[ترجمه روايات]
پمناقب آل ابى طالب: ص 244- سليم بن قيس از امير المؤمنين در خبرى طويل راجع به آيه مباركه وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ فرمود: والد رسول خدا است وَ ما وَلَدَ يعنى اوصياء پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم.
توضيح: بعضى گفتهاند والد آدم است و ما ولد ذريه او يا انبياء و اوصياى از فرزندانش. گفته شده ابراهيم و فرزندش بعضى گفتهاند هر پدر و فرزندش.پ مناقب: ابو حمزه از حضرت باقر عليه السّلام در باره آيه يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ فرمود منظور خويشاوندى پيامبر است كه سرور آنها امير المؤمنين عليه السّلام است دستور بمودت ايشان داده شده است ولى بر خلاف آن عمل كردند.
توضيح: شايد اين خبر نظر به قسمت وَ الْأَرْحامَ يعنى متوجه باشيد نسبت به خويشاوندان پيامبر اكرم كه ارتباط و مودت با آنها را قطع نكنيد.پ كنز الفوائد: عبد الرحيم قصير گفت از حضرت صادق عليه السّلام سؤال شد راجع
به آيه وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ فرمود نازل شده در باره فرزندان حسين عليه السّلام عرضكردم: فدايت شوم اين در مورد فرائض است؟ فرمود نه گفتم در باره ارث است؟ فرمود نه آنگاه فرمود در مورد فرمانروايان نازل شده.
توضيح: شايد سؤال از ارث بعد از فرائض به جهت تأكيد بوده يا خيال كرده امام عليه السّلام فرائض را حمل بر غير مواريث نموده.پ كنز الفوائد: محمّد بن زيد غلام حضرت باقر گفت از مولايم سؤال كردم راجع به آيه وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فرمود منظور علي عليه السّلام است.پ كنز الفوائد: زيد بن علي در باره آيه وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِي كِتابِ اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُهاجِرِينَ فرمود خويشاوندان پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله و سلم بفرمانروائى و ملك و مملكت دارى و ايمان شايستهترند از ديگران.پ كنز الفوائد: ابن حازم از زيد بن علي نقل كرد كه گفتم فدايت شوم اين آيه چه معنى دارد ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى فرمود: بخدا قسم منظور خويشاوندى ما است.پ كنز الفوائد: ابو المقدام از پدر خود نقل كرد كه از حضرت باقر عليه السّلام راجع بتفسير اين آيه پرسيدم ما أَفاءَ اللَّهُ عَلى رَسُولِهِ مِنْ أَهْلِ الْقُرى فَلِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِي الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ امام عليه السّلام فرمود اين آيه در باره ما فقط نازل شده هر چه متعلق بخدا و پيامبر باشد بما تعلق دارد ما ذو القربى و ما محتاج هستيم هرگز احتياج و نياز ما به پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله و سلم قطع نخواهد شد ما ابن السبيل هستيم هيچ راهى هويدا نمىشود مگر به وسيله ما امور به طور كلى مربوط بما است.
توضيح: شايد تأويل و تفسير تمامى از نسخه برداران حذف شده.پ در تفسير امام عليه السّلام راجع بآيه وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً نقل مىكند كه پيامبر اكرم فرمود بهترين و سزاوارترين پدر و مادر شما به سپاسگزارى محمّد و على عليهما السّلام هستند.
پعلي بن ابى طالب عليه السّلام فرمود از پيامبر اكرم شنيدم ميفرمود من و على دو پدر اين امت هستيم حق ما بر مردم بيشتر از حق پدر و مادر نژادى است زيرا ما آنها را در صورت اطاعت از جهنم نجات ميدهيم و به بهشت برين رهنمون ميگرديم و از بندگى رهائى مىبخشيم و آزادگى را بايشان ارزانى ميداريم.پ حضرت فاطمه عليها السّلام فرمود دو پدر اين امت محمّد و علي هستند آنها را از انحراف باز ميدارند اگر مطيع آنها باشند از عذاب دائم رهائى مىيابند و به نعمت جاويد ميرسند.پ حضرت امام حسن عليه السّلام فرمود دو پدر اين امت محمّد و علي هستند خوشا بحال كسى كه عارف بحق آنها باشد و در تمام احوال از ايشان اطاعت كند خدا او را از بهترين ساكنين بهشت قرار مىدهد و سعادت و لطف و عنايت خدا را در مييابد.پ حضرت امام حسين عليه السّلام فرمود هر كس حق دو پدر شايستهتر خود محمّد و على را بشناسد و بواقع از ايشان اطاعت كند باو مىگويند هر كجاى بهشت كه مايلى ساكن شو.پ حضرت على بن الحسين عليه السّلام فرمود اگر حق پدر و مادر زياد است بواسطهى نيكى و احسان آنها بفرزند احسان و نيكى محمّد و علي بامت بيشتر از آنها است آن دو شايستهترند كه دو پدر امت باشند.پ حضرت باقر فرمود هر كس ميخواهد بداند چقدر در نزد خدا مقام دارد نگاه كند چه اندازه احترام ميگذارد به دو پدر شايسته خود محمّد و علي عليهما السلام.پ حضرت صادق عليه السّلام فرمود هر كس مراعات حق دو پدر گرامىتر خود محمّد و علي را بنمايد زيانى او را نخواهد بخشيد در صورتى كه حقى از پدر و مادر خود و ساير بندگان خدا ضايع كرده باشد زيرا محمّد و علي عليهما السلام آنها را با كوشش خود راضى مىكنند.
پحضرت موسى بن جعفر عليه السّلام فرمود ثواب نماز هر چه بيشتر مىشود كه نمازگزار چقدر نسبت به دو پدر گرامىتر خود محمّد و علي احترام گذارد.پ حضرت رضا عليه السّلام فرمود مگر ناراحت نمىشود اگر كسى را از پدر و مادر نژاديش نفى نمايند، عرض كردند: چرا فرمود پس سعى كنيد كه شما را از دو پدرى كه افضل از پدر و مادر نژادى هستند نفى ننمايند.پ حضرت جواد عليه السّلام به مردى كه در خدمتش بود فرمود من محمّد و علي را چنان دوست دارم كه اگر مرا قطعه قطعه نمايند يا با قيچى ريزه ريزه كنند دست از آنها نمىكشم.
حضرت جواد فرمود بدون شك محمّد و علي عليهما السّلام بتو آن مقدار پاداش ضمانت مىكنند كه تو در راه آنها از خود گذشت داشته باشى آنها در روز قيامت آن قدر براى تو درخواست ميكنند كه هر چه تو بكنى يك صد هزارم آن نميشود.پ حضرت امام علي النقى عليه السّلام فرمود هر كس پدر و مادر دينى او گرامىتر از پدر و مادر نژاديش نباشند از دين خدا بهرهاى نبرده نه حلال و حرام و نه كم و زياد.پ حضرت امام حسن عسكرى عليه السّلام فرمود هر كس اطاعت از پدر و مادر نژادى خود را مقدم بر اطاعت از پدر دينى خود بدارد خدا باو ميگويد منهم ترا اعتنا نميكنم چنانچه تو بىاعتنائى كردى و بتو شرافت و شخصيت نميدهم پيش پدر مادر دينى است چنانچه براى آنها ارزش قائل نشدى در مقابل پدر و مادر نژاديت.پ اما اين آيه ذَوِي الْقُرْبى آنها خويشاوندان پدر مادريت هستند بتو گفته شد: حق آنها را توجه داشته باش چنانچه اين پيمان از بنى اسرائيل گرفته شد و از شما امت محمّد نيز تعهد گرفته شده است نسبت بمعرفت خويشاوندان محمّد كه آنها ائمه و پيشوايان بعد از او هستند و كسانى كه جانشين ايشان مىشوند از
برجستگان دينى.پ امام عليه السّلام فرمود پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم فرمود هر كس رعايت حق خويشاوندان پدر و مادرى خود را بنمايد در بهشت باو هزار درجه عنايت ميكنند كه فاصله بين هر درجه تا درجه ديگر باندازه هزار سال دويدن يك اسب تند رو عالى است يك درجه از نقره ديگرى طلا سومى مرواريد چهارمى زمرد و پنجمى زبرجد و ششمى مشك و هفتمى عنبر و هشتمى كافور اين درجات از چنين جنسها است.
و اما كسى كه رعايت خويشاوندان محمّد و علي را بنمايد به او آن قدر درجه و ثواب اضافه از اينها مىدهند كه معادل برترى محمّد و علي بر پدر و مادر نژاديش باشد.پ حضرت فاطمه عليها السّلام به برخى از زنان فرمود پدر و مادر دينى خود محمّد و علي را خشنود كن گر چه با خشم پدر و مادر نژاديت باشد مبادا پدر و مادر نژادى را خشنود كنى با خشم پدر و مادر دينى، زيرا اگر پدر و مادر نژاديت خشمگين شوند محمّد و علي عليهما السلام آنها را راضى مىكنند بثواب يك مليونيم از يك ساعت اطاعت كردن تو محمّد و علي عليهما السلام را و اما اگر پدر و مادر دينى است خشمگين شوند پدر و مادر نژاديت نميتوانند آنها را خشنود كنند زيرا تمام ثواب اطاعت كردن اهل دنيا برابر با خشم محمّد و على عليهما السلام نمىشود.پ حسن بن على عليه السّلام فرمود لازم است بر تو نيكى بخويشاوندان دو پدر دينىات محمّد و على گر چه حق خويشاوندان پدر و مادرت را ضايع كرده باشى مبادا رعايت حق خويشاوندان پيامبر را واگذارى بتلافى خويشاوندان نژادى خود زيرا سپاس خويشاوندان پدران دينى محمّد و على پيش آنها برايت سود بيشترى دارد از سپاس خويشاوندان پدر و مادر نژادى پيش آنها چون خويشاوندان پدران دينى وقتى ترا سپاس گزارند در نزد پيامبر و على عليهما السلام بكمتر سپاسى يك توجه آنها موجب از بين رفتن گناهانت مىشود گر چه به اندازه
فاصله زمين تا عرش باشد.
اما اگر خويشاوندان پدر و مادر نژادى از تو سپاسگزارى كنند پيش آنها در صورتى كه حق خويشاوندان پيامبر را ضايع كرده باشى نميتوانند ذرهاى از تو رفع نياز كنند.پ على بن الحسين عليه السّلام فرمود حق خويشاوندان دو پدر دينى ما محمّد و علي و دوستان آن دو بيشتر از حق پدر و مادر نژادى است، زيرا پدران دينى ميتوانند پدر و مادر نژادى ما را راضى كنند اما پدر و مادر نژادى نميتوانند پدران دينى محمّد و علي صلوات اللَّه عليهما را از ما خشنود نمايند.پ حضرت محمّد بن علي عليه السّلام فرمود كسى كه پدران دينى خود محمّد و علي و خويشاوندانش را مقدم بدارد بر پدر و مادر نژادى و خويشاوندان آنها.
خداوند باو ميفرمايد آن كس كه مقدم و برتر بود برترى دادى ترا نيز برترى ميدهم آن كس كه شايسته برترى بود مقدم داشتى ترا ساكن بهشت جاويد و همنشين با دوستان خود ميكنم.پ حضرت صادق عليه السّلام فرمود كسى كه برايش مشكل باشد رعايت حق خويشاوندان پدران دينى و هم خويشاوندان پدر و مادر نژادى و در تقديم يكى از آن دو مردد باشد و عاقبت خويشاوندان پدران دينى خود را بر خويشاوندان پدر و مادر نژادى مقدم دارد روز قيامت خداوند باو ميفرمايد او كه خويشاوندان پدران دينى خود را مقدم داشت مقدمش بدار بسوى بهشت آنچه برايش درجه قرار دادهاند يك ميليون برابر اضافه مىشود.پ موسى بن جعفر عليه السّلام در جواب كسى كه توضيح داد شخصى هزار درهم داشت دو متاع براى خريد باو عرضه شد هر دو را مايل بود بخرد اما سرمايهاش براى هر دو كافى نبود پرسيد كدام يك برايم سودمندتر است گفتند آن يكى سودش هزار برابر اينست.
فرمود مگر عقل به او حكومت نمىكند كه بهتر را برگزيند جواب دادند چرا.
فرمود همين طور مقدم داشتى خويشاوندان پدران دينى محمّد و علي است ثوابش بيش از اين است زيرا برترى آن معادل برترى محمّد و علي است بر پدر و مادر نژاديش.پ بحضرت رضا عليه السّلام عرض كردند آقا فلان كس زيان بسيار فاحشى كرده فرمود چطور. گفتند ده هزار دينار طلا را تبديل به ده هزار درهم نقره نموده فرمود اگر اين ده هزار دينار طلا را بهزار درهم نقره تبديل كند پشيمانى و زيانش بيشتر نيست گفتند آرى.
فرمود اينك شما را مطلع كنم از كسى كه پشيمانى و زيانش از او بيشتر است گفتند بفرمائيد. فرمود اگر شخصى هزار كوه طلا داشته باشد آن را بفروشد بهزار دانه بىارزش آيا از آن كسى كه قبلا ذكر شد حسرت و زيانش بيشتر نيست گفتند چرا.
فرمود حالا كسى را مثال بزنم كه از اين شخص هم زيانكارتر و پشيمانتر است گفتند بفرمائيد فرمود كسى كه در نيكى و كمك خويشاوندان پدر و مادر نژادى خود را مقدم بدارد بر خويشاوندان پدران ديني خود محمّد و على زيرا برترى خويشاوندان پدران دينى او بر خويشاوندان پدر و مادر نژاديش بيشتر از ارزش هزار كوه طلا بر هزار دانه بىارزش است.پ حضرت جواد عليه السّلام فرمود هر كس خويشاوندان دو پدر دينى خود محمّد و على را بر خويشاوندان پدر و مادر نژادى مقدم بدارد خداوند او را در روز قيامت در مقابل مردم مقدم ميدارد و به تحفههاى كرامت خويش ممتاز مىنمايد و بر مردم شرافت مىبخشد مگر در نيكى برابرى روا دارد يا خويشاوندان نژاديش را مقدم بدارد.پ حضرت امام علي النقى فرمود از بزرگداشت مقام خدا اينست كه
خويشاوندان پدران دينى خود محمّد و علي را مقدم بدارى بر خويشاوندان پدر و مادر نژاديت و از سبك شمردن مقام خدا است مقدم داشتى خويشاوندان پدر و مادر نژادى بر خويشاوندان پدران ديني خود محمّد و علي عليهما السّلام.پ حضرت امام حسن عليه السّلام فرمود مردى خانوادهاش دچار گرسنگى شدند براى تهيه خوراك يك درهم بدست آورد نان و خورش خريد گذارش بمرد و زنى از خويشاوندان محمّد و علي عليهما السّلام افتاد آن دو نيز گرسنه بودند.
گفت اينها از خانواده خودم شايستهترند نان و خورش را به آنها داد متحير ماند كه پيش خانواده خود چگونه عذر بخواهد در راه فكر ميكرد چه بگويد كه يك درهم را چه كرده در همين بين كه متحير بود پيكى از او جستجو ميكرد پيك را راهنمائى كردند نامه اى از مصر براى او آورد با پانصد دينار گفت اين باقيمانده مال پسر عمويت هست كه در مصر از دنيا رفته و صد هزار دينار نيز دارد كه تجار مكه و مدينه بايد بپردازند و باغها و اموال زيادى در مصر دارد چندين برابر اينست.
پانصد دينار را گرفت و صرف در خرج خانواده خود نمود آن شب پيامبر اكرم را در خواب ديد باو فرمود چگونه مشاهده كردى بينياز كردن ما ترا چون خويشاوندان مرا بر خويشاوندان خود مقدم داشتى.
هر كدام از كسانى كه در مدينه و مكه مقروض به پسر عموى او بودند در شب بخواب ديدند كه به آنها گفته شد اگر فردا قرض فلانى را كه بارث از پسر عمويش مىبرد دادى و گر نه هلاك خواهيد شد و نعمت و شخصيت شما از بين ميرود تمام بدهكاران بدهى خود را پرداختند تا تمام صد هزار دينار و هر كس در مصر مالى در اختيارش از پسر عموى او بود در خواب ديد كه تهديدش كردند كه هر چه زودتر مال فلانى را رد كن.
آن شخص پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم را در خواب ديد باو فرمود ديدى خدا چه
كرد براى تو كسانى كه در مصر بودند دستور داديم هر چه زودتر اموال ترا تحويل دهند اگر مايلى بحاكم مصر بگوئيم باغها و املاك ترا بفروشند تا با پول آن در مدينه براى خود ملك بخرى گفت مايلم.
حاكم مصر حضرت محمّد و علي عليهما السّلام را در خواب ديد و باو دستور دادند باغهاى او را بفروشند و پولش را براى او حواله كنند مبلغ سيصد هزار دينار برايش فرستاد از تمام ثروتمندان مدينه بالاتر شد.
بعد پيغمبر اكرم بخواب او آمده فرمود اين پاداش دنياى تو بود كه خويشاوندان مرا بر خويشان خود مقدم داشتى، در بهشت بتو در مقابل هر دانه از مالى كه دادى هزار قصر خواهى داشت كه كوچكترين قصرهاى آن از دنيا بزرگتر است كه هر سر سوزن آن بهتر از دنيا و تمام چيزهاى موجود در دنيا است.پ تفسير قمى: در تفسير آيه الَّذِينَ يُوفُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ لا يَنْقُضُونَ الْمِيثاقَ، او الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ محمّد بن فضيل از حضرت ابو الحسن نقل كرد كه فرمود رحم آل محمّد آويخته بعرش است و ميگويد خدايا پيوند نما با كسى كه با من پيوند نموده و قطع كن با كسى مرا قطع نموده اين در هر خويشاوندى جارى است اما اين آيه در باره آل محمّد است.پ معانى الاخبار: عمرو بن جميع گفت خدمت حضرت صادق عليه السّلام بودم با چند نفر از اصحاب ميفرمود رحم ائمه از آل محمّد روز قيامت بعرش چسبيده و ارحام مؤمنين نيز به آنها چسبيده است ميگويد خدايا به پيوند با كسى كه مرا وصل نموده و قطع كن از كسى كه مرا قطع كرده خداوند ميفرمايد من رحمان هستم و تو رحم نام ترا از نام خود جدا كردهام هر كه با تو به پيوندد با او مىپيوندم و هر كه ترا قطع كند با او قطع مينمايم بهمين جهت پيامبر اكرم فرموده است رحم شعبهاى از خدا است.
پتفسير امام عليه السّلام در مورد تفسير (رحمان) مىفرمايد رحمان مشتق از رحم است.پ امير المؤمنين فرمود از پيامبر اكرم شنيدم ميفرمود خداوند فرموده است من رحمانم و آن رحم است اسمى از نام خود باو اختصاص دادم هر كه با آن به پيوندد با او مىپيوندم و هر كه قطع كند با او قطع ميكنم.
سپس علي عليه السّلام فرمود ميدانى اين رحمى كه هر كس با آن به پيوندد با رحمان پيوسته است و هر كه قطع كند از او قطع كرده كدام است.
شخصى گفت با اين دستور تحريص نموده كه هر فاملى خويشاوندان خود را محترم شمارند.
علي عليه السّلام فرمود خداوند وادار ميكند كه خويشاوندان كافر خود را گرامى دارند و آن كس كه خدا او را تحقير نموده تعظيم نمايند، گفتند نه ترغيب بر صله رحم مؤمن نموده.
فرمود حقوق خويشاوندى را واجب نموده بواسطه پيوستگى آنها در پدران و مادران گفتم آرى. فرمود: در اين صورت آنها حقوق پدر و مادر را اداء مينمايند چون پدرها و مادرها موجب رشد و نمو و غذاى آنها شدهاند و از برخورد با ناراحتىها جلوگيرى كردهاند كه نعمتى زوال پذير و دفاعى زودگذر است اما پيامبر آنها را بنعمتى جاويد كشانده و از ناراحتى ابدى بازداشته كداميك از اين دو نعمت بزرگتر است گفتم نعمت پيامبر بزرگتر و باارزشتر است فرمود پس چگونه تحريص ميكند بر اداى حقى كسى كه خدا حق آن را كوچك شمرده ولى تحريص نميكند بر حق كسى كه حق او را بزرگ شمرده گفتم چنين چيزى امكان ندارد.
فرمود پس حق رسول خدا از حق پدر و مادر بيشتر است حق خويشاوندان او نيز از خويشاوندان ايشان بزرگتر.
پيوند با خويشاوندان پيامبر با ارزشتر و قطع آن دشوارتر است. واى
واقعا واى بر كسى كه آن را قطع كند واى واى واى بر كسى كه حق آن را رعايت نكندپ مگر نميدانى احترام خويشاوند پيغمبر احترام پيامبر است و احترام پيامبر احترام خدا است و حق خدا از هر منعمى غير از او بالاتر است.
زيرا هر منعمى غير از خدا لطفى كه نموده بواسطه نعمتى بوده كه خدا در اختيارش گذاشته و او را توفيق داده نشنيدهاى خداوند بموسى بن عمران چه فرمود؟
عرض كردم پدر و مادرم فدايتان چه فرمود.
فرمود خداوند باو خطاب كرد موسى ميدانى رحمت من تا چه اندازه شامل حال تو شده.
عرضكرد خدايا تو بمن از مادرم مهربانترى.
فرمود موسى مهربانى مادرت نسبت بتو بفضل و رحمت من است من او را مهربان بتو كردم و دلگرمش كردم كه زندگى خوش خود را صرف در راه تربيت تو كند اگر اين كار را نكرده بودم او با ديگر زنان نسبت بتو فرقى نداشت.
فرمود موسى ميدانى ممكن است يكى از بندگانم گناهان و خطاهاى زيادى داشته باشد انباشته آن گناهان به بلنديهاى آسمان برسد تمام گناهان او را ميبخشم و هيچ باكى ندارم.
عرضكرد خدايا چگونه باكى ندارى.
فرمود بواسطه يك صفت كه در آن بنده است و من آن صفت را دوست ميدارم برادران مؤمن خود را دوست ميدارد و توجه به آنها دارد و خويش را با ايشان برابر ميداند و تكبر بر آنها نمىنمايد اگر چنين بود گناهانش را مىآمرزم.پ موسى فخر رداى من و كبرياء پيراهن من است هر كس در اين دو چيز با من
بنزاع برخيزد او را با آتش عذاب خود شكنجه ميكنم.
يا موسى بزرگداشت مقام من اينست كه بندهى مؤمنى كه او را از نعمت دنيا بهرهمند نمودهام گرامى بدارد بندهاى را كه دستش را از مال دنيا كوتاه كردهام اگر بر او تكبر ورزد مقام مرا كوچك شمرده.
بعد امير المؤمنين عليه السّلام فرمود رحمى كه خداوند نام او را از رحمان جدا كرده رحم محمّد است و بزرگداشت محمّد بزرگداشت خدا است و احترام بخويشاوندان پيامبر احترام به پيغمبر است.
هر مرد و زن مؤمن از شيعيان ما جزء خويشاوندان محمّد محسوب مىشود و احترام آنها احترام با پيغمبر است، واى بر كسى كه در احترام حضرت محمّد كوتاهى كند.
و خوشا بحال كسى كه مراعات اين احترام را نموده خويشاوندان پيامبر را محترم شمارد و با آنها بپيوندد.پ تفسير عياشى: عمر بن مريم گفت از حضرت صادق راجع به تفسير اين آيه پرسيدم وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ فرمود يك معنى آن صله رحم است و نهايت تأويل آيه همين پيوند شما است با ما.پ تفسير عياشى: سعد از حضرت باقر نقل كرد كه در باره آيه إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ فرمود خدا دستور بعدل مىدهد يعنى محمّد و احسان يعنى علي وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبى كه همان خويشاوندى ما است.
خدا مردم را مأمور بمودت و محبت و رسيدگى بما نموده و از كارهاى زشت و فحشاء بازداشته و كسى كه بر ما خانواده ستم روا دارد و مردم را دعوت بغير ما كند.پ كنز الفوائد: جابر گفت از حضرت باقر تفسير آيه وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ را پرسيدم فرمود يعنى علي و فرزندان او كه عبارت از ائمه عليهم السّلام هستند.
پكنز الفوائد: منصور از مردى نقل كرد كه از حضرت صادق راجع به آيه وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ پرسيدم فرمود يعنى محمّد گفتم وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ فرمود علي و فرزندانش.پ تفسير فرات: محمّد بن سعيد باسناد خود از حضرت صادق عليه السّلام نقل مىكند در باره آيه وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً فرمود حضرت محمّد و علي دو پدرند (والدان) و منظور از ذوى القربى حسن و حسين عليهما السلام هستند.پ فرات: ابن عباس در مورد آيه وَ اتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي تَسائَلُونَ بِهِ وَ الْأَرْحامَ گفت در باره پيامبر و خويشاوندانش نازل شده بعلت آن كه هر خويشاوندى و ارتباط در روز قيامت قطع شده است مگر خويشاوندى و ارتباط با محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم إِنَّ اللَّهَ كانَ عَلَيْكُمْ رَقِيباً يعنى خدا متوجه شما است.پ كافى: احمد بن محمّد بن عبد اللَّه در باره آيه لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ وَ والِدٍ وَ ما وَلَدَ.
از امام نقل كرد كه فرمود امير المؤمنين و فرزندان از نسل او كه امامند.
توضيح: منظور از أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ يعنى آبرو ريزى ترا در مكه حلال ميشمردند.پ حضرت صادق عليه السّلام فرمود قريش احترام بمكه ميگذاشتند ولى آبروريزى محمّد صلى اللَّه عليه و آله و سلم را حلال ميدانستند خداوند در اين آيه فرمود: لا أُقْسِمُ بِهذَا الْبَلَدِ وَ أَنْتَ حِلٌّ بِهذَا الْبَلَدِ يعنى آنها دشنام دادن و تكذيب ترا حلال ميشمردند.پ كافى: اصبغ بن نباته از امير المؤمنين عليه السّلام سؤال كرد از تفسير آيه أَنِ اشْكُرْ لِي وَ لِوالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ فرمود پدر و مادرى كه خداوند لازم شمرده سپس آنها را آن پدر و مادرى هستند كه موجب علم و حكمت شدند و دستور اطاعت از آنها را
داده، سپس فرموده است إِلَيَّ الْمَصِيرُ بازگشت مردم بسوى خدا است و دليل بر اين لفظ والدان است در آيه بعد دنباله سخنان خود را راجع بعمر بن خطاب و دوست او ادامه داد و مبارزه با پيامبر اكرم در مورد جانشينش و مردمى كه به واسطه ايشان راه خلاف را از پيش گرفتند فرمود: وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِي اگر كوشش كردند آن دو كه براى من شريك بگيرى اطاعت از ايشان مكن اطاعت كن از كسانى كه اطاعت آنها را واجب كردهام مبادا راه انحراف از پيشگيرى و بحرف آن دو بكنى.
باز بسخن خود برگشت راجع بپدر و مادر و فرمود: وَ صاحِبْهُما فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً با آنها خوش رفتارى كن.
ميفرمايد فضل و شخصيت آن دو را (محمّد و علي) عليهما السّلام به مردم برسان و مردم را دعوت براه آنها نما اين آيه اشاره بهمان مطلب است وَ اتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ بازگشت بسوى خدا ميكنند و بسوى ما از خدا بپرهيزيد و مخالفت با والدين دينى نكنيد كه رضاى آنها رضاى خدا و خشم ايشان خشم خدا است.
توضيح: آنچه مسلم است تأويل آيه باين صورت بسيار بعيد بنظر ميرسد اگر واقعا از خود ائمه رسيده باشد از بطون بسيار عميق تفسير است و علم آن در نزد خودشان هست.پ كنز الفوائد: حسين بن زيد از آباء گرام خود عليهم السّلام نقل كرد كه جبرئيل بر پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله و سلم نازل شده گفت يا محمّد فرزندى برايت متولد خواهد شد كه امتت او را خواهند كشت.
پس از تو فرمود من نياز بچنين فرزندى ندارم گفت ائمه و پيشوايان دين از نژاد او خواهند بود.
پيغمبر اكرم پيش فاطمه عليهما السّلام آمده فرمود ترا فرزندى خواهد بود كه پس از من امت او را ميكشتند.
عرض كرد نياز بچنين فرزندى ندارم سه مرتبه اين سخن را برايش تكرار كرد.
سپس فرمود: از نژاد او ائمه و جانشينان من خواهند بود.
فاطمه زهرا عليها السّلام قبول كرد و بعد بحضرت حسين حامله شد خداوند فرزند او را از شيطان حفظ نمود و در شش ماهگى متولد شد و فرزندى شش ماهه متولد نشده جز حضرت حسين و يحيى بن زكريا.
پس از زايمان پيامبر اكرم زبان خود را در دهانش گذاشت حضرت حسين مكيد آن جناب از زنى شير ننوشيد تا وقتى كه گوشت و خونش از لعاب دهان پيامبر اكرم روئيد و اين تفسير آيه شريفه است وَ وَصَّيْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً وَ وَضَعَتْهُ كُرْهاً وَ حَمْلُهُ وَ فِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً.
