پ1- از امام صادق (ع) فرمود:
نجاشى (پادشاه حبشه) فرستاد نزد جعفر بن ابى طالب و يارانش (كه از فشار كفار قريش به حبشه گريخته بودند) و آنها را خواست و بر نجاشى وارد شدند و او در خانهاش روى خاك نشسته بود و جامههاى كهنهاى در بر داشت فرمود: جعفر گفته: چون او را با اين حال ديديم از او نگران شديم (كه مبادا بر ما خشم كرده و خود را به اين وضع در آورده باشد) چون هراس ما و چهره رنگ پريده ما را ديد گفت:
سپاس خدائى را سزا است كه محمد را يارى كرد و چشمش را روشن ساخت، آيا به شما يك مژدهاى ندهم؟ گفتم: پادشاها چرا، گفت: اكنون يكى از ديدهبانهاى من از سرزمين شما آمد و به من گزارش داد كه خدا عز و جل محمد را يارى كرده و دشمن او را نابود ساخته و فلان و فلان و فلان در هنگام برخورد با مسلمانان در دره به نام (بدر) اسير شدند، آن درّه درخت اراك فراوان دارد و گويا هم اكنون من بدو نگاه مىكنم، چون در آنجا براى آقاى خودم كه
پاز بنى ضمره بود چوپانى مىكردم، جعفر در پاسخ او گفت: پادشاها پس چرا مىنگرم كه بر خاك نشسته و جامه كهنه در بر كردهاى (يعنى اين مژده مايه شادى و جشن و شادمانى و زيور است).
اى جعفر، ما در آنچه خدا به عيسى (ع) فرو فرستاده دريافتيم كه از حق خدا بر بندهها اين است كه فروتنى پديد آرند هنگامى كه خدا نعمتى براى آنها پديد آرد، چون خدا عز و جل به وسيله محمد (ص) نعمتى برايم پديد آورده، من اين تواضع و فروتنى را پديدار كردم براى خدا، چون به پيغمبر رسيد به يارانش فرمود: به راستى صدقه مايه فزونى است براى صدقهدِه، صدقه بدهيد خدايتان رحمت كناد، و به راستى تواضع و فروتنى مايه بلندى مقام است، تواضع كنيد خدايتان بلند كند و به راستى گذشت براى صاحبش سبب عزت است، درگذريد خدايتان عزيز دارد.پ 2- از معاويه بن عمار، از امام صادق (ع)، گويد: شنيدمش مىفرمود: به راستى در آسمان دو فرشتهاند كه بر بنده گماشتهاند، هر كه براى خدا تواضع كند او را بالا برند و هر كه تكبّر كند او را پَست كنند.پ 3- از امام صادق (ع) فرمود:
رسول خدا (ص) يك شب پنجشنبهاى در مسجد قبا افطار كرد و فرمود: نوشابهاى هست؟ اوس بن خولى انصارى قدحى شير آميخته با عسل برايش آورد و چون آن را به لب گرفت دورش كرد، سپس فرمود: دو نوشيدنى است كه يكى از آنها بس است، نه آن را مىنوشم و نه حرامش مىكنم ولى براى خدا تواضع مىنمايم، زيرا
هر كه براى خدا تواضع كند، خدايش بالا برد و هر كه بزرگى ورزد، خدايش پست كند و هر كه در زندگى ميانه روى كند خدايش روزى دهد و هر كه ولخرجى كند، خدايش دريغ دارد و هر كه بسيار ياد مرگ كند خدايش دوست دارد.پ 4- داود حمّار از امام صادق (ع) مانند آن را روايت كرده و گويد:
هر كه بسيار ياد خدا كند، خدايش در بهشت خود سايه كند.پ 5- از محمد بن مسلم، گويد: شنيدم امام باقر (ع) مىفرمود:
يك فرشته نزد رسول خدا (ص) آمد و گفت: خدا عز و جل تو را مخيّر كرده كه بندهوار رسولى متواضع باشى يا شاه رسولى باشى، فرمود: پيغمبر به جبرئيل نگاهى كرد و او با دست اشاره كرد كه تواضع پيشه كن، در پاسخ آن فرشته فرمود: بنده متواضعى هستم با مقام رسالت، آن فرشته كه پيغام آورده بود گفت: با اينكه در هر حال از درجهاى كه نزد پروردگارت دارى چيزى كم نشود، امام باقر (ع) فرمود: كليد همه گنجينههاى زمين همراه او بود (يعنى با آن فرشته كه آورده بود بدهد به پيغمبر (ص) و نپذيرفت).پ 6- از امام صادق (ع) فرمود:
از تواضع اين است كه در نشستن به پائين مجلس راضى باشى و به هر كه برخورى سلام كنى و طول دادن بحث و مجادله را وانهى گرچه حق با تو باشد و خوش نداشته باشى كه تو را به تقوى بستايند.پ 7- از امام صادق (ع) فرمود:
خدا به موسى (ع) وحى كرد كه اى موسى، مىدانى چرا تو
را براى سخن گفتن برگزيدم در برابر همه خلقم؟ عرض كرد:
پروردگارا براى چه بوده است؟ فرمود: خدا تبارك و تعالى به او وحى كرد كه اى موسى، به راستى من بندههايم را زير و رو كردم و در ميان آنها چون تو كسى كه خود را خوار و زبون من داند نيافتم، اى موسى، تو وقتى نماز گذارى گونهات را بر خاك نهى- يا فرمود:
بر زمين نهى.پ 8- از امام صادق (ع) فرمود:
على بن الحسين (ع) بر گرفتاران به خوره گذر كرد و سوار بر الاغى بود و آنها چاشت مىخورند و از او دعوت به چاشت كردند، در پاسخ فرمود: هلا به راستى كه اگر روزهدار نبودم اين كار را مىكردم و چون به خانه خود رفت، فرمان داد خوراكى بسازند و خوب بسازند و از آنها دعوت كرد و نزد او چاشت خوردند و خود با آنها چاشت خورد.پ 9- فرمود:
به راستى از تواضع است كه مردى به جايى نشيند كه پستتر از مقام شرافت او است.پ 10- امام صادق (ع) به مردى از اهل مدينه نگريست كه براى عيال خود چيزى خريده بود و با خود مىبرد و چون او را ديد شرمنده شد، امام صادق (ع) به او فرمود:
آن را براى عيال خود خريدى و به دوش خود كشيدى تا بر ايشان ببرى، هلا سوگند به خدا اگر مردم خرده گير مدينه نبودند من هم دوست داشتم چيزى براى عيال خود بخرم و به دوش خودم
برايشان ببرم.پ 11- فرمود:
در آنچه خدا عز و جل به داود وحى كرد اين بود كه: اى داود، چنانچه نزديكتر مردم به خدا تواضعكنانند، همچنان دورتر مردم از خدا بزرگى فروشانند.پ 12- از ابى بصير، گويد: وارد شدم به امام كاظم (ع) در سالى كه وفات كرده بود در آن امام صادق (ع) و گفتم: قربانت، شما را چه چيشى كشتيد و فلانى شترى كشته؟
در پاسخ فرمود: اى ابا محمد، به راستى نوح در كشتى بود و در آن بود آنچه خدا خواسته بود و آن كشتى زير فرمان بود و گرد خانه كعبه گرديد و آن طواف نساء بود و نوح جلو آن را رها كرد و خدا عز و جل به كوهها وحى كرد كه من كشتى نوح بنده خود را بر يكى از شماها مىنهم، آنها سرفرازى كردند و خود را بالا گرفتند، كوه جودى تواضع و فروتنى كرد و آن كوهى است در نزد شما و كشتى سينه خود را بدان زد و در اين هنگام نوح (ع) به او فرمود:
اى مارى، استحكام بخش و آن به لفظ سريانى است يعنى پروردگارا اصلاح كن، گويد: من پنداشتم كه امام كاظم (ع) به خود اشاره كرد (يعنى بيان كرد كه منظورش از كشتن چپشى تواضع بوده است).پ 13- از امام رضا (ع) فرمود: تواضع اين است كه به مردم احترامى كنى و به مردم آن را بدهى كه دوست دارى به تو بدهند.
و در روايت ديگر گويد: گفتم: اندازه تواضعى كه چون
بندهاى به جا آرد متواضع است چيست؟
در پاسخ فرمود: تواضع درجاتى دارد از آن جمله اين كه مرد اندازه خود را بداند و آن را در جاى شايسته بدان فرود آورد و دلى سالم داشته باشد و نخواهد به كسى چيزى دهد جز آنچه خواهد به او داده شود، اگر بدى از كسى ديد به خوبى آن را جلو گيرد، خشم خود فرو خورد، از مردم گذشت كن باشد و خدا احسانكنندهها را دوست دارد.
