عورت او نباشد مى‏تواند.

پرسيدم فضله موش داخل آرد مى‏شود، مى‏توان آن را خورد وقتى مخلوط آرد شود؟ فرمود: اگر نداند اشكالى ندارد، اما اگر فهميد فضله را از آرد خارج كند.

پرسيدم كسى كه قربانى مى‏كند مى‏تواند پوست آنها را براى خود مشك بسازد؟ فرمود صحيح نيست مگر اينكه قيمت پوست را صدقه بدهد.

پرسيدم شخصى روى مصلّى و فرش نماز يا حصير نماز مى‏خواند. موقع سجده كف دست او روى فرش قرار مى‏گيرد اما انگشتهايش خارج از فرش روى زمين است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى در نماز واجب سوره و سوره ديگر را با يك نفس مى‏خواند

 

صحيح است، اشكالى ندارد اگر انجام داد؟ فرمود: در صورتى كه بخواهد مى‏تواند به يك نفس بخواند و اگر به چند نفس هم خواند چيزى بر او نيست.پ شخصى در نماز است صدائى را مى‏شنود، سكوت مى‏كند تا گوش بدهد اگر چنين كرد اشكالى دارد؟ فرمود: اين نقصى است در نماز ولى چيزى بر او نيست.

پرسيدم شخص در قرائت نماز مى‏تواند زبانش را حركت ندهد و همين طور آهسته بخواند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص در قرائت به آيه‏اى مى‏رسد كه در آن ترسانيدن است گريه مى‏كند و آيه را تكرار مى‏نمايد؟ فرمود: هر چه مى‏خواهد آيه را تكرار كند و اگر گريه‏اش گرفت اشكالى ندارد.

پرسيدم زن مى‏تواند با انگشتر نقره كار كند؟ فرمود: اشكالى ندارد، كراهت دارد ظرف آب را استعمال كند كه نقره است.

پرسيدم شخص مى‏تواند قرآن را بنويسد روى لوح يا صفحه بدون وضو؟

فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص مجوسى ملخ و ماهى صيد مى‏كند ما مى‏توانيم بخوريم؟ فرمود:

صيد آنها همان زكات آنها است و اشكالى ندارد.

پرسيدم كودك دزدى مى‏كند چه حكمى دارد؟ فرمود: اگر صغير باشد بخشيده است، اگر تكرار كرد انگشتهايش قطع مى‏شود و اگر باز دزدى كرد از پائين‏تر قطع مى‏شود يا جايى كه خدا مى‏خواهد.

پرسيدم مى‏توان در خوابگاه شتر نماز خواند؟ فرمود: صحيح نيست مگر بترسد كه اسبابش از بين برود، اول جاروب كن بعد آب پاشى نما بعد نماز بخوان.

در خوابگاه گوسفند پرسيدم مى‏تواند نماز بخواند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم درخت خرما را دو سال يا چهار سال بفروشد؟ فرمود: اشكالى ندارد مى‏گويد اگر امسال چيزى نداد ان شاء الله سال ديگر مى‏دهد.

پرسيدم درخت خرما را مى‏تواند براى يك سال بخرد؟ فرمود: نمى‏تواند مگر خرما برسد.

 

پرسيدم احرام به يك حجة چگونه است؟ فرمود: وقتى احرام بست و گفت پرسيدم احرام به يك حجة چگونه است؟ فرمود: وقتى احرام بست و گفت بيك حجة اين عمل او عمره است كه در خانه از احرام خارج مى‏شود عملش عمره كوفه است و حج مكه.

پرسيدم عمره در چه زمانى انجام مى‏شود؟ فرمود: هر ماه كه بخواهد مى‏تواند برود.

پرسيدم ايستادن پشت سر امام در صف اندازه آن چگونه است؟ فرمود: هر طور مى‏توانى بايست وقتى نشستى اگر جا تنگ بود جلو برو يا عقب اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص مى‏تواند در نماز كف دو دست را روى هم بگذارد يا آرنج را؟

فرمود: صحيح نيست، اگر انجام داد دو مرتبه نخواهد كرد.پ حضرت موسى بن جعفر عليه السلام فرمود: از پدرم اين مسأله را سؤال كرد ايشان از پدرشان بالاخره از على بن ابى طالب عليه السلام نقل كرد كه فرموده است اين يك كار است و در نماز كار نيست.

پرسيدم كرم از مستراح روى لباس مى‏افتد، مى‏تواند در آن نماز بخواند؟ فرمود:

اشكالى ندارد مگر روى لباس خود اثرى ببيند كه بايد آن را بشويد.

پرسيدم يهودى و نصرانى دست در آب فرو مى‏برند آيا مى‏توان از آن وضو گرفت؟ فرمود: نه، مگر مضطر باشد.

پرسيدم نصرانى و يهودى شستشو مى‏كنند با مسلمانان در حمام؟ فرمود: وقتى بداند او نصرانى است با غير آب حمام بايد غسل كند مگر اينكه تنها غسل كند داخل حوض او شستشو مى‏كند بعد او غسل مى‏نمايد.

پرسيدم يهودى و نصرانى از خم آب مى‏خورند، مسلمان مى‏تواند از آن آب بخورد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم از طرف دسته كوزه و خم و قدح و شيشه و عيدان مى‏تواند آب بياشامد؟ فرمود: از طرف دسته كوزه و آفتابه و قدح و از طرف دسته وضو هم نمى‏گيرد.

پرسيدم مريض كه نمى‏تواند بايستد چگونه نماز مى‏خواند؟ فرمود: نافله را

 

نشسته مى‏خواند، هر دو ركعت را يك ركعت حساب مى‏كند، اما در نماز واجب هر ركعت را يك ركعت حساب مى‏كند، در صورتى كه نتواند بايستد.پ پرسيدم مريض در چه صورت مى‏تواند روزه خود را بخورد؟ فرمود: هر بيمارى كه روزه برايش ضرر داشته باشد مى‏تواند روزه‏اش را بخورد.

پرسيدم شخصى در موقع ذبح گردن گوسفند را قطع نموده قبل از سرد شدن گوشت آن اين كار را اشتباها انجام داده يا كارد يك مرتبه بريده، مى‏توان آن را خورد؟ فرمود: اشكالى ندارد، دو مرتبه نكند.

پرسيدم پسر چه وقت نماز و روزه بر او واجب مى‏شود؟ فرمود: وقتى نزديك بلوغ مى‏شود و روزه و نماز را بشناسد.

پرسيدم مرد را دزد مى‏زند يا لباسش غرق مى‏شود و لخت است موقع نماز مى‏رسد، چگونه نماز بخواند؟ فرمود: اگر خاشاك پيدا كرد عورت خود را مى‏پوشاند و نمازش را با ركوع و سجود تمام مى‏كند، اگر چيزى پيدا نكرد مى‏ايستد و براى ركوع و سجده اشاره مى‏كند.

پرسيدم زن فقط يك چادر دارد چگونه نماز بخواند؟ فرمود: خود را در آن مى‏پيچد و سرش را مى‏پوشد و نماز مى‏خواند، اگر پايش بيرون ماند و چاره‏اى نداشت اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى در نماز جماعت است، يك نفر آيه سجده را مى‏خواند چكار بكند؟ فرمود: با سرش اشاره كند. پرسيدم مى‏تواند در زمين شوره‏زار نماز بخواند؟

فرمود: نه، مگر در آن زمين گياه روئيده باشد و مگر بترسد نمازش فوت شود.

پرسيدم شخصى با درنده روبرو مى‏شود موقع نماز نمى‏تواند از ترس او حركت كند، اگر نماز را بايستد و بخواند در ركوع و سجود از درنده كه روبروى اوست در غير قبله مى‏ترسد، اگر رو به قبله بايستد مى‏ترسد شير به او حمله كند، چه كار كند؟ فرمود:

رو به شير نماز بخواند و با سر اشاره مى‏كند در حال قيام، گر چه شير رو به قبله نباشد.

پرسيدم شخصى در نماز است، ديگرى آيه سجده مى‏خواند؟ فرمود: سجده مى‏كند وقتى يكى از چهار سوره واجب را شنيد بعد حركت مى‏كند و نمازش را تمام‏

 

مى‏نمايد، مگر در نماز واجب باشد كه با سر اشاره مى‏نمايد.پ پرسيدم حرف زدن بعد از تمام شدن نماز عشاء چگونه است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم از دمل چرك مى‏آيد، چه كار كند؟ فرمود: اگر غليظ است و خون به همراه دارد در هر شبانه دو بار مى‏شويد صبح و شب وضو را باطل نمى‏كند، اگر به لباس به اندازه يك دينار خون رسيده، آن را بشوى، در آن جامه نماز نخوان مگر بعد از شستن.

پرسيدم شخصى مى‏گويد قربانى به كعبه مى‏برم چنين و چنان چيزهائى كه قدرت آن را ندارد؟ فرمود: اگر نذر براى خدا كرده باشد و مالك چيزى نباشد اشكالى ندارد اما اگر مالك غلام يا كنيز يا مشابه آنها است مى‏فروشد و از بهاى آن عطر مى‏خرد و كعبه را معطر مى‏كند، اگر مالك چهارپا باشد چيزى بر او نيست.

پرسيدم مردى دو زن دارد، يكى از آنها مى‏گويد سهم شب و روز من يك روز يا يك ماه و از اين قبيل متعلق به تو باشد و به تو بخشيدم. فرمود: اگر واقعا راضى باشد يا از او بخرد اشكالى ندارد حق اوست.

پرسيدم شخصى در نماز در صفى هست مى‏تواند به صف دوم يا سوم برود يا به پشت برگردد و در كنار صف ديگر؟ فرمود: اگر در بودن آنجا خللى مشاهده مى‏كند اشكال ندارد.

پرسيدم مى‏توان اذان و اقامه را روى مركب گفت؟ فرمود: اذان اشكالى ندارد ولى اقامه را نمى‏گويد تا پائين بيايد.

پرسيدم كلاغ دو رنگ و سياه را مى‏توان خورد؟ فرمود: صحيح نيست خوردن گوشت هيچ نوع كلاغ زاغ و غير آن.

پرسيدم روزه سه روز در حج و هفت روز، آيا پشت سر هم بگيرد يا جدا كند؟

فرمود: سه روز را پشت سر هم فاصله نياندازد ولى بين سه روز و هفت روز جمع نكند.

پرسيدم كفاره روزه قسم را بايد متوالى بگيرد يا فاصله بياندازد؟ فرمود: با هم‏

 

مى‏گيرد.پ پرسيدم مرد مى‏تواند مرد را ببوسد يا زن زن را؟ فرمود: برادر و خواهر و دختر و مانند آن اشكالى ندارد.

پرسيدم مرد مى‏تواند در خانه تنها بخوابد؟ فرمود: كراهت دارد تنهائى و من دوست ندارم چنين انجام دهد.

پرسيدم شخصى در انگشت يا دستش چيزى است، مى‏تواند با آب دهان آن را مرطوب كند و در نمازش مسح نمايد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى در طشت ادرار مى‏كند، مى‏تواند در آن وضو بگيرد؟ فرمود:

وقتى سلاح نباشد مى‏توانند حمل كنند.

پرسيدم شخص قنوت را فراموش مى‏كند تا به ركوع مى‏رود چه كند؟ فرمود:

نمازش را تمام كند، چيزى بر او نيست.

پرسيدم شتر قربان كردن و گاو براى چند نفر مى‏تواند قربانى باشد؟ فرمود:

سرپرست خانواده نام خود را مى‏برد، همان قربانى براى خانواده كافى است، اگر چهار پنج نفر باشند.

پرسيدم در صورت خشك شدن آب و مردن صيدهاى دريائى (از قبيل ماهى) آيا خوردن آنها حلال است؟ فرمود: نه.

پرسيدم صيد دريائى را در طور و شبكه نگاه مى‏دارند تا مى‏ميرد، خوردن آن حلال است؟ فرمود: اگر در طور بماند تا بميرد، بخورد اشكالى ندارد.

پرسيدم شكارچى آهو يا گورخر يا پرنده‏اى را به زمين مى‏اندازد بعد ديگرى آن‏

 

را با تير مى‏زند و مى‏ميرد آيا خورده مى‏شود؟ فرمود: بخور تا تغيير نكرده (در نسخه ديگر تا وقتى غايب نشده باشد) در صورتى كه موقع تيراندازى نام خدا را برده باشد.پ پرسيدم شخص مسلمان برده‏اى مشرك مى‏خرد در سرزمين شرك. برده مى‏گويد نمى‏توانم راه بروم مسلمان مى‏ترسد او ملحق به مشركان بشود، مى‏تواند او را بكشد؟ فرمود: در صورتى كه بترسد به دشمن بپيوندد مى‏تواند او را بكشد.

پرسيدم مردى از شخصى طلبكار است، مرد بدهكار منكر مى‏شود بعد همان مرد منكر از اين شخص طلبكار مى‏شود، آيا مى‏تواند طلبكار اولى مانند او منكر بدهى خود شود مثل او؟ فرمود: آرى، ولى اضافه نه.

پرسيدم شخصى كنيزى را به ديگرى صدقه مى‏دهد، آيا آميزش با آن كنيز حلال است برايش تا هنوز كنيز را به شخص صدقه‏گيرنده نداده است؟ فرمود: وقتى به او صدقه داد آميزش با آن كنيز برايش حرام است.

پرسيدم نماز ميت در صورتى كه خورشيد قرمز شود جايز است؟ فرمود:

صحيح نيست مگر در وقت نماز، وقتى خورشيد غروب كرد نماز مغرب را بخوان بعد نماز ميت را.

پرسيدم شخص پشت سر امام نماز مى‏خواند، تشهد را طولانى مى‏كند ادرارش مى‏گيرد يا مى‏ترسد چيزى از دستش برود يا دچار دردى شود چه كار بايد بكند؟

فرمود: سلام مى‏دهد و تمام مى‏كند و امام را رها مى‏كند.

پرسيدم زن بدون اجازه شوهرش مى‏تواند خارج شود؟ فرمود: نه.

پرسيدم زن بدون اجازه شوهرش مى‏تواند روزه بگيرد؟ فرمود: آرى.

پرسيدم قرضى به گردن شخص ثروتمندى است هر وقت طلبكار بخواهد مى‏تواند بگيرد. آيا زكات بايد بدهد؟ فرمود: نه، تا طلبش را بگيرد و يك سال بر آن بگذرد.پ ابو الحسن على بن جعفر از برادر خود حضرت موسى بن جعفر نقل كرد كه مى‏تواند دو هفت شوط طواف را به هم ضميمه نمايد. بعد نماز طواف بخواند و بيش‏

 

از دو هفت شوط نمى‏تواند طواف نمايد بدون نماز «1».

پرسيدم مريض را داغ نمايند يا مى‏تواند دعا برايش بنويسند؟ فرمود: اشكالى ندارد گرفتن دعا، در صورتى كه به نوع حرام نباشد. (مانند سحر) پرسيدم زن مطلقه تا تمام نشدن عدّه نفقه از شوهرش طلبكار است؟ فرمود:

آرى.

پرسيدم زنى شنيد شوهرش مرده. عدّه وفات نگه داشت، بعد ازدواج كرد. باز فهميد شوهرش زنده است. آيا براى شوهر دوم حلال است؟ گفت: نه.

پرسيدم شخصى نماز شب را فراموش مى‏كند. وقتى يادش مى‏آيد كه براى نماز ظهر آماده مى‏شود. چه كار بكند؟ فرمود: اول نماز ظهر را مى‏خواند. بعد از نماز ظهر، نماز شب و وتر را قضا مى‏كند. بين ظهر و عصر يا هر وقت خواست.پ پرسيدم مردى حجامت كرده و خون به لباسش رسيده. نمى‏داند تا فردا چه كار بايد بكند؟ فرمود: اگر ديده و نشسته بايد آنچه نماز در آن حال خوانده قضا كند.

چيزى كم ننمايد اگر ديده و شروع به نماز كند. بعد همين نماز را قضا نمايد.

پرسيدم لحاف حرير يا متكاى حرير يا مصلّاى حرير يا تمام اينها از ديبا باشد مى‏تواند مرد روى آنها نماز بخواند و تكيه كند؟ فرمود: روى زمين پهن مى‏كند و مى‏ايستد اما سجده نمى‏كند بر آنها.

پرسيدم شخصى فراموش مى‏كند سجده آخر نماز واجب را؟ فرمود: سلام نماز را مى‏دهد، بعد سجده مى‏كند همين طور در نافله.

پرسيدم شخصى نماز را شروع كرده با سوره‏اى قبل از حمد، پس از تمام كردن سوره يادش بيايد چه بايد بكند؟ فرمود: نمازش را مى‏خواند، حمد را بعد مى‏خواند.

پرسيدم شخصى سوره‏اى را شروع كرده قبل از سوره حمد در صورتى كه خطا و اشتباه كرده باشد همين او را كافى است؟ فرمود: آرى.

 

پرسيدم شخص مى‏تواند در كشتى بر قير سجده كند؟ فرمود: اشكالى ندارد.پ پرسيدم شخص مى‏تواند در نماز به نقش انگشترى خود نگاه كند مثل اينكه مى‏خواهد آن نقش را بخواند يا در تكه كاغذى يا كتابى كه رو به قبله است؟ فرمود:

اين كار نقصى در نماز است اما آن را قطع نمى‏كند.

پرسيدم شخص مى‏تواند در ركوع يا سجود باقيمانده سوره‏اى كه مى‏خواند، بخواند؟ فرمود: در ركوع نمى‏تواند ولى در سجده اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص مى‏تواند در ركوع يا سجده‏اش سوره‏اى غير از سوره‏اى كه هميشه مى‏خواند، بخواند؟ فرمود: اگر شروع به آيه‏اى نموده اشكالى ندارد.

پرسيدم مرد فراموش كرده به پهلوى راست بخوابد، بعد از دو ركعت نماز صبح يادش آمد وقتى كه مشغول اقامه شده است چه كار بكند؟ فرمود: پا مى‏شود و نمازش را مى‏خواند و آن را رها مى‏كند اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص در نماز است و پهلوى او كسى خوابيده، مى‏خواهد او را بيدار كند تسبيح مى‏گويد و صدايش را بلند مى‏كند به قصد بيدار كردن او، آيا اين كار نمازش را باطل مى‏كند و چه بايد بكند؟ فرمود: نمازش صحيح است. چيزى هم بر او نيست اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى مشغول نماز است. كسى در مى‏زند تسبيح مى‏گويد و صدايش را بلند مى‏كند تا خادمش بفهمد و بيايد با دست نشان دهد كه درب منزل كسى است.

آيا نمازش باطل مى‏شود و چيزى بر او هست؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى وضو ندارد. باران مى‏بارد بر سر و رويش تا از سر به صورت و دستها و پاهايش جارى مى‏شود. آيا همين او را از وضو بى‏نياز مى‏كند؟ اگر بشويد كافى است. مضمضه و استنشاق نيز مى‏كند.

پرسيدم شخص مى‏تواند براى غسل جنابت در باران بايستد تا روى سر و بدنش جارى شود، با اينكه مى‏تواند با آب ديگرى غسل كند؟ فرمود: اگر غسل مى‏كند همان طور كه با آب غسل مى‏كند كافى است جز اينكه شايسته است مضمضه و استنشاق كند و دست بكشد به جايى از بدنش كه دست مى‏رسد.

 

پرسيدم شخصى مبتلا به جنابت مى‏شود، آب ندارد. باران مى‏آيد، آيا همان باران كافى است يا بايد تيمم نمايد؟ فرمود: اگر بشويد كافى است از تيمم.پ پرسيدم شخصى جنب يا بى‏وضو است، آب پيدا نمى‏كند اما برف و يخ هست و خاك نيز وجود دارد. كداميك از اين دو بهتر است تيمم كند يا برف به صورت و بدن و سر خود بكشد؟ فرمود: برف در صورتى كه سر و بدنش را تر كند بهتر است.

اگر نتوانست با برف غسل كند تيمم بگيرد.

پرسيدم شخص مى‏تواند دو چشمش را در نماز عمدا ببندد؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى در نماز است، مى‏فهمد بادى از او خارج شد اما استشمام بو نمى‏كند و صدائى نمى‏شنود؟ فرمود: نماز و وضويش را اعاده مى‏كند و آنچه از نماز خوانده به حساب نمى‏آورد، در صورتى كه به يقين بداند.

پرسيدم شخصى احساس باد در شكم مى‏نمايد. دست بر دماغ مى‏گذارد و از مسجد عمدا خارج مى‏شود تا باد از او خارج شود، بعد برمى‏گردد و نماز مى‏خواند بى‏آنكه وضو بگيرد آيا كافى است؟ فرمود: صحيح نيست، مگر اينكه وضو بگيرد و آنچه در نماز خوانده رها مى‏كند.

پرسيدم وقتى از تشهد دو ركعت اول مى‏خواهد حركت كند چگونه حركت نمايد دو دست و دو زانويش را به زمين مى‏گذارد بعد حركت مى‏كند؟ چگونه انجام دهد؟ فرمود: هر كار خواست مى‏كند. اشكال ندارد.

پرسيدم شخصى در مسجد مى‏تواند عمامه يا عرقچين خود را زير پيشانى بگذارد؟ فرمود: نه، بايد پيشانى روى زمين قرار گيرد.

پرسيدم شخصى دو ركعت نماز صبح را نخواند تا وارد مسجد مى‏شود و امام ايستاده در نماز است چه بكند؟ فرمود: وارد نماز آنها مى‏شود و آن دو ركعت را رها مى‏كند. وقتى خورشيد برآمد قضا مى‏كند. (منظور دو ركعت نافله صبح است) پرسيدم شخص مى‏تواند در نماز چشم به آسمان بياندازد؟ فرمود: اشكالى‏

 

ندارد.پ پرسيدم زنى كه شوهر بر او غضبناك است آيا نمازش صحيح است يا چگونه است حال او؟ فرمود: پيوسته در حال گناه است، تا شوهر از او راضى شود.

پرسيدم اشخاصى مشغول صحبت مى‏شوند تا يك ثلث از شب مى‏گذرد يا بيشتر، همه حركت كنند و نماز عشا را بخوانند يا به جماعت برگزار كنند، كدام بهتر است؟ فرمود: در جماعت بخوانند بهتر است.

پرسيدم شخصى در نماز واجب، سوره نجم را مى‏خواند بعد به ركوع مى‏رود سپس حركت مى‏نمايد و بقيه نماز را مى‏خواند؟ فرمود: سجده مى‏كند (براى سجده واجبى كه در سوره نجم هست) بعد حركت مى‏كند و سوره حمد را مى‏خواند سپس به ركوع مى‏رود، اين يك كار اضافى است در نماز واجب دو مرتبه نكند سجده را در فريضه مى‏خواند.

پرسيدم مردى در نماز است. خيال مى‏كند جامه‏اش پاره شده يا چيزى به آن رسيده، مى‏تواند در حال نماز جامه خود را بررسى نمايد؟ فرمود: اگر در جلو لباس يا دو طرف آن است اشكالى ندارد، اما اگر پشت است توجه به آن نكند كه صحيح نيست.

پرسيدم شخص مى‏تواند پشت درخت خرماى ميوه‏دار نماز بخواند؟ فرمود:

اشكالى ندارد.

پرسيدم شخص مى‏تواند در ميان درختان تاك نماز بخواند وقتى انگور دارد؟

فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى به پشت گربه دست كشيده مى‏تواند قبل از شستن دست نماز بخواند؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم امامى پيش نماز مسافرين است. مسافرها چگونه نماز بخوانند؟ فرمود:

آنها دو ركعتى مى‏خوانند، امام بقيه نماز را مى‏خواند. وقتى سلام داد و تمام كرد آنها نيز مى‏روند.

 

پرسيدم شخص مى‏تواند نماز بخواند با اينكه جلو او الاغى ايستاده؟ فرمود: در فاصله خود و او يك نى يا چوب يا چيزى مى‏گذارد و بعد نماز مى‏خواند، اشكالى ندارد. گفتم اگر اين كار را نكرد آيا بايد نمازش را دو مرتبه بخواند يا چيزى بر او هست؟ فرمود: نمازش را اعاده كند، چيزى بر او نيست.پ پرسيدم شخصى يك ثلث از حج خود را به ميتى مى‏بخشد و يك ثلث را به شخص زنده؟ فرمود: براى ميت صحيح است اما براى زنده صحيح نيست.

پرسيدم شخصى بر خود لازم شمرده كه در كوفه يك ماه روزه بگيرد و در مدينه يك ماه و در مكه يك ماه. بعد چهارده روز در مكه روزه گرفت، مى‏تواند برگردد پيش خانواده خود و روزه كوفه را بگيرد؟ فرمود: اشكالى ندارد و چيزى بر او نيست.

پرسيدم مردى دختر خود را به ازدواج پسرى كه مخنث است (ظاهر مردى را دارد ولى قدرت مجامعت ندارد) اين كار صحيح است؟ فرمود: اگر در او نابكارى و فاحشه‏اى نيست به ازدواج درآورد.

پرسيدم چند نفر آزاد با چند برده يك غلام را مى‏كشند چه بايد بكنند؟ فرمود:

غلامها را بايد كشت و آزادها ديه دهند.

پرسيدم شخصى وصيت مى‏كند وقتى مردم، كنيزم فلانى آزاد است. زنده مى‏ماند تا چند فرزند از او متولد مى‏شود بعد مى‏ميرد. حال او چگونه است؟ فرمود:

كنيز آزاد است، اما بچه‏ها برده هستند.

پرسيدم مردى جامه خود را بر شانه مى‏افكند و به زمين مى‏خورد يا زير بغل مى‏اندازد. اين كار صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى به غلام خود مى‏گويد برادرم پسرم، آيا صحيح است؟ گفت اشكالى ندارد.

پرسيدم چهارپا ادرار مى‏كند. ادرارش به مسجد يا ديوار مى‏رسد. مى‏توان نماز خواند در آنجا قبل از شستن؟ فرمود: خشك باشد اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى در حال جماع يا رفتن به مستراح انگشترى دارد كه نام خدا يا

 

آيه‏اى از قرآن در آن هست آيا صحيح است؟ فرمود: نه. (در نسخه ديگرى است كه اشكال ندارد)پ پرسيدم نشست و برخاست و نماز بر پوست حيوانات درنده و خريد و فروش و سوار شدن بر آنها (كه زين اسب مثلا باشد) آيا صحيح است؟ فرمود: اشكالى ندارد اگر سجده بر آن نكند.

پرسيدم شخصى بر اوست روزه سه روز در ماه. آيا روزه قضا بگيرد با اينكه در همان ماهى است كه آن سه روزش را روزه نگرفته؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى روزه سه روز در ماه را تأخير مى‏اندازد و تا آخر ماه بطورى كه ديگر نمى‏تواند پنج شنبه آخر را درك كند مگر با جمع كردن با چهارشنبه آيا كافى است؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى روزه سه روز در ماه كه به گردنش هست پشت سر هم مى‏گيرد.

قضاى آن صحيح است يا بايد فاصله بياندازد؟ فرمود: هر طور مايل است.

پرسيدم مردى زنش را طلاق داده يا زنش مرده است. بعد زنا مى‏كند، آيا بايد او را سنگسار كرد؟ فرمود: آرى.

پرسيدم زنى را طلاق داده‏اند. يك سال پس از طلاق يا بيشتر زنا كرده، آيا بايد او را رجم كرد؟ فرمود: آرى.

پرسيدم شخصى مشغول طواف است يادش مى‏آيد كه جنب بوده آيا طواف خود را قطع كند؟ فرمود: طواف را قطع مى‏كند و آنچه طواف كرده حساب نمى‏كند.

پرسيدم جنب دست خود را در آبى فرو مى‏برد كه مى‏خواهد خويشتن را شستشو دهد قبل از شستن دست خود اشكالى دارد؟ فرمود: اگر دستش آلوده به جنابت نشده اشكالى ندارد، اما اگر قبل از وارد كردن در آب دستش را بشويد من مايل‏ترم.

پرسيدم ولد زنا شهادتش پذيرفته است و مى‏تواند پيش نماز شود؟ فرمود:

شهادتش پذيرفته نيست و نمى‏تواند پيش نماز شود.

 

پرسيدم اگر كسى كنيزى را پيدا كند، پيداكننده مى‏تواند با او همبستر شود؟

فرمود: نه، فقط مى‏تواند آن را بفروشد در مقابل مخارجى كه برايش نموده.پ پرسيدم آب زيادى گوسفند، گاو، شتر را مى‏توان آشاميد و وضو گرفت؟ فرمود:

اشكالى ندارد.

پرسيدم آب در مستراح مى‏ريزد و ترشح به لباس مى‏كند چه كار بايد كرد؟

فرمود: اگر خشك باشد اشكالى ندارد. (شايد منظور اينست كه نجاست همراه آن نباشد).

پرسيدم ملخ را صيد مى‏كنند بعد از صيد مى‏ميرد. مى‏توان آن را خورد؟ فرمود:

اشكالى ندارد.

پرسيدم ملخ مرده در دريا يا صحرا است مى‏توان آن را خورد؟ فرمود: نخور.

پرسيدم تشك پر پشم است و ادرار به آن رسيده. چگونه آن را بشويند؟ فرمود:

ظاهر آن را مى‏شويند بعد آب روى آن مى‏ريزند در محلى كه ادرار فرو رفته تا آب از آن طرف لحاف (يا تشك) برآيد.

پرسيدم بالاى سقف مستراح است باران بر آن مى‏بارد. آب چكه مى‏كند. از ترشح آن به لباس مى‏رسد. مى‏تواند قبل از شستن بر آن نماز بخواند؟ فرمود: اگر از آب باران جارى شود اشكالى ندارد كه نماز با آن بخواند.

پرسيدم موش به لباس مى‏خورد مى‏توان با آن نماز خواند؟ فرمود: اگر موش تر نباشد اشكالى ندارد و اگر تر باشد بشوى به جايى كه با لباس برخورد كرده. سگ هم همين طور است.

پرسيدم اضافه آب اسب و قاطر و الاغ را مى‏توان آشاميد و وضو گرفت؟

فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم نماز روى بورياهاى نصرانيان و يهودان كه بر آن نشسته‏اند در خانه‏هايشان صحيح است؟ فرمود: روى فرش آنها نماز نخوان.

پرسيدم موش و مرغ و كبوتر و نظائر آنها پا مى‏گذارد روى مدفوع بعد روى‏

 

لباس مى‏روند، بايد شست؟ فرمود: اگر چيزى ديده شود از آثار پاى آنها بشوى و گر نه اشكالى ندارد.پ پرسيدم مرغ و كبوتر و گنجشك و نظائر آنها به مدفوع برخورد مى‏كنند بعد داخل آب مى‏شوند مى‏توان با آن آب وضو گرفت؟ فرمود: نه، مگر آب زياد باشد به اندازه كرّ.

پرسيدم كلپاسه و وزغ و مار در آب مى‏افتد نمى‏ميرند مى‏توان از آب آن وضو گرفت؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم عقرب و سوسك و پشه آنها در خم يا كوزه مى‏ميرند. مى‏توان از آن وضو گرفت؟ فرمود: اشكالى ندارد.

پرسيدم شخصى ماه رمضان در سفر است. در محلى اقامت مى‏گزيند. لازم است روزه بگيرد؟ فرمود: نه، مگر تصميم ماندن ده روز داشته باشد. وقتى تصميم گرفت روزه را مى‏گيرد و نماز را تمام مى‏خواند.

پرسيدم شخصى چند روز روزه ماه رمضان قرض دار است و در مسافرت است.

اگر قصد اقامت در محلى را بنمايد مى‏تواند قضاى روزه‏اش را بگيرد؟ فرمود: نه، مگر قصد اقامت ده روز را داشته باشد.

پرسيدم نماز خورشيد گرفتن چگونه است؟ فرمود: هر وقت مايل است نماز را مى‏خواند و هر سوره‏اى مى‏خواند، جز اينكه قرائت مى‏خواند به ركوع مى‏رود باز نماز قرائت مى‏خواند و به ركوع مى‏رود باز قرائت و ركوع و قرائت مى‏خواند در ركوع، تا چهار ركوع و در ركوع پنجم به سجده مى‏رود بعد حركت مى‏كند همين كار را تكرار مى‏نمايد.

پرسيدم زنى را كه طلاق دهند چقدر عده دارد؟ فرمود: سه حيض و عده نگه مى‏دارد از اول طلاق.

پرسيدم مرد يك طلاق يا دو طلاق مى‏دهد بعد زن را رها مى‏كند تا عده‏اش تمام شود. حال چنين زنى چگونه است؟ فرمود: اگر رهايش كرد كه ديگر او را

 

نمى‏خواهد از او جدا مى‏شود برايش حلال نيست مگر با مرد ديگرى ازدواج كند اما اگر ترك كرد و تصميم رجوع داشت بعد يك سال گذشت او به رجوع شايسته‏تر است.پ پرسيدم صدقه را وقتى نگرفته جايز است براى صاحبش؟ فرمود وقتى پدر صدقه بر فرزند صغير خود بدهد جايز است زيرا او قبض مى‏كند براى فرزندش وقتى صغير است. اگر بچه كبير باشد جايز نيست مگر قبض كند.

پرسيدم مردى صدقه داده به مرد ديگرى، اما او هنوز صدقه را تصرف نكرده.

آيا جايز است؟ فرمود جايز است چه تصرف كرده باشد و چه تصرف نكرده باشد.

پرسيدم مردى مالى را كرايه كرده تا مكان معينى از آن محل رد شود و بگذرد.

چهارپا مرد و سقط شد. چه بايد بكند؟ فرمود: اگر از آن محل تجاوز كرده مستاجر و ضامن است.

پرسيدم شخصى چهارپائى را كرايه كرده و به ديگرى واگذار نموده و چهارپا سقط شد و مرد. بر او چيست؟ اگر شرط كرده ديگرى جز او سوار نشود ضامن آن است، اما اگر حرفى نزده چيزى بر او نيست.

پرسيدم شخصى مال سوارى را كرايه كرد. افتاد در چاه و اعضايش شكست. چه بايد بكند؟ فرمود: او ضامن است. بايد مال سوارى را ببندد. اگر گواه آورد كه بسته و محكم نموده چيزى بر او نيست.

پرسيدم شتر مست مى‏شود و كسى را مى‏كشد. برادر مقتول شتر را مى‏كشد. چه بايد بكنند؟ فرمود: صاحب شتر بايد ديه مقتول را بدهد و كشنده شتر بايد قيمت شتر را بپردازد.

پرسيدم مردى در اختيارش كنيزى هست كه متعلق به دو نفر است. يكى از آن دو نفر به او مى‏گويد من منصرف شده‏ام كه كنيزم را از تو بگيرم و سهم خود را مى‏فروشم به ديگرى. سهم خودش را مى‏فروشد. خريدار مى‏گويد من كنيزم را مى‏خواهم. آيا زنش بر او حرام مى‏شود؟ فرمود: اگر خريدار غير از كسى است كه با او

 

ازدواج كرده، طلاق به دست اوست. اگر خواست جدائى مى‏اندازد بين آن دو و گر نه رهايش مى‏كند با او باشد. زن براى شوهر حلال است و بر همان ازدواج هستند تا مشترى كنيز خود را بگيرد. اما اگر به ازدواج مجدد درآورد، در اين صورت طلاق در اختيار شوهر اوست، به دست صاحب كنيز نيست.پ پرسيدم مرد براى فرزندش زنى گرفته در حالى كه صغير است. آن پسر با زن خود دخول مى‏كند. مهر آن زن باكى است بر پدر يا پسر؟ فرمود: مهر بر پسر است.

اگر چيزى نداشته باشد به گردن پدر است. اگر ضامن فرزند خويش باشد يا ضامن نباشد، وقتى به ازدواج او درآورده در حال صغير بودن او.

پرسيدم شخصى آزاد كنيزى كه مال دو نفر است به ازدواج درآورده. يكى از دو نفر مى‏خواهد كنيز را از او بگيرد آيا مى‏تواند؟ فرمود: طلاق به دست شوهر است.

صحيح نيست براى هيچ كدام از دو شريك، كه او را طلاق بدهند و كنيز را بگيرند.

پرسيدم خم آبى است كه در آن هزار رطل آب مى‏باشد. در آن قطره ادرارى ريخته. آيا مى‏توان آشاميد يا وضو گرفت؟ فرمود: صحيح نيست.

پرسيدم در يك ديگ هزار رطل كه در آن آب گوشت مى‏پزند داخل ديگ مقدارى خون ريخته مى‏توان آن را خورد؟ فرمود: وقتى پخت بخور، اشكالى ندارد.

پرسيدم موشى در چاهى افتاده و مرده است. مى‏توان با آن آب وضو گرفت؟

فرمود: هفت دلو از چاه آب بكش، بعد وضو بگيرد، اشكالى ندارد.

پرسيدم موشى در چاهى افتاده، بيرون آورده‏اند كه تكه تكه شده، مى‏توان وضو گرفت از آب چاه؟ فرمود: بيست دلو مى‏كشى. وقتى قطعه قطعه شد بعد وضو مى‏گيرى. اشكال ندارد.

پرسيدم بچه‏اى ادرار كرده در چاهى. مى‏توان از آن آب وضو گرفت؟ فرمود:

تمام آب را بايد كشيد.

پرسيدم مردى دست به ميت زده. آيا بايد غسل كند؟ فرمود: اگر ميت سرد نشده باشد غسل ندارد. اگر سرد شده باشد وقتى دست زد بايد غسل كند.

 

پرسيدم در چاهى شراب ريخته. مى‏توان وضو گرفت از آن آب؟ گفت: صحيح نيست مگر همه آب را بكشند.پ پرسيدم مرد صدقه‏اى را در راه خدا مى‏دهد. قطعى مى‏تواند از صدقه خود برگردد؟ فرمود: وقتى صدقه در راه خدا داد، مال مساكين و ابن السبيل است، نمى‏تواند برگردد.

پرسيدم مرد مى‏تواند نماز يا روزه بگيرد از طرف بعضى اموات خود؟ فرمود:

 

آرى، هر چه مى‏خواهد نماز مى‏خواند و به ميت مى‏دهد. وقتى به ميت بخشيد، متعلق به او مى‏شود.