پكنز جامع الفوائد: ابو الجارود از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه: إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا نقل كرد كه فرمود يعنى كسانى كه پيروى از خدا و پيامبر را تكميل نمودهاند با ولايت آل محمّد و بر اين راه استوار بودند.
تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ بر آنها در روز قيامت ملائكه نازل مىشود: أَلَّا تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ.
آنها كسانى هستند كه وقتى در روز قيامت برانگيخته شدند همين كه وحشت زده ميشوند ملائكه پيش آنها مىآيند و بايشان مىگويند نترسيد و محزون نباشيد ما با شما بوديم در دنيا اينك بهمراه شما هستيم تا وارد بهشت شويد مژده باد شما را به بهشتى كه وعده شما شده.پ كنز: محمّد بن مسلم از حضرت صادق عليه السّلام در مورد آيه: إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا نقل كرد كه فرمود استوار در راه ائمه عليهم السّلام يكى پس از ديگرى باشند.
پكنز جامع الفوائد: ابو بصير گفت از حضرت باقر عليه السّلام راجع بآيه:
إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا پرسيدم فرمود بخدا قسم آيه همان راهى را مىگويد كه شما مىپيمائيد و اين هم اشاره بهمان است: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً.
اگر آنها در راه ائمه عليهم السّلام استقامت بخرج دهند از آب خوشگوار به آنها مىآشامانيم.
پرسيدم آقا! ملائكه چه وقت بر آنها نازل ميشوند و ميگويند نترسيد و اندوهگين نباشيد و مژده باد شما را به بهشتى كه در انتظار شما است ما دوستان شمائيم در دنيا و آخرت فرمود هنگام مرگ و روز قيامت.پ تفسير منسوب بامام حسن عسكرى عليه السّلام مينويسد: امام عليه السّلام از پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم نقل كرد كه فرمود: مؤمن پيوسته از آينه قيامت بيمناك است و يقين ندارد كه آيا مقام خشنودى و رضاى خدا را دريافت خواهد كرد يا نه تا هنگام مرگ و آمدن ملك الموت.
جريان چنين است كه ملك الموت در هنگام شدت بيمارى و كمال ناراحتى او از رها كردن اموال و خانواده و گرفتاريهاى ديگر مىآيد.
مؤمن بواسطه جدا شدن از زن و زندگى حسرت و اندوه فراوان دارد چون آرزوهايش نقش بر آب شد.
ملك الموت باو ميگويد اين چه اندوه و ناراحتى است كه دارى آيا عاقل ناراحت مىشود بواسطه از دست دادن پشيزى بىارزش در صورتى كه بجاى آن ميليونها برابر دنيا باو ارزانى داشتهاند.
در پاسخ ميگويد: نه.
ملك الموت اشاره باو ميكند كه نگاه كن ببالاى سرت. محتضر درجات بهشت و قصرها كه از حد آرزو هم بالاتر است مىبيند.
فرشته مرگ باو مىگويد اينجا منزل تو است و نعمت پايدار و اموال و
خانواده و خويشاوندانت در اينجايند هر كدام از خويشاوندان و خانوادهات صالح باشند در اينجا با تو خواهند بود آيا راضى هستى بجاى مال و ملك دنيا اين نعمتها را دريابى ميگويد بخدا قسم مشتاقم و حاضرم.پ فرشته مرگ باو ميگويد: اينك تماشا كن محتضر نگاه ميكند محمّد و على و پيشوايان معصوم از فرزندان پيامبر و على را در اعلى عليين مشاهده ميكند. فرشته باو ميگويد: مىبينى آنها را پيشوايان و رهبران تو هستند آنها در آنجا همنشين و مأنوس با تو خواهند بود حالا حاضرى بجاى كسانى كه اكنون در دنيا از آنها مفارقت ميكنى اين همنشينها را انتخاب نمائى. ميگويد: بخدا سوگند آرى اينست تفسير آيهاى كه خداوند ميفرمايد: إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلَّا تَخافُوا كسانى كه موحد و خدا شناسند و استقامت در راه ائمه دارند ملائكه بآنها ميگويند: از آينده ناراحت نباشيد ما رفع نگرانيهاى شما را كردهايم: وَ لا تَحْزَنُوا و اندوهگين نباشيد از زن و بچههاى خود و اموالى كه ميگذاريد آنچه در بهشت مشاهده ميكنيد بجاى آنها است كه در دنيا ميگذاريد: وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ مژده باد شما را به بهشتى كه در انتظارتان هست اينست قصرهاى بهشتى و اينهايند كه همنشين و مأنوس با شما خواهند بود (ائمه گرام عليهم السّلام) نَحْنُ أَوْلِياؤُكُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ فِي الْآخِرَةِ وَ لَكُمْ فِيها ما تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَ لَكُمْ فِيها ما تَدَّعُونَ
نُزُلًا مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ ما دوستان شما هستيم در دنيا و آخرت در بهشت هر چه ميل داشته باشيد و هر چه بخواهيد هست، آنجا منزلگاهى است كه پروردگارى بخشنده و مهربان آماده كرده است.
توضيح: مرحوم طبرسى در تفسير اين آيه: إِنَّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ميگويد:
يعنى كسانى كه موحد و خدا شناسند بزبان و با قلب و تصديق انبيا را مىكنند ثُمَّ اسْتَقامُوا يعنى پايدار در راه توحيد يا اطاعت پروردگارند.پ محمّد بن فضيل گفت: از حضرت رضا عليه السّلام راجع باستقامت پرسيدم فرمود:
همان راهى است كه شما مىپيمائيد.
تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ فرشتهها برايشان نازل ميشوند يعنى هنگام مرگ از حضرت صادق عليه السّلام نيز روايت شده.
بعضى گفتهاند: ملائكه باستقبال آنها مىآيند موقعى كه از قبرها خارج ميشوند و مژده خداوند را بايشان ابلاغ ميكنند يعنى در قيامت گفتهاند و بعضى هنگام مرگ و در قبر و بعد از بر انگيخته شدن أَلَّا تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا يعنى بآنها ميگويند از عقاب خدا نترسيد و مبادا اندوهگين باشيد از پاداش و ثواب.
بعضى معنى كردهاند كه نترسيد از آينده بعد از مرگ و محزون نباشيد بر زن و فرزند و اموالى كه ميگذاريد نَحْنُ أَوْلِياؤُكُمْ
يعنى ما ياران و دوستان شما هستيم فِي الْحَياةِ الدُّنْيا
كه عهده دار رسانيدن لطف و عنايات پروردگاريم بشما وَ فِي الْآخِرَةِ
و از شما جدا نمىشويم تا داخل بهشت شويد. بعضى گفتهاند شما را حفظ ميكنيم در دنيا و هنگام مرگ و در آخرت از حضرت باقر عليه السّلام روايت شده.
در بخش نزول ملائكه بر ائمه عليهم السلام تأويل ديگرى در مورد آيه خواهد آمد.پ كنز: سماعه گفت: از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم در باره آيه: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً ميفرمود: يعنى اگر پايدار باشند بر ولايت كه در موقع ميثاق خداوند از فرزندان آدم گرفت عالم اشباح لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً يعنى از آب صاف خوشگوار بآنها مىآشامانيم.
توضيح: يعنى بر سرشت و طينت آنها آب خوشگوار ميافشانيم نه آب تلخ و شور چنانچه در اخبار طينت گذشت.پ كنز: ابو بصير گفت: از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم در مورد آيه وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً يعنى آنها را بعلم و دانش مدد ميكنيم علمى كه از ائمه عليهم السّلام بياموزند.
پكنز: بريد عجلى گفت: از حضرت صادق عليه السّلام راجع بآيه وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ پرسيدم فرمود: يعنى ولايت: لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً يعنى ميچشانيم بآنها علم زيادى كه مىآموزند از ائمه عليهم السّلام گفتم: پس معنى اين قسمت چيست:
لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ تا بيازمائيم آنها را در اين مورد يعنى تا بيازمائيم منافقين را در اين مورد.
و جابر از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه: وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً غَدَقاً لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ فرمود خداوند ميفرمايد: اشباح آنها را درون آب گوارا مىگذاريم تا بيازمائيم آنها را در باره على و از اين آزمايش منافقين كفر ورزيدند به آنچه خدا در باره ولايت على دستور داد.
توضيح: مرحوم طبرسى مىنويسد: «وَ أَنْ لَوِ اسْتَقامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ» يعنى طريق ايمان «لَأَسْقَيْناهُمْ ماءً» يعنى آب زياد از آسمان اين مطلب بعد از آن بود كه هفت سال از باران محروم بودند بعضى گفتهاند آب گوارا را بعنوان مثال فرموده يعنى در دنيا نعمت را بر آنها توسعه ميدهيم «لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ» يعنى تا بيازمائيم آنها را باين سبب.
بريد عجلى از حضرت صادق عليه السّلام نقل ميكند كه در تفسير آيه فرمود:
ما آنها را از علم زياد بهرهمند ميكنيم كه از ائمه عليهم السّلام بياموزند. پايان ...
استعاره گرفتن. لفظ آب را براى علم معمول است زيرا علم سبب حيات روح است همان طور كه آب سبب حيات بدن است.
