باب انصاف و عدالت

پ‏1- از على بن الحسين (ع) كه رسول خدا (ص) در آخر خطبه خود مى‏فرمود:

خوشا به كسى كه خلقش خوب است و طبعش پاك است و نهادش به است و آشكارش نيكو است، زيادى مالش را انفاق كند و از پرگوئى خوددارى كند و ميان خود و مردم به انصاف قضاوت كند.پ 2- از امام صادق (ع) فرمود:

كيست كه ضامن من باشد براى انجام چهار عمل در برابر چهار خانه در بهشت: انفاق كن و از فقر مترس، در جهان سلام را آشكار را كن، نزاع و جدال را ترك كن (و اگر چه در مسائل علميه باشد) گر چه حق با تو است و ميان خودت و مردم به حق قضاوت كن.پ 3- امام صادق (ع) مى‏فرمود:

سيّد اعمال سه است: به انصاف قضاوت كردن تو با مردم نسبت به خودت تا آنكه چيزى را براى خود نپسندى جز آنكه مانندش را براى آنان به پسندى، و همدردى كردنت با برادرانت در مال، و ذكر خدا در هر حال،

سبحان اللَّه و الحمد للَّه و اللَّه أكبر

، تنها بلكه چون به تو امر خدا عز و جل در چيزى وارد شد بدان عمل كنى‏

 

و هر گاه بر تو نهى خدا عز و جل در باره چيزى وارد شد، آن را وانهى.پ 4- از امام باقر (ع) كه امير المؤمنين (ع) در ضمن كلام خود فرمود:

هلا هر كه مردم را نسبت به خود به انصاف نگرد، خدا او را جز عزت ندهد.پ 5- از امام صادق (ع) سه‏اند كه نزديكترين مردمند به سوى خدا عز و جل در قيامت تا فارغ شود از حساب خلائق مردى كه در حال غضب از قدرت خود نسبت به زير دستش سوء استفاده نكند و به او ستم نكند و مردى كه ميان دو نفر ميانجى گردد و راه برود و به اندازه يك جو طرفدارى از يكى آن‏ها نكند و مردى كه درست گويد در آنچه به سود او است و در آنچه به زيان او است.پ 6- در حديث ديگر فرمود:

آيا شما را خبر ندهم به سخت‏تر چيزى كه خدا آن را بر خلقش واجب كرده و سه چيز ذكر كرده كه اول آن‏ها اين بود كه:

به انصاف حكم كردن ميان خودش و مردم.پ 7- رسول خدا (ص) فرمود:

سيّد اعمال حق دادن به مردم است از طرف خودت‏

 

و همدردى با برادر دينى‏ات در راه خدا و ذكر خدا عز و جل در هر حال.پ 8- حسن بزاز گويد: امام صادق (ع) به من فرمود:

آيا به تو خبر ندهم از سخت‏ترين چيزى كه خدا بر خلقش فرض كرده است؟ (تا سه بار)، گفتم: چرا، فرمود: حق دادن به مردم از خودت و همدردى با برادرت و ذكر خدا در هرجا، اما به راستى من نمى‏گويم كه‏

سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا إله الا اللَّه و اللَّه اكبر

است و اگر چه آن هم ذكر خدا است ولى مقصود آن ذكر خدا است عز و جل در هر محلى هر گاه برسى به طاعتى يا معصيتى.پ 9- امام صادق (ع) فرمود:

امتحان نشده مؤمن به چيزى كه سخت‏تر باشد بر او از سه خصلت كه از آن محروم است، گفته شد كه آنها چيست؟ فرمود:

همدردى و شركت در تنخواهى كه در دست دارد و حق دادن به مردم از طرف خودش و بسيار ذكر كردن خدا، اما من نمى‏گويم:

همان‏

سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه‏

است ولى ذكر خدا نزد آنچه بر او حلال كرده است و ذكر خدا در موقع برخورد بدان چه به او حرام كرده.پ 10- گويد: يك اعرابى نزد پيغمبر (ص) آمد، آن حضرت مى‏خواست به يكى از غزوه‏هاى خود رود، اعرابى ركاب پاكش او را گرفت و گفت: يا رسول اللَّه! به من عملى بياموز كه با آن به بهشت روم.

 

در پاسخ فرمود: هر چه را دوستدارى كه مردم با تو بكنند، تو با آن‏ها بكن و هر چه را بد دارى كه مردم با تو بكنند با آن‏ها مكن، جلو مركب را رها كن.پ 11- از امام صادق (ع) فرمود:

عدالت، از آب به كام تشنه شيرين‏تر است، چه بسيار عدالت وسيع است اگر در امرى عدالت شود گرچه آن امر اندك باشد.پ 12- فرمود:

هر كه انصاف را ميان خود و مردم حكم كند به پسندش كه از طرف ديگران هم حكم باشد.پ 13- فرمود كه: خدا عز و جل به آدم وحى كرد كه من همه سخنان را در چهار كلمه برايت گرد آورم، عرض كرد: پروردگارا، آنها را چيستند؟

فرمود: يكى از آن من است و يكى از آن تو است و يكى ميان من و تو است و يكى ميان تو و مردم است، عرض كرد: پروردگارا، آنها را بيان كن تا بدانم، فرمود: آنكه از آن من است، مرا عبادت كن و هيچ چيز را شريك من مدان، آنكه از آن تو است من تو را به كردارت پاداش دهم به وجهى كه بدان نيازمندترى و اما آنكه ميان من و تو است، بر عهده تو است كه دعا كنى و بر من است كه اجابت كنم و اما آنكه ميان تو و مردم است، به پسندى براى مردم آنچه براى خود مى‏پسندى و بد دارى براى مردم آنچه براى خود

 

بد دارى.پ 14- از امام صادق (ع)، فرمود:

از خدا بپرهيزيد و عدالت ورزيد زيرا شما بر مردمى عيب گيريد كه عدالت نمى‏ورزند.پ 15- فرمود:

عدالت از شكر شيرين‏تر و از كره نرمتر و از مشك خوش بوتر است.پ 16- از امام باقر (ع) كه رسول خدا (ص) فرمود:

جز خصلت است كه در هر كه باشد يا هر كه يكى را داشته باشد، در سايه عرش خدا است روزى كه جز سايه او سايه‏اى نيست، مردى كه به مردم دهد از طرف خود آنچه را از آنان خواهش دارد و مردى كه گامى پيش و پس ننهد تا بداند كه خدا بدان راضى است و مردى كه برادر مسلمانش را به عيبى وصف نكند تا بداند كه آن عيب در خودش نيست، زيرا هيچ عيبى از خود دور نكند جز آنكه عيبى ديگر در خويش يابد و بس است كه مرد به خود سرگرم باشد و پيرامون ديگران نگردد.پ 17- از امام صادق (ع) كه رسول خدا (ص) فرمود:

هر كه از مال خود با فقير مواسات كند و از طرف خود به‏

 

مردم حق بدهد او به حق، مؤمن باشد.پ 18- مى‏فرمود (ع):

دو تن هرگز باهم در امرى ستيزه نجويند و يكى از آنها حق را به رفيق خود دهد جز آنكه او را مغلوب سازد.پ 19- از امام باقر (ع) فرمود:

به راستى براى خدا بهشتى است كه در آن در نيايد جز سه كس يكى از آنها كسى است كه در باره خود به حق حكم كند.پ 20- از امام صادق (ع) فرمود:

 

عدالت از آبى كه به تشنه رسد شيرين‏تر است و چه وسيع است عدالت هر گاه به عدالت عمل شود گرچه در موضوع كوچكى باشد.