بخش بيست و هشتم حسنه و حسنى ولايت است و سيئه دشمنى و عداوت با ائمه عليهم السّلام است‏

پ‏تفسير عياشى: شريف گفت از حضرت باقر عليه السّلام كه چون او در ميان فرزندان محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم نديده‏ام شنيدم در مورد آيه: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها هر كه يك حسنه انجام دهد ده برابر پاداش ميگيرد.

فرمود حسنه‏اى كه در اين آيه فرموده ولايت ما اهل بيت است و سيئه عداوت و دشمنى با ما خانواده‏پ كنز جامع الفوائد: ابو عبد اللَّه جدلى گفت امير المؤمنين عليه السّلام بمن فرمود يا ابا عبد اللَّه ميدانى حسنه‏اى كه هر كس داراى آن باشد از وحشت روز قيامت در امان است و هر كه سيئه‏اى را كسب كند برو در آتش افكنده مى‏شود، چيست؟

گفتم: نه، فرمود حسنه دوستى ما خانواده است و سيئه عداوت با ما اهل بيت.

در روايت ديگر ميفرمايد: حسنه دوستى با ما خانواده و سيئه بغض و كينه با ما است.پ اين روايت را ابن بطريق در عمده از تفسير ثعلبى و در مستدرك از حافظ ابو نعيم نقل ميكند.

 

پ‏كنز الفوائد: عمار ساباطى گفت خدمت حضرت صادق عليه السّلام بودم عبد اللَّه بن ابى يعفور از اين آيه سؤال كرد: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ فرمود ميدانى حسنه چيست؟ حسنه معرفت امام و اطاعت اوست كه اطاعت او از جانب خدا واجب شده.

با همين سند از عمار نقل شده كه امام فرمود حسنه ولايت امير المؤمنين عليه السّلام است.پ كنز: جابر جعفى از حضرت باقر عليه السّلام تفسير اين آيه را پرسيد: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ  وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ فرمود حسنه ولايت علي عليه السّلام و سيئه بغض و دشمنى با اوست.پ امالى: از عمار ساباطى نقل ميكند كه بحضرت صادق عليه السّلام عرضكردم ابو اميه يوسف بن ثابت برايم نقل كرد كه شما فرموده‏ايد:

 «لا يضر مع الايمان عمل و لا ينفع مع الكفر عمل»

با داشتن ايمان عمل زيان نميرساند و با كفر نيز عمل سودى ندارد.

فرمود ابو اميه از منظورم پرسيد كه از اين حرف چيست، منظورم از اين سخن آن بود كه هر كس عارف بمقام امام از آل محمّد باشد و او را دوست بدارد سپس هر چه مايل است براي خود از اعمال خير انجام دهد از او پذيرفته مى‏شود چندين برابر باو پاداش خواهند داد با معرفت از كار خوب بهره‏مند مى‏شود، منظورم اين بود.

همين طور است كه خداوند اعمال مردم را نخواهد پذيرفت در صورتى كه دوستدار و طرفدار امام ستمگرى باشند كه از جانب خدا تعيين نشده.

عبد اللَّه بن ابى يعفور گفت مگر خداوند در اين آيه نميفرمايد: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ پس چگونه سود نخواهد برد كسى كه عمل صالحى انجام دهد با دوست داشتن پيشوايان جور.

حضرت صادق صلى اللَّه عليه و آله و سلم فرمود ميدانى حسنه‏اى كه در آيه است منظور چيست؟

 

يعنى معرفت امام و اطاعت از او خداوند در اين آيه فرموده: وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ هَلْ تُجْزَوْنَ إِلَّا ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ از سيئه منظورش انكار امامى است كه از جانب خدا تعيين شده.

آنگاه حضرت صادق عليه السّلام فرمود هر كس روز قيامت با ولايت امام ستمگر وارد محشر شود بستگى با خدا ندارد و منكر حق و ولايت ما خاندان است خداوند او را در آتش جهنم سرازير ميكند.پ تفسير قمى: عبد الاعلى از ابو الخطاب نقل كرد كه حضرت صادق عليه السّلام در مورد آيه: فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‏ وَ اتَّقى‏  وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى‏ فرمود يعنى تصديق ولايت كند فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى‏  وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنى‏  وَ كَذَّبَ بِالْحُسْنى‏ يعنى تكذيب ولايت كند فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‏.

توضيح: شايد بنا بر تفسير امام عليه السّلام منظور عقيده نيكو است بيشتر مفسرين به وسيله و ثواب تفسير نموده‏اند.پ مناقب: بصحت رسيده كه امام حسن عليه السّلام در ضمن سخنرانى خود فرمود ما از خانواده‏اى هستيم كه خداوند مودت ما را واجب نموده بر هر مسلمان در اين آيه ميفرمايد: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى‏ و اين آيه وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً اقتراف و بدست آوردن حسنه مودت ما خانواده است.

عكبرى در فضائل الصحابه از ابن عباس نقل ميكند كه گفت بدست آوردن حسنه مودت و محبت با آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم است.

حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام در مورد آيه بَلى‏ مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً فرمود يعنى كسى كه كينه با ما داشته باشد: وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فرمود يعنى شركت در خون ما كند.

حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فرمود حسنه حب ما و معرفت حق ما است و سيئه بغض و ادا نكردن حق ما است.

 

پ‏تفسير فرات: اسحاق بن عمار گفت حضرت صادق عليه السّلام در مورد آيه: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزى‏ إِلَّا مِثْلَها فرمود حسنه و سيئه چيست، عرضكردم بفرمائيد، فرمود حسنه پنهان نمودن و سيئه افشا و پرده‏درى از حديث ما است.پ تفسير فرات: عبد اللَّه بن الحسين گفت: «وَ أَحاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ» يعنى پرده‏درى از حديث ما و مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ حب و علاقه بما است و سيئه بغض و كينه با ما خانواده است:پ تفسير فرات: حضرت صادق عليه السّلام اين آيه را قرائت نمود: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها فرمود در صورتى كار نيك را با ولايت انجام دهد ده برابر مى‏شود و اگر گناهى انجام دهد معادل همان كيفر مى‏شود و اما اين آيه: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ هُمْ مِنْ فَزَعٍ يَوْمَئِذٍ آمِنُونَ حسنه ولايت و حب ما است وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَكُبَّتْ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ نيز كينه اهل بيت است كه از آنها هيچ عملى را از خير و خوبى نمى‏پذيرد و در آتش جهنم پيوسته خواهند بود عذابشان تخفيف داده نميشود.پ تفسير فرات: از حضرت صادق عليه السّلام در باره آيه: وَ كَذَّبَ بِالْحُسْنى‏ نقل كرد يعنى تكذيب ولايت علي نمود: فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‏ يعنى آتش ما يُغْنِي عَنْهُ مالُهُ إِذا تَرَدَّى يعنى سودى نخواهد بخشيد او را علمش وقتى مرد إِنَّ عَلَيْنا لَلْهُدى‏ يعنى علي راه هدايت است وَ إِنَّ لَنا لَلْآخِرَةَ وَ الْأُولى‏  فَأَنْذَرْتُكُمْ ناراً تَلَظَّى فرمود وقتى قائم آل محمّد با شمشير قيام كند از هزار نفر نهصد و نود و نه نفر را ميكشد لا يَصْلاها إِلَّا الْأَشْقَى،  الَّذِي كَذَّبَ كسى كه تكذيب ولايت كند وَ تَوَلَّى و از آن گريزان باشد: وَ سَيُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى يعنى مؤمن الَّذِي يُؤْتِي مالَهُ يَتَزَكَّى آن كسى كه علم را باهلش مى‏رساند: وَ ما لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِنْ نِعْمَةٍ تُجْزى‏ احدى را نزد او مكافات نيست فقط براى نزديك شدن بخدا وَ لَسَوْفَ يَرْضى‏ بزودى خشنود مى‏شود فرمود وقتى پاداش را مشاهده كند.

 

پ‏كنز: ابو بصير از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد فَأَمَّا مَنْ أَعْطى‏ يعنى خمس وَ اتَّقى‏ بپرهيزد از حكومت و دوستى با طاغوتان وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنى‏ تصديق ولايت كند فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْيُسْرى‏ يعنى هر كار خوبى را كه تصميم بگيرد برايش فراهم ميكنيم: وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ يعنى بخل در خمس بورزد: وَ اسْتَغْنى‏ يعنى خود رأى باشد و باولياء خدا مراجعه نكند وَ كَذَّبَ بِالْحُسْنى‏ تكذيب ولايت كند: فَسَنُيَسِّرُهُ لِلْعُسْرى‏ يعنى هر كار بدى را كه تصميم بگيرد برايش آماده ميكنيم اما اين قسمت آيه: وَ سَيُجَنَّبُهَا الْأَتْقَى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم فرمود هر كس پيرو او باشد: الَّذِي يُؤْتِي مالَهُ يَتَزَكَّى فرمود امير المؤمنين است اين آيه بهمان نظر دارد وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ و اين قسمت آيه وَ ما لِأَحَدٍ عِنْدَهُ مِنْ نِعْمَةٍ تُجْزى‏ او پيامبر اكرم است كه احدى را نزد او نعمتى نيست كه بايد پاس او را بدارد بلكه نعمت او بر تمام جهانيان جارى است.پ كنز: محمّد بن فضيل از موسى بن جعفر عليه السّلام نقل كرد كه در مورد آيه:

وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ پرسيدم فرمود حسنه ما خانواده‏ايم و سيئه بنى اميه.پ كنز جامع الفوائد: سورة بن كليب از حضرت صادق عليه السّلام نقل كرد كه فرمود اين آيه بر پيغمبر اكرم نازل شد: ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ.

فرمود: بمن دستور تقيه دادند ده سال پنهانى ارشاد ميكردم تا دستور دادند آشكارا امر رسالت را اعلان كند على عليه السّلام نيز همين طور دستور داشت پنهاني انجام دهد تا امر باعلان نمودند، سپس هر يك از امامان بامام ديگرى همين سفارش را ميكرد و آنها در تقيه بودند تا قائم ما قيام نمايد كه در آن موقع ديگر تقيه نخواهد بود و شمشير از نيام كشيده مى‏شود چيزى از مردم نميگيرد و نه بآنها چيزى ميدهد مگر با شمشير.

 

پ‏توضيح: ابن بطريق در عمدة از تفسير ثعلبى باسناد خود از ابن عباس در باره آيه وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيها حُسْناً فرمود مودت با آل محمّد صلى اللَّه عليه و آله است.

 

ابن مغازلى نيز روايت كرده از سدى همين روايت را فقط در آخر آن افزوده است: وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى‏ رضايت و خشنودى محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم اين است كه اهل بيتش را داخل بهشت نمايد.