بخش سيزدهم در باره محبت خاندان نبوت كه پاداش رسالت است و ساير آياتى كه راجع به محبت ائمه نازل شده

 [آيات‏]

پ‏رعد: وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ وَ جَعَلْنا لَهُمْ أَزْواجاً وَ ذُرِّيَّةً.

حم عسق: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ.پ تفسير: مرحوم طبرسى در باره آيه لَقَدْ أَرْسَلْنا از ابن عباس نقل ميكند كه مردم پيامبر را سرزنش ميكردند براى زياد زن گرفتن ميگفتند اگر او پيامبر باشد مقام نبوت او را مانع از ازدواج با زنان مى‏شود اين آيه براى همان نازل شد كه ميفرمايد ما پيامبران قبل از ترا نيز داراى زن و فرزند قرار داديم.پ و روايت كرده كه حضرت صادق پس از خواندن همين آيه اشاره بسينه خود نموده فرمود بخدا قسم ما فرزندان و ذرية پيغمبريم صلى اللَّه عليه و آله و سلم.پ طبرسى در باره آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً مينويسد كه در معنى اين‏

 

آيه اختلاف نموده‏اند يكى اينكه سؤال نميكنم در تبليغ رسالت اجر و مزدى را بجز محبت و دوستى متقابل در مسائلى كه موجب قرب و نزديكى به خدا مى‏شود.پ دوم- اينكه معنى آيه اينست: پاداشى جز محبت در خويشاوندى من با شما و حفظ شما مرا براى همين قرابت نميخواهم در اين صورت خطاب بقريش تنها خواهد بود.

سوم- اينكه دوست بداريد خويشاوندان و فرزندان مرا و حفظ مقام و موقعيت مرا نسبت بفرزندانم بكنيد كه از زين العابدين و سعيد بن جبير و عمرو بن شعيب و جماعتى نقل شده همين معنى از حضرت باقر و صادق عليهما السلام نيز نقل گرديده.

 [ترجمه روايات‏]

پ‏ابن عباس گفت وقتى آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً نازل شد گفتند يا رسول اللَّه اين خويشاوندان كيانند كه ما مأمور بمحبت آنها هستيم، فرمود: علي و فاطمه و فرزندانش.پ سيد ابو الحمد از ابو القاسم باسناد مذكور در كتاب شواهد التنزيل سند را ميرساند به ابى امامه باهلى گفت پيامبر اكرم فرمود خداوند انبيا را از درخت‏هاى مختلف آفريد، من و علي را از يك درخت آفريد من ريشه آن درخت و علي شاخه آن است و حسن و حسين ميوه آن و پيروان ما برگهاى درختند هر كه چنگ بيك شاخه از آن درخت بزند نجات مى‏يابد و هر كه توجه ننمايد گمراه است اگر بنده‏اى خدا را بين صفا و مروه سه هزار سال پرستش كند بطور كلى همچون مشكى خالى شود اما درك محبت ما را ننمايد خداوند او را بصورت در آتش مياندازد بعد اين آيه را تلاوت كرد: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏.پ زاذان از علي عليه السّلام نقل كرد كه فرمود در باره ما آيه‏اى در سوره آل حم‏

 

است كه شرايط محبت ما را بجا نمى‏آورد مگر مؤمن، بعد همين آيه را خواند.پ كميت شرايط نيز بهمين معنى اشاره كرده در شعر نمود:

         وجدنا لكم في آل حم آية             تأولها منا تقى و معرب «1»

پ بالاخره در هر صورت راجع بمودت دو نظر است: يكى اينكه استثناى منقطع باشد.

زيرا علاقه و ارادت بائمه عليهم السلام بوسيله دين و اسلام واجب مى‏شود ديگر پاداش رسالت نخواهد بود.

نظر دوم اينكه استثناى متصل است و معنى اينست كه اجرى از شما درخواست ندارم جز اين كه با همين از شما خشنودم بجاى پاداش رسالت چنانچه از كسى درخواستى ميكنى او بجاى بر آوردن حاجت تو يك نيكى در باره‏ات انجام مى‏دهد.

باو ميگوئى من همين نيكى ترا بجاى درخواست خود قبول ميكنم بنا بر اين ميتواند معنى آيه چنين باشد كه پاداشى در مقابل رسالت نمى‏خواهم جز اين كه نفع آن برگشت به خود شما دارد پس مثل اينست كه من پاداشى نخواسته‏ام.پ ابو حمزه ثمالى در تفسير خود از ابن عباس نقل ميكند كه وقتى پيامبر اكرم بمدينه آمد و اسلام نيرو گرفت انصار با يك ديگر گفتند وقتى پيامبر اكرم وارد شد بايشان عرض ميكنم اينك تمام اموال ما در اختيار تو است اگر پيش آمدى كرد هر چه ميخواهى بدون مانع و مزاحمتى استفاده كن اين مطلب‏

 

را عرض كردند آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ نازل شد آيه را براى آنها خواند و فرمود خويشاوندان مرا پس از من دوست خواهيد داشت انصار با تسليم نسبت بفرمان پيامبر خارج شدند.

منافقين گفتند اين مطلب را از خود ساخت تا ما را نسبت بخويشاوندان خود خوار و كوچك كند اين آيه نازل شد أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً از پى آنها فرستاد و برايشان خواند شروع بگريه نموده خيلى ناراحت شدند بعد اين آيه نازل شد هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ از پى ايشان فرستاد و بشارت قبولى توبه را بآنها داد.

فرمود: «وَ يَسْتَجِيبُ الَّذِينَ آمَنُوا» پذيرفتند مؤمنين همان كسانى كه تسليم فرمان پيامبر شدند.

سپس خداوند فرمود: وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً يعنى هر كس فرمانبردارى مينمايد برايش در اين فرمانبردارى اضافه پاداش ميدهيم و او را مشمول ثواب ميكنيم. ابو حمزه ثمالى از سدى نقل ميكند كه معنى اقتراف حسنه مودت و محبت با اولاد پيغمبر است.پ و اين روايت ثابت شده كه حسن بن على عليه السّلام در ضمن سخنرانى خود فرمود من از آن خانواده‏اى هستم كه خداوند محبت با آنها را بر هر مسلمان واجب نموده فرموده است:

قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً اقتراف حسنه مودت ما خانواده است.پ اسماعيل بن عبد الخالق از حضرت صادق عليه السّلام نقل ميكند كه فرمود اين آيه در باره ما اهل بيت و اصحاب كساء نازل شده، گفتار طبرى صاحب مجمع البيان پايان يافت.پ علامه در كتاب كشف الحق مينويسد: روايت نموده‏اند جمهور در دو صحيح و احمد بن حنبل نيز در مسند خود نقل كرده و ثعلبى در تفسيرش از ابن عباس كه‏

 

وقتى آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ نازل شد، گفتند: يا رسول اللَّه خويشاوندان شما كه محبت آنها بر ما واجب شد كيانند؟ فرمود علي و فاطمه و دو فرزندشان.

وجوب محبت مستلزم اطاعت و پيروى نيز هست.پ بيضاوى: بيضاوى در تفسير قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً مينويسد از شما در مقابل تبليغ و بشارتى كه داده‏ام پاداشى نميخواهم بجز محبت با خويشانم كه شخصيت مرا در مقابل فرزندان حفظ كنيد و خويشاوندان مرا دوست بداريد بعضى گفته‏اند استثناء منقطع است.

معنى اينست كه از شما پاداشى هرگز نميخواهم ولى درخواست مودت را دارم در باره خويشاوندان.پ روايت شده كه اين آيه نازل شد گفتند يا رسول اللَّه خويشاوندان شما كيانند؟

فرمود علي و فاطمه و فرزندان آن دو.پ رازى در تفسير كبير خود از ابن عباس نقل ميكند، وقتى پيامبر اكرم وارد مدينه شد برايش گرفتاريها پيش مى‏آمد و بايد پولهائى را پرداخت ميكرد با اينكه قدرت مالى نداشت انصار با خود گفتند بدست اين مرد هدايت يافته‏ايد او خويشاوند شما و همسايه همه است.

مقدارى از ثروت خود را بايشان اختصاص دهيد وقتى آوردند، پيامبر اكرم نگرفت اين آيه نازل شد: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً يعنى بر ايمان آوردن پاداشى نميخواهم جز اينكه خويشاوندان مرا دوست بداريد مردم را تشويق بدوستى خانواده خود نمود.پ سپس گفت: صاحب كشاف از پيامبر اكرم نقل ميكند كه فرمود هر كس بر محبت آل محمّد از دنيا برود شهيد مرده. متوجه باشيد هر كس بر محبت آل محمّد بميرد آمرزيده است توجه كنيد هر كس بر محبت آل محمّد بميرد با توبه از دنيا رفته هر كس بر محبت آل محمّد بميرد با ايمان كامل از دنيا رفته و هر كس بر محبت آل محمّد بميرد ملك الموت باو بشارت بهشت ميدهد بعد از او نكير و منكر هر كس بر محبت آل محمّد بميرد چنان با جلال او را به بهشت ميبرند مانند عروسى‏

 

كه بخانه شوهر ميرود هر كس بر محبت آل محمّد بميرد دربى از قبرش به بهشت گشوده مى‏شود.

توجه كنيد هر كس بر محبت آل محمّد بميرد خداوند قبر او را جايگاه زيارت ملائكه رحمت قرار ميدهد هر كس بر محبت آل محمّد بميرد بر راه و روش پيامبر و جماعت مؤمنين مرده هر كس با كينه آل محمّد بميرد روز قيامت كه مى‏آيد بر پيشانى او نوشته است: مأيوس از رحمت خداست. هر كس بر بغض آل محمّد بميرد كافر از دنيا رفته و هر كس بر بغض آل محمّد بميرد بوى بهشت را استشمام نخواهد كرد.

اينها مطالبى بود كه صاحب كشاف از دانشمندان اهل سنت نقل كرد من نيز ميگويم آل محمّد كسانى هستند كه انتساب به پيامبر اكرم داشته باشند هر كس نسبت او با پيغمبر بيشتر و كامل‏تر باشد.

او جزء آل است، شكى نيست در اينكه فاطمه و علي و حسن و حسين انتسابشان به پيغمبر بسيار زياد بود اين مطلبى است آشكار و غير قابل انكار پس آنها آل پيامبرند.

بعضى در معنى آل اختلاف كرده‏اند، گروهى ميگويند آل فقط بستگان پيامبرند و بعضى قائلند آل محمّد امت او هستند اگر آل را بخويشاوندان اختصاص دهيم باز فاطمه زهرا و علي مرتضى آل پيامبرند اگر بگوئيم آل عبارت است از كسى كه دعوت پيامبر را بپذيرد باز آنها آل هستند. در اين صورت در هر فرض آنها آل محمّدند اما ديگران آيا مشمول لفظ آل ميشوند يا نه اين مسأله اختلافى است.

اين مطلب ثابت شد كه در هر صورت آنها آل محمّدند.پ صاحب كشاف: روايت كرده كه چون اين آيه نازل شد. عرض كردند يا رسول اللَّه اين خويشاوندان شما كه بايد پاس آنها را بمحبت بداريم كيان هستند فرمود: علي و فاطمه و دو فرزندش.

 

پس ثابت شد كه اين چهار نفر از خويشاوندان نزديك پيامبرند وقتى اين مطلب مسلم شود لازم مى‏آيد كه اين‏ها امتياز احترام بيشترى داشته باشند بچند دليل:پ دليل اول- آيه شريفه إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ كيفيت استدلال به اين آيه گذشت.

دوم- وقتى ثابت شد كه پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم فاطمه زهرا را دوست ميداشت و فرمود:

 «فاطمة بضعة مني يؤذينى ما يؤذيها»

فاطمه پاره تن من است مرا ناراحت ميكند آنچه موجب ناراحتى او شود و با نقل متواتر ثابت شده كه رسول اكرم حضرت علي و امام حسن و امام حسين را دوست ميداشت بهمين دليل بر امت نيز محبت آنها واجب مى‏شود.

بضميمه آيه شريفه فَاتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ از پيامبر پيروى كنيد شايد رستگار شويد و آيه فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ و آيه إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ اگر خدا را دوست داريد، پيروى از من كنيد تا خدا شما را دوست داشته باشد و آيه شريفه لَقَدْ كانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ هر كه اميدوار بخداست بايد از رفتار پيامبر پيروى كند.

سوم- دعا براى آل پيامبر يك مقام بسيار ارجمندى را ثابت ميكند، به همين جهت اين دعا را در آخر تشهد نمازها واجب نموده كه ميگويد: «اللهم صل على محمّد و آل محمّد و ارحم محمّدا و آل محمّد» اين مقام براى غير آل پيغمبر نيست تمام اينها دليل است كه محبت با خاندان پيامبر واجب است.

شافعى گفته است:

         يا راكبا قف بالمحصب من منى             و اهتف بساكن خيفها و الناهض‏

             سحرا اذا فاض الحجيج الى منى             فيضا كملتطم الفرات الفائض‏

 

 

         ان كان رفضا حب آل محمّد             فليشهد الثقلان انى رافضى «1»

پ صاحب كشاف علاوه بر آنچه رازى از او نقل ميكند مينويسد: علي عليه السّلام گفت بحضرت رسول شكايت كردم كه مردم نسبت بمن حسادت ميكند فرمود راضى نيستى از اينكه چهارمى اين چهار نفر باشى، اول كسى كه وارد بهشت مى‏شود من و تو و حسن و حسين هستيم همسران ما از طرف راست و چپ ما هستند و فرزندان از نژاد ما پشت سر همسران قرار دارند.

از پيامبر اكرم نقل شده كه فرمود بهشت حرام است بر هر كسى كه بر اهل بيت من ستم روا دارد و مرا در مورد بستگان نژاديم بيازارد هر كس يك نيكى باولاد ابو طالب بنمايد و پاداش آن را نبيند من در روز قيامت پاداش او را خواهم داد وقتى كه مرا بيند.

روايت شده كه انصار افتخار ميكردند ما چنين و چنان كرديم عباس يا ابن عباس گفت ما بر شما برترى داريم.

اين خبر به پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم رسيد بمجلس انصار وارد شد بآنها فرمود انصار! مگر شما خوار نبوديد كه خداوند بوسيله من به شما عزت بخشيد، گفتند صحيح است. فرمود مگر گمراه نبوديد كه بوسيله من هدايت يافتيد گفتند چرا يا رسول اللَّه فرمود شما چرا نميگوئيد عرضكردند چه بگوئيم، فرمود چرا نميگوئيد قومت ترا از خانه و وطن بيرون كردند ما پناه داديم آنها ترا تكذيب كردند ما تصديق نموديم.

آنها ترا خوار نمودند ما يارى كرديم پيوسته از همين سخنان ميفرمود

 

تا اينكه انصار از جاى جستند و بر زانو نشسته گفتند يا رسول اللَّه اموال و هر چه داريم فداى راه خدا و پيامبر باشد. بعد از آن، اين آيه نازل شد.

در تفسير آيه وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً از سدى نقل ميكند آن حسنه كه در آيه فرمود محبت با خويشاوندان پيامبر است اين آيه در باره ابا بكر صديق نازل گرديد كه بسيار علاقه بآل پيغمبر داشت آيه شامل عموم حسنه مى‏شود اما چون پس از مودت و محبت با اولاد پيامبر ذكر شده دلالت ميكند كه در درجه اول اين حسنه محبت با اولاد پيامبر است، ساير كارهاى نيك تابع آن هستند.

سخنان اين مرد تمام شد خدا انتقامش را زياد كند در باره او.

چنانچه ملاحظه كرديد از پيشواى خود خوب دفاع كرد و او را يارى نمود زيرا پس از اخبار زيادى كه بر كفر و شقاوت دو امام و پيشواى او رسيده سخنى را نقل كرد كه دليل بر پاكى دامن آنها از اين انتساب باشد اما اين سخن را فقط تنها او نقل كرده و كس ديگرى مدعى نشده.

در ضمن هر كه انصاف داشته باشد محبت و علاقه امام و پيشواى او را نسبت باهل بيت پيامبر كشف ميكند چه در زمان حيات پيغمبر و چه بعد از وفات آن جناب مخصوصا در مسأله فدك و كشتن فاطمه زهرا و فرزندش و مسلط كردن بنى اميه را بر آنها و آن ستمها كه بر ايشان وارد شد تا ظهور صاحب الزمان عليهم السلام «و لن يصلح العطار ما افسد الدهر» بامامت مالى نميتوان چنين مرتبه‏اى براى آنها بوجود آورد.پ تفسير قمى: ابو الجارود از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد در مورد آيه قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ كه پيامبر اكرم از امت خواسته بود كه خويشاوندانش را دوست بدارند و بآنها ستم روا ندارند اما معنى فَهُوَ لَكُمْ يعنى ثواب آن بشما تعلق دارد.پ توضيح: بيضاوى در تفسير قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ مينويسد:

يعنى اگر چيزى در مقابل رسالت خود از شما خواستم مال خودتان باشد

 

يعنى هيچى از شما تقاضا نكردم.

زيرا او پيامبر را مستلزم يكى از دو چيز دانسته: يا جنون و يا توقع نفع دنيوى را بر رسالت چون چنين كارى يا از غرض و هدفى سر چشمه ميگيرد يا بدون هدف هر كدام باشد مستلزم يكى از اين دو است بعد هر دو را نفى ميكند.

بعضى گفته‏اند منظور اينست كه آنچه در باره مزد رسالت از شما خواستم در اين دو آيه ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلَّا مَنْ شاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلى‏ رَبِّهِ سَبِيلًا و آيه لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ بنفع شما است زيرا از راه پيامبر وقتى سودش براى شما است خويشاوندان پيامبر نيز با شما خويشاوندند.پ قرب الاسناد: اسماعيل بن عبد الخالق گفت حضرت صادق عليه السلام فرمود:

با حول آيا وارد بصره شده‏اى جواب داد آرى فرمود چگونه يافتى سرعت و هجوم مردم را در مورد امامت.

گفت بخدا قسم ايشان گروهى اندكند اين كار را كرده‏اند اما جمعيت اندكى هستند فرمود توجه زياد بجوانان آنها داشته باش كه ايشان در كارهاى نيك شتاب بيشترى دارند فرمود عقيده اهل بصره در مورد اين آيه چيست قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ جواب داد آنها ميگويند مخصوص خويشاوندان و اهل بيت پيامبر است فرمود در باره ما نازل شده اهل بيت پيامبر حسن و حسين و على و فاطمه همان اصحاب كساء عليهم السلام هستند.پ قرب الاسناد: ابن صدقه گفت حضرت صادق از آباء گرام خود نقل ميكرد وقتى اين آيه نازل شد: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ پيامبر اكرم بپاى خاست و فرمود مردم با خداوند بنفع من چيزى بر شما واجب نموده آيا در انجام آن كوشش ميكنيد كسى جواب نداد پيامبر اكرم رفت.

فردا دو مرتبه ميان ايشان ايستاد و حرف روز قبل را تكرار نمود روز سوم نيز همين كار را تكرار كرد هيچ كس جواب نداد آنگاه فرمود مردم آنچه بنفع‏

 

من واجب شد از جنس طلا و نقره نيست و نه خوراكى و آشاميدنى است گفتند پس بفرمائيد چيست.

فرمود خداوند اين آيه را بر من نازل نموده: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ گفتند اين را قبول داريم. حضرت صادق عليه السّلام فرمود بخدا قسم راجع باين تعهد هيچ كدام وفا نكردند مگر هفت نفر سلمان، ابو ذر، عمار و مقداد بن اسود كندى و جابر بن عبد اللَّه انصارى و غلام پيغمبر كه ثبيت نام داشت و زيد بن ارقم.پ تفسير قمى: محمّد بن مسلم گفت شنيدم از حضرت باقر ميفرمود در باره آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ يعنى در باره اهل بيت پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله. فرمود انصار خدمت پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم رسيده گفتند ما كه خانه خود را پناه شما قرار داديم و شما را يارى نموديم اينك مقدارى از اموال ما را در راه احتياج و هدف خود صرف كن. خداوند اين آيه را نازل نمود: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ يعنى درخواستى در مورد نبوت ندارم جز دوستى با خويشاوندانم، منظور اهل بيت آن سرور است.

فرمود مگر متوجه نيستى كه شخصى دوستى دارد و در دل تصميمى راجع بخانواده خود گرفته و اما خجالت ميكشد كه اظهار كند. خداوند خواست در دل پيامبر چيزى نسبت بامتش باقى نماند مودت و دوستى را با خويشاوندان پيامبر واجب كرد اگر انجام دهند واجبى را انجام داده‏اند و اگر ترك كنند واجبى را ترك كرده‏اند.

فرمود از خدمت پيامبر اكرم مرخص شدند بعضى ميگفتند ما اموال خود را بايشان تقديم كرديم اما پيغمبر فرمودند بدفاع و پشتيبانى خويشاوندانم پس از من بجنگ پردازيد گروه ديگرى گفتند اين حرف را پيامبر اكرم نفرمود و انكار نمودند، همان حرفى را كه خداوند از ايشان حكايت كرده گفتند أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ‏

 

كَذِباً خداوند فرموده است فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلى‏ قَلْبِكَ گفت اگر دروغ بگويم خدا وحى را از من قطع ميكند.

وَ يَمْحُ اللَّهُ الْباطِلَ يعنى باطل ميكند آن را وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ يعنى به وسيله ائمه عليهم السّلام و قائم آل محمّد إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ.

سپس فرمود وَ هُوَ الَّذِي يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ تا وَ يَزِيدُهُمْ مِنْ فَضْلِهِ يعنى كسانى كه گفتند فرمايش پيامبر صحيح است.

سپس ميفرمايد: وَ الْكافِرُونَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ «1».

در آيه ديگر ميفرمايد قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ فرمود پاداش و اجر رسالت اينست كه بستگان پيامبر را نيازارند و با ايشان قطع رابطه ننمايند و خشم نگيرند و بايشان دل ببندند و پيمان خويش را در باره آنها محترم شمارند.

بنا بر تصريح اين آيه وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ فرمود انصار خدمت پيامبر اكرم آمده گفتند ما در يارى شما فروگذارى نكرديم و وظيفه خويش را انجام داديم هر چه مايلى از اموال ما برگير خداوند اين آيه را نازل نمود:

قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ يعنى محبت نسبت به اهل بيتش آنگاه پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم فرمود هر كه اجرت اجيرى را نپردازد مورد لعنت خدا و پيامبر و ملائكه و تمام مردم قرار ميگيرد و هيچ عملى را از او در روز قيامت نخواهد پذيرفت اين همان محبت آل محمّد است.

سپس فرموده وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً منظور از اين حسنه اقرار بامامت و نيكى بايشان و محبت و دلبستگى بآنها است نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً يعنى جز او پاداش او را باحسان عنايت خواهم كرد.

 

پ‏محاسن برقى: ص 114- محمّد بن مسلم گفت از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم ميفرمود گاهى شخص كسى را دوست دارد اما اولاد او را دوست نميدارد خداوند محبت اولاد پيامبر را واجب نمود تا هر كه باين وظيفه اقدام كند واجبى را انجام داده و در تركش واجبى را ترك نموده باشد و اين آيه را نازل نموده:

قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏.پ محاسن: ص 144- سلام بن مستنير گفت از حضرت باقر راجع باين آيه پرسيدم قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ فرمود به خدا قسم واجب بر بندگان از جانب خدا اين مودت و محبت نسبت به اهل بيت پيامبر است.پ محاسن: حجاج خشاب گفت از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم مى‏فرمود به ابو جعفر احول كه در باره آيه شريفه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ اهل محل شما چه ميگويند.

جوابداد حسن بصرى مدعى بود كه معنى آيه اينست كه مودت و محبت با خويشاوندان من از نژاد عرب.

حضرت صادق عليه السّلام فرمود ولى من بقريش مى‏گويم اين آيه اختصاص بما دارد آنها ميگويند هم مال ما است و هم شما من در جواب ايشان ميگويم وقتى براى پيامبر اكرم پيش آمدى مى‏كرد چه كسى را انتخاب مى‏نمود مگر ما را انتخاب نمى‏نمود مگر در جريان نفرين بر يهود نجران ما را نبرد دست على و فاطمه و حسن و حسين عليهم السّلام را گرفت و برد و در جنگ بدر علي و حمزة و عبيدة بن حارث را پيش فرستاد ولى آنها اين را نمى‏پذيرند آيا صحيح است كه خوشى مال آنها باشد ولى تلخى و گرفتارى براى ما باشد.پ محاسن برقى: عبد اللَّه بن عجلان گفت از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ فرمود آنها همان ائمه هستند كه‏

 

از زكات استفاده نميكنند و براى آنها حرام است.پ تفسير فرات بن ابراهيم: جابر گفت ما در خدمت پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم در يكى از باغهاى بنى حارثه بوديم شترى آمد گر و لاغر مقابل پيامبر اكرم سر بسجده نهاد ما بجابر گفتيم تو ديدى اين جريان را گفت آرى ديدم كه پيشانى بر زمين نهاده بود در مقابل پيامبر.

پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم رو بعمر نموده فرمود عمر! اين شتر براى من سجده نمود و بمن پناهنده شد برو او را خريدارى كن و آزادش نما و كسى را با او كارى نباشد عمر شتر را خريد و رهايش كرد.

سپس خدمت پيامبر اكرم رسيده عرضكرد اين يك حيوان است براى شما سجده كرد ما بسجده نمودن سزاوارتريم در مقابل هدايت و راهنمائى كه ما را كرده‏ايد هر چه مايليد بخواهيد يك پاداش عملى از ما بخواه.

پيامبر اكرم فرمود اگر بنا بود دستور سجده براى احدى بدهم دستور ميدادم زن براى شوهر خود سجده كند.

جابر گفت بخدا قسم خارج نشديم از آن باغ مگر اينكه اين آيه نازل شد: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏.پ تفسير فرات ابراهيم: ابن عباس گفت وقتى اين آيه نازل شد قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ گفتم خويشاوندان شما كيانند كه بر ما واجب است آنها را دوست بداريم فرمود علي و فاطمه و دو فرزندش اين سخن را سه مرتبه تكرار نمود.پ فرات بن ابراهيم: عباد بن عبد اللَّه گفت خدمت جعفر بن محمّد عليه السّلام بودم مردى از اين آيه سؤال كرد قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ فرمود ما عقيده داريم كه همان خويشاوندى بين ما و آنها است و قريش مدعى هستند كه خويشاوندى آنها ما با پيمبر است مگر حرف قريش ميتواند صحيح باشد با اينكه‏

 

خداوند وعده داده باو كه ترا از شر قريش نگه ميدارم.

 «پس معلوم مى‏شود محبت و مودت با آنها را لازم و واجب ننموده بلكه اختصاص بما خانواده دارد».پ تفسير فرات بن ابراهيم: عطا بن ابى رباح گفت بحضرت فاطمه دختر امام حسين عليه السّلام گفتم مرا حديثى بفرمائيد كه موجب تقويت قدرت استدلال من بر مردم شود.

فرمود پدرم نقل كرد كه پيامبر اكرم در مدينه زندگى ميكرد هر يك از مهاجرين كه بمدينه مهاجرت ميكردند بر پيغمبر وارد ميشدند.

انصار تصميم گرفتند براى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم از اموال خود مقدارى اختصاص دهند تا براى احتياجات مالى خود صرف نمايد براى پرداخت مخارج واردين خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم رسيده گفتند ما آمده‏ايم كه از اموال خود مقدارى را براى مخارج شما اختصاص دهيم.

پيامبر اكرم سر بزير انداخت سپس سر برداشته فرمود من دستور ندارم در مقابل نبوت از شما چيزى بگيرم حركت كنيد برويد.

اگر چنان دستورى رسيد بشما اطلاع خواهم داد.

جبرئيل نازل شده، گفت: يا محمّد خداوند سخن قوم ترا شنيد كه چه پيشنهادى كردند.

براى آنها چيزى واجب نموده قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏.

از خدمت پيامبر اكرم خارج شده گفتند.

پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم منظورش اينست كه مردم در مقابل فرزندان عبد المطلب خوار و ذليل باشند و كوچكى نسبت بآنها نمايند تا دامنه قيامت.

پيامبر اكرم از پى علي بن ابى طالب عليه السّلام فرستاد وقتى آمد فرمود برو منبر و مردم را جمع كن و بآنها بگو مردم! هر كس اجرت اجير و مزدور خود را كم بدهد در آتش خواهد سوخت و هر كه خود را نسبت بغير موالى خويش دهد

 

اهل آتش است و هر كه خويش را از پدر و مادر خود نفى نمايد و جدا گرداند در آتش خواهد سوخت امير المؤمنين مأموريت را انجام داد.

مردى از جاى حركت كرده گفت يا ابا الحسن تأويل و تفسير اين جملات چيست؟

فرمود خدا و پيامبرش داناترند آنگاه خدمت پيغمبر رسيد و جريان را عرض كرد.

پيغمبر اكرم سه مرتبه فرمود واى بر قريش از تأويل جملات فرمود يا علي برو بآنها بگو من همان اجير و مزدورم كه خداوند مودت او را از آسمان واجب نموده سپس فرمود من و تو مولاى مؤمنين هستيم من و تو پدر مؤمنانيم.

آنگاه پيامبر اكرم خارج شده فرمود گروه مهاجر و انصار! جمع شويد وقتى اجتماع كردند فرمود مردم علي اولين كسى بود كه ايمان بخدا آورد و نسبت بدستورات خدا پايدار ترين شما است و وفادارترين شما در مورد پيمان خدا است و داناترين شما در مورد حكومت و از همه بهتر مساوات را در تقسيم برقرار كرد و مهربانترين شما بمردم و از همه مزيتش در نزد خدا بيشتر است آنگاه فرمود خداوند تمثال امت مرا در سرشت گل نشانم داد و اسماء آنها را به من تعليم نمود همانطور كه بآدم تعليم نمود.

بعد آنها را بر من عرضه نمود صاحبان پرچم‏ها از جلو من گذشتند براى علي و شيعيانش استغفار نمودم و از خدا درخواست كردم پس از من امتم را در راه پيشوائى على استوار بدارد.

خدا قبول نكرد جز اينكه هر كه را خواست گمراه كند و هر كه را خواست هدايت فرمايد آنگاه خداوند قبل از اينكه سخنى بگويم هفت امتياز براى علي عليه السّلام اعلام كرد:

1- او اولين كسى است كه با من از درون زمين بر انگيخته مى‏شود فخر نمى‏كنم.

 

2- دشمنان خود را از حوض كوثر دور ميكند چنانچه شتربان شتر ناآشنا را دور مينمايد.

3- شيعيان فقير و تنگدست علي در روز قيامت گروهى را كه تعداد ايشان باندازه قبيله ربيعه و مضر است شفاعت نمايند.

4- اولين كسى است كه درب بهشت را با من ميكوبد فخر نميكنم.

5- اولين كسى است كه همسرى با حوريه را آغاز ميكند با من و فخر نميكنم.

6- اولين كسى است از رحيق مختوم مينوشد كه پايان آن مشك است و در اين راه بايد كوشش كنند مشتاقان.

7- اولين كسى است كه با من ساكن عليين مى‏شود فخر نميكنم. «1»پ تفسير فرات بن ابراهيم: ابن نباته گفت در مسجد كوفه خدمت امير- المؤمنين عليه السّلام نشسته بودم مردى از بجيله بنام ابو خديجه وارد شد عرضكرد يا امير المؤمنين آيا سرّى از اسرار پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و سلم در خدمت شما است كه ما را بشنيدن آن مفتخر فرمائى. فرمود: آرى.

رو بقنبر نموده فرمود آن نوشته را بياور. نوشته را گشود در پائين آن پوست نازك نوشته بود:

 «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» لعنت خدا و ملائكه و تمام مردم بر كسى كه خود را بغير مواليان خويش نسبت دهد و بر كسى كه در اسلام از خود چيزى بيافزايد و يا افزاينده و بدعت‏گذار را پناه دهد و هر كسى كه بر مزدور ستم روا دارد و لعنت خدا بر كسى كه يك وجب زمين را بدزدد و از حدود زمين خود تجاوز كند در قيامت وادارش ميكنند كه آن را از هفت آسمان و هفت زمين بياورد بخدا قسم اگر اين تكليف را بر چهار پايان زمين بكنند طاقت آن را

 

نخواهند داشت.

آنگاه فرمود ابا خديجه! ما اهل بيت پيامبر موالى هر مسلمانيم هر كه غير ما را دوست بدارد بر او لعنت خدا باد، منظور از مزدور كسى نيست كه بيك يا دو دينار يا درهم اجير باشد بلكه منظور كسى است كه ظلم كند به پيامبر در مورد اجر رسالتش راجع بخويشاوندانش خداوند فرموده است:

قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ هر كس ستم به پيامبر روا دارد در اجر رسالت، بر او باد لعنت خدا و ملائكه و تمام مردم.پ تفسير فرات: زياد بن منذر گفت از حضرت باقر عليه السّلام شنيدم ميفرمود ما درختى هستيم كه ريشه آن پيامبر اكرم و تنه‏اش على بن ابى طالب و شاخه‏هايش فاطمه دختر پيامبر و ميوه‏اش حسن و حسين عليهما السّلام ما شجره نبوت و خانه رحمت و كليد حكمت و معدن علم و محل رسالت و آمد و رفت ملائكه و خزينه اسرار و امانت خدا و امانتى كه بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه شد و حرم اكبر خدا و بيت اللَّه عتيق و پيمان خدا هستيم در نزد ما علم مرگ و مير و بلاها و پيش آمدها و وصايا و فصل خطاب است و زادگاه اسلام و نژاد عرب است ائمه عليهم السّلام نورى درخشان اطراف عرش خدا بودند دستور داد تسبيح نمايند اهل آسمانها از تسبيح ايشان به تسبيح مشغول شدند ايشانند صافين و تسبيح‏كنندگان هر كه وفا به پيمان آنها نمايد به پيمان خدا وفا نموده و كسى كه عارف حق ايشان باشد عارف حق خدا است آنها عترت پيامبرند كه منكر حق ايشان باشد منكر حق خدا است آنها فرمانروايان امر خدا و گنجينه‏هاى وحى پروردگارند و وارث كتاب او و ايشان برگزيده بامر خدا و امين وحى اويند آنها خاندان نبوت و مركز رسالت و مأنوس به پر و بال ملائكه‏اند كسانى هستند كه جبرئيل بامر پروردگار آنها را تغذيه نموده بوسيله اخبار قرآن و دليل عالى اينها اهل بيت پيامبرند كه خداوند بشرافت خويش ايشان را امتياز بخشيده و بلطف مفتخر نموده و با هدايت عزيز كرده و بوحى استوار و آنها را پيشوايان هدايت قرار

 

داده و نورى درخشان در تاريكيها و اختصاص بدين خود داده و بعلم خويش مزيت بخشيده و آنچه با حدى از جهانيان نداده بايشان بخشيده.

آنها را پايه دين و مركز اسرار و امناى وحى و گواهان مردم قرار داده و ايشان را برگزيده و انتخاب كرده و امتياز بخشيده فضيلت كرامت كرده و آنها را نور جهان قرار داده و پايه استوار مردم و حجت بزرگ و نجات يافتگان كه داراى قرب و منزلتند آنها برگزيدگان باشخصيت ميباشند.

داوران فرمانروا و ستارگان درخشان و صراط مستقيم و شاهراه هدايتند هر كه از آنها رو بر گرداند گمراه و آنكه كوتاهى در باره ايشان نمايد ببدبختى گرفتار آيد و هر كه پيرو آنها شد بهدف ميرسد.

نور درخشان پروردگارند در دلهاى مؤمنين و درياى متلاطم خوشگوار براى لب تشنگان هر كه به آنها پناه برد ايمن است و پشتيبان كسى هستند كه به آنها چنگ زند راهنماى بسوى خدا و فرمانبر اويند و مجرى دستور پروردگار و به فرمان او حكم ميكنند.

خداوند پيامبرش را در ميان ايشان برانگيخت و فرشتگان خدا بر آنها وارد ميشوند و آرامش و سكينه پروردگار بر آنها نازل ميگردد و روح الامين بر آنها نزول ميكند بجهت لطف و عنايتى كه خدا بر آنها دارد اين امتياز را به ايشان بخشيده و بتقوى ايشان را آراسته و بحكمت تقويت نموده شاخه‏هاى پاك و ريشه‏هاى مباركند.

گنجينه علم و وارث حلم و صاحب تقوى و فرمان و نور و روشنائيند وارث انبياء و آخرين اوصياء از آن خانواده است پاك نهاد خوش نام محمّد مصطفى پيامبر درس نخوانده و ممتاز از جمله آنها است فرمان رواى از هر و شير ژيان حمزة بن عبد المطلب و از آنها است ناران خواه در روز قحط عباس بن عبد المطلب عموى پيامبر و همدوش پدرش و جعفر بن ابى طالب ذو الجناحين كسى كه بدو قبله نماز خواند و دو هجرت كرد و دو بيعت نمود پاك نژاد روشن روان و از اين خانواده‏

 

است برادر و دوست حضرت محمّد و جانشين بعد از او صاحب برهان و تأويل و تفسير امير المؤمنين و ولى مؤمنين و وصى پيامبر اكرم علي بن ابى طالب درود پاك و تهنيت خدا بر او باد.

اينهايند كسانى كه خداوند مودت و ولايت آنها را بر هر مرد و زن مسلمان لازم نموده و در قرآن كريم فرموده است:

قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ حضرت باقر فرمود اقتراف حسنه محبت ما خانواده است.پ تفسير فرات بن ابراهيم: حبيب بن ابى ثابت بمسجد قبا وارد شد ديد گروهى از انصار نشسته‏اند.

حضرت علي بن الحسين عليه السّلام براى نماز آمده بود سلام كردند سپس گفتند پدران ما گفته‏اند ما خدمت پيامبر رفتيم در آن بيمارى كه از دنيا رفت عرض كرديم خداوند ما را گرامى داشت و هدايت نمود بواسطه شما و ايمان آورديم و شخصيت يافتيم.

اينك هر چه مايلى در اموال ما تصرف فرما پيامبر اكرم فرمود «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏» ما را دستور داد به محبت شما خانواده.پ فرات بن ابراهيم: علي بن حسين بن سمط گفت از پدرم شنيدم مى گفت از حضرت علي بن ابى طالب كه فرمود از پيامبر اكرم شنيدم وقتى آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ نازل شد جبرئيل گفت يا محمّد هر دينى ريشه و پايه و تنه و بنيانى دارد ريشه و پايه دين گفتن لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ و پيكره و بنيان دين محبت شما خانواده است و موالات شما در راه حق و راهنمائى به سوى آن.پ تفسير فرات: محمّد بن حنفيه پيش ياران خود آمد كه انتظار خارج‏شدنش‏

 

را از منزل داشتند گفت اين بشارت را از خدا دريافت كنيد بخدا قسم هيچ كس جز شما چنين بشارتى دريافت نكرده آنگاه اين آيه را خواند: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏.

فرمود ما اهل بيت و خويشاوند پيامبريم خدا ما را از آنها قرار داده و شما را نيز از ما محسوب نموده.

سپس اين آيه را خواند: قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنا إِلَّا إِحْدَى الْحُسْنَيَيْنِ آيا انتظارى براى ما جز يكى از دو نيكى داريد؟ مرگ و داخل شدن به بهشت و ظاهر شدن امر ما كه خداوند چشم شما را روشن كند آنگاه فرمود راضى نيستيد كه نماز شما قبول شود و نماز آنها قبول نشود، حج شما قبول شود و از آنها قبول نشود گفتند: بچه جهت، در جواب آنها فرمود جريان همين طوريست كه گفتم.پ تفسير فرات: عبد الرحمن بن كثير از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد كه فرمود اين آيه بر پيامبر نازل شد قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ جبرئيل بر آن جناب نازل گرديده گفت يا محمّد مأموريت خود را بپايان رساندى و مدت پيامبريت پايان يافته اينك اسم اكبر و ميراث علم و آثار دانش پيامبرى را به علي بسپار من زمين را خالى از عالمى كه راهنماى بفرمان من باشد و آنها را آشنا بدين نمايد و حجت بين مردم در فاصله فوت پيامبر تا بعثت پيامبرى ديگر باشد نمى‏گذارم.

پيامبر علي را وصى قرار داد و ميراث علم و آثار دانش پيامبرى را به او سپرد و هزار در از علم بر او گشود كه از هر در هزار در ديگر گشوده مى‏گشت و هر جمله هزار جمله بود و در روز دوشنبه از دنيا رفت فرمود يا علي سه روز نبايد از خانه خارج شوى تا قرآن را جمع آورى كنى مبادا شيطان بر او بيفزايد يا كم كند تو بايد بر خلاف روش وصى سليمان رفتار كنى.

 (نقل شده كه شيطان كتاب سحر را زير تابوت سليمان گذاشت و اين امر مردم را باشتباه انداخت).

 

على عليه السّلام رداء نپوشيد براى خارج شدن از خانه تا قرآن را جمع نمود در نتيجه شيطان در آن كم و زياد نكرد.پ طرايف: بخارى در صحيح خود جزء ششم از ابن عباس نقل مى‏كند كه سعيد بن جبير گفت قربى در آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ آل محمّدند. مسلم نيز در صحيح خود در جزء پنجم همين را نقل نموده.

در جمع بين صحاح سته در جزء دوم از چهار جزء از اجزاء سوره حم در تفسير همين آيه در تعيين آل محمّد از چند طريق نقل مى‏كند از آن جمله ام سلمه نقل كرد كه پيامبر اكرم بفاطمه زهرا عليها السّلام فرمود شوهر و دو پسرت را بياور وقتى آنها آمدند حضرت رسول كسا را بر روى آنها انداخت سپس دست بآسمان برداشته گفت خدايا اينها آل محمّدند صلوات و بركات خود را بر آنها نازل گردان تو حميد و مجيدى. ام سلمه گفت من گوشه عبا را كنار زدم تا داخل آن جمع شوم پيامبر اكرم از دستم كشيده فرمود عاقبت تو بخير است.پ مناقب: كتاب ابن عقده نقل مى‏كند كه حضرت صادق بحصين بن عبد الرحمن فرمود محبت ما خانواده را كوچك مشمار كه آن از باقيات الصالحات است. عرض كرد يا ابن رسول اللَّه من كوچك نميشمارم، خداى را بر اين نعمت سپاسگزارم.پ كنز الفوائد: حسن بن زيد از پدر خود از جدش نقل كرد كه پس از شهادت حضرت علي عليه السّلام امام حسن عليه السّلام در ضمن سخنرانى خود فرمود ما از همان خانواده‏اى هستيم كه محبت و مودت آنها بر هر مسلمانى بصريح اين آيه واجب شده قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً فرمود اقتراف حسنة مودت ما خانواده است.پ كنز الفوائد: حسين بن علي عليه السّلام در مورد آيه قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ فرمود آن خويشاوندانى كه خدا دستور پيوند و تعظيم آن داده و خير و بركت را در آن خانواده نهاده خويشاوندى ما خانواده است كه حق‏

 

ما را بر هر مسلمان واجب نموده.

ثعلبى باسناد خود از ابى الديلم نقل كرد كه وقتى زين العابدين عليه السّلام را وارد شام كردند و بر درب مسجد شام نگه داشتند مردى از شاميان گفت خدا را حمد كه شما را كشت و بيچاره كرد و فتنه را خوابانيد.

علي بن الحسين عليه السّلام باو فرمود قرآن خوانده‏اى گفت آرى پرسيد الحم را قرائت كرده‏اى گفت قرآن خوانده‏ام اما الحم را نخوانده‏ام پرسيد اين آيه را خوانده‏اى قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ گفت: مگر شما آن خانواده هستيد. فرمود: آرى.

بعد زين العابدين فرمود در سوره بنى اسرائيل اين آيه را خوانده‏اى وَ آتِ ذَا الْقُرْبى‏ حَقَّهُ حق خويشاوند را بده.

آن مرد گفت مگر شما آن خانواده‏اى هستيد كه خداوند امر كرده حق آنها را بدهيد؟ فرمود: آرى.پ كافى: جابر از حضرت باقر عليه السّلام نقل كرد در مورد آيه وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً.

فرمود هر كس اوصياء آل محمّد را دوست بدارد و آثار آن‏ها را پيروى كند اين دوستى موجب افزايش ولايت ساير پيامبران و اوصياء گذشته مى‏شود تا به آدم، همين است معنى آيه مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها كه موجب دخول بهشت مى‏شود.

خداوند در اين آيه مى‏فرمايد: قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُمْ يعنى آن پاداشى كه از شما خواستم راجع به محبت با خويشانم به نفع شما است كه موجب هدايت و نجات شما از عذاب خدا در روز قيامت مى‏شود.

اما در باره دشمنان خدا و پيروان شيطان كه منكر نبوت بودند و تكذيب ميكردند اين آيه را فرمود: قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُتَكَلِّفِينَ من از شما پاداشى نمى‏خواهم و شما را بناراحتى وادار نمى‏كنم فرمود اين يك‏

 

ناراحتى است براى آنها كه چيزى از ايشان درخواست كند كه شايسته آن نيستند.

در اين موقع منافقين بيكديگر گفتند محمّد را كافى نبود كه بيست سال ما را تحت فرمان خود در آورد حالا مى خواهد خانواده‏اش را بر دوش ما تحميل كند.

اين آيه را خدا نازل نكرده اين را از خودش ساخته مى خواهد خانواده‏اش را بر ما آقائى بخشد اگر محمّد كشته شود يا بميرد اين مقام را از خانواده او مى‏گيريم و هرگز به آنها رد نخواهيم كرد.

خداوند پيامبرش را از تصميم آنها آگاه نمود و از سخنان سرى ايشان مطلع كرد.

 

در اين آيه أَمْ يَقُولُونَ افْتَرى‏ عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَإِنْ يَشَإِ اللَّهُ يَخْتِمْ عَلى‏ قَلْبِكَ مى‏گويند بر خدا دروغ بسته اگر خداوند بخواهد وحى را از تو قطع مى‏كند كه در باره فضيلت خانواده خود و مودت آنها سخن نگوئى و فرموده است در اين آيه يَمْحُ اللَّهُ الْباطِلَ وَ يُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ حقى كه اختصاص بخانواده‏ات دارد ولايت است 3 إِنَّهُ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ خدا از راز دلها آگاه است كه چه تصميمى در مورد خاندان تو گرفته‏اند كه بعد از تو بآنها ستم روا دارند اين آيه اشاره بآن است وَ أَسَرُّوا النَّجْوَى الَّذِينَ ظَلَمُوا هَلْ هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ أَ فَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَ أَنْتُمْ تُبْصِرُونَ «1».