اخبار باب
پ1- امالى صدوق: تا امام صادق (ع) كه فرمود: بچسبيد بمسواك.
پميگويم: تمامش در باب كليات مكارم است.پ 2- همان: در مناهى پيغمبر است (ص) كه فرمود: پيوسته جبرئيل سفارش كرد مرا به مسواك كردن تا گمان بردم آن را واجب خواهد كرد.پ گويم: اخبارى در باب حمام گذشت در نهى از مسواك كردن در حمام و اينكه سبب ريزش دندانها است.پ 3- علل الشرائع: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: اگر سخت نبود بر امتم فرمانشان ميدادم بمسواك كردن با هر نمازى.
محاسن: بسندى مانندش را از امام ششم (ع) آورده.پ 4- همان: تا امام ششم (ع) كه فرمود: چون شب برخاستى مسواك بزن كه فرشته در برت آيد و دهانش را بدهانت گزارد و حرفى نخوانى جز كه آن را بآسمان رساند و بايد دهانت خوشبو باشد.پ 5- همان: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: چون مردم فوج فوج بدين در آمدند تيره از دهم آمدند كه دل نازكتر آنان بودند و شيريندهانتر همه گفته شد يا رسول الله اين نازك دلى آنها را دانستهايم چرا شيرين شيريندهانترند؟ فرمود: چون مسواك ميكنند گويد و امام صادق (ع) فرمود: هر چيزى را پاككنندهايست و پاككننده دهن مسواك است.پ 6- قرب الاسناد: از على از برادرش گفت از او (ع) پرسيدم از كسى كه براى نماز شب با دست مسواك كند و به مسواك دسترسى دارد؟ فرمود: چون بيم دارد كه صبح شود باكى ندارد.پ 7- علل الشرائع: تا اسحاق بن مسلم وابسته امام ششم (ع) گفت: آن حضرت دو سال پيش از مرگش مسواك را رها كرد چون دندانهاش سست شده بودند.پ 8- خصال: در سفارش پيغمبر (ص) بعلى (ع) آمده كه اى على سه تا در قوه حفظ فزايند و بيمارى را ببرند، كندر، و مسواك و خواندن قرآن.پ 9- همان: تا پيغمبر (ص) كه فرمود: چهار از سنت مرسلين باشند: عطر، و زنان، و مسواك، و حنا.پ 10- همان: تا امام ششم (ع) كه فرمود: زبان عربى را بياموزيد كه بدان خدا با خلقش سخن گويد، و آروارههاى خود را پاكيزه كنيد (يعنى با مسواك كردن) و برسانيد به نهايت (يعنى انگشتر را بآخر و نهايت انگشت جا دهيد يا اينكه سوره قرآن را تا نهايت بخوانيد تا پايان قصه و مطلب آن، از پاورقى ص 128).
پ11- گويم: در باب كليات بديها و جز آن گذشت كه بامام ششم (ع) گفته شد: بنظر شما همه اين خلق آدمند؟ فرمود: تارك مسواك را كنار بزن تا آخر آنچه فرمود.پ 12- همان: تا پيغمبر (ص) كه فرمود: در مسواك ده خصلت است: پاككننده دهن است، و خشنودى پروردگار، و حسنات را هفتاد برابر كند، و از سنت است و چرك دندان را ببرد، و دندانها را سفيد كند، و لثه را سخت كند، و بلغم را ببرد، و غبار چشم را ببرد و ميل بخوراك آورد.پ 13- تا پيغمبر (ص) (همين مضمون شماره 12 را آورده با اختلافى در ترتيب و در آن آمده كه فرشتهها بر آن حاضر شوند و براه قرآن خواندن گذر كند و دو ركعت با مسواك بدرگاه خدا عز و جل از هفتاد ركعت بىآن محبوبتر است.پ 14- همان: تا امام ششم (ع) كه فرمود: در مسواك دوازده خصلت است (و همانها را شمرده جز اينكه روشنكردن ديده و خرسندى فرشتهها را در ضمن آورده).
خصال: در سفارش پيغمبر (ص) بعلى (ع) مانندش را آورده.
ثواب الاعمال: بسندى مانندش را آورده.
دعوات راوندى: پيغمبر (ص) بعلى فرمود: اى على در مسواك دوازده خصلت است و مانندش را آورده.پ 15- خصال: در اربعمائه امير مؤمنان (ع) فرمود: مسواك خشنودى خدا عز و جل است و سنت پيغمبر (ص) و خوشبو كن دهن.پ 16- تفسير قمى: امام صادق (ع) فرمود: چون ابراهيم (ع) خانه كعبه را ساخت و بر آن حج انجام شد خانه كعبه بدرگاه خداى تعالى از نفس گند بتپرستان شكايت كرد و خدا بدو وحى كرد كه اى كعبه چشمت روشن باد كه من در آخر الزمان قومى را برانگيزم كه با شاخههاى درخت مسواك كنند و دهن را پاكيزه سازند و خلال بكار برند.پ 17- ثواب الاعمال: تا امام باقر (ع) فرمود: اگر مردم خاصيت مسواك را مىدانستند آن را با خود تا صبح زير لحاف ميداشتند.پ 18- همان: تا امام باقر (ع) كه فرمود: مسواك كردن بلغم را ببرد و حفظ را فزايد.پ 19- صحيفه الرضا: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: دهن شما يكى از راههاى ارتباط شما است با پروردگارتان آن را پاكيزه نمائيد.پ 20- محاسن: تا امام باقر (ع) (مضمون شماره 16 را با اندك اختلافى آورده و افزوده)
كه چون خدا پيغمبر را (ص) برانگيخت باو وحى كرد همراه جبرئيل به مسواك كردن و بكار زدن خلال.پ 21- همان: تا امام ششم كه فرمود: جبرئيل فرود آمد با دستور مسواك كردن و خلال و حجامت.پ 22- همان: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: راه قرآن را پاكيزه داريد گفته شد: يا رسول الله راه قرآن چيست؟ فرمود: دهنهاى شما گفته شد با چه؟ فرمود: با مسواك كردن.پ 23- همان: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: دهن شما يك راهى است بدرگاه پروردگار شما و محبوبترش بدرگاه خدا خوشبوتر آنهاست و تا توانيد آن را خوشبو كنيد.پ 24- همان: تا امام ششم (ع) كه من دوست دارم براى كسى كه شب خيز است مسواك كند و عطرگين باشد زيرا فرشته نزد شب خيز آيد و دهن بدهن او نهد و آنچه از قرآن خوانده شود بدرون آن فرشته در آيد.پ 25- همان: تا امام ششم (ع) كه مسواك كردن از اخلاق پيغمبرانست.پ 26- همان: تا رسول خدا (ص) فرمود: پيوسته جبرئيلم سفارش به مسواك زدن كرد تا ترسيدم دندان را بيندازم يا نبش را براندازم.پ 27- همان: (نزديك بمضمون شماره 26 را آورده).پ 28- همان: (به مضمون شماره 27).پ 29- همان: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: مرا چه باشد كه بينم شما با دندانها چركين و موى آلوده و آشفته بر من وارد ميشويد، چرا شما مسواك نمىكنيد؟پ 30- همان: رسول خدا (ص) در سفارشش بعلى (ع) فرمود: تو را بايد مسواك كردن در هر وضوء و بقول بعضى در هر نماز.پ 31- همان: سفارش پيغمبر (ص) بعلى (ع) است كه تو را باد بمسواك كردن براى هر نماز. 32- همان: تا معلى بن خنيس كه از امام ششم (ع) پرسيدم از مسواك كردن پس از وضوء فرمود: مسواك پيش از وضوء است. گفتم: بفرمائيد اگر فراموش كرد تا وضو ساخت فرمود:
مسواك كند و سه بار آب در دهن گرداند. 33- همان: تا امير مؤمنان (ع) فرمود: چون كسى وضوء سازد و مسواك كند و بنماز ايستد فرشته دهن بدهنش نهد و سخنى نگويد جز كه آن را ببلعد. و برخى بدان افزودند كه اگر مسواك نكند فرشته كنارى ايستد و قرائتش را گوش كند.
پ34- همان: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: دو ركعت با مسواك كردن بهتر است از هفتاد ركعت بىمسواك.پ 35- همان: تا فرمود دو ركعت با مسواك بهتر است از چهار ركعت بىمسواك.پ 36- همان: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: مسواك كردن پاكيزهگى دهن است و خشنودى پروردگار.پ 37- همان: تا امير مؤمنان (ع) كه مسواك كردن: خشنودى خدا است و سنت پيغمبر (ص) و پاك كن دهن.پ 38- همان: تا امام ششم (ع) كه ميفرمود: در مسواك كردن ده خصلت است: پاككن دهن است و خشنودى پروردگار و شاد كن فرشتهها، و از سنت است، و لثه را محكم كند، و چشم را روشن كند، و بلغم را ببرد و چرك بن دندان را ببرد.پ 39- همان: تا امام باقر (ع) فرمود: مسواك كردن ديده را روشن كند، و بلغم را بزدايد.پ 40- همان: تا امام ششم (ع) فرمود: مسواك كردن و خواندن قرآن برنده بلغم باشند.پ 41- همان: تا امير مؤمنان كه فرمود: مسواك كردن ديده را روشن كند.پ 42- همان: تا امام ششم (ع) فرمود: مسواك كردن اشك ريزى را ببرد و ديده را روشن كند.پ 43- همان: تا امام ششم (ع) فرمود بشما باد بمسواك كردن كه چشم را روشن كند.پ 44- همان: تا امام ششم (ع) فرمود: رسول خدا بسيار مسواك ميكرد و واجب نيست و زيانت ندارد نهادن آن در فرط روزها. (بيان): فرط ايام از سه روز تا پانزده روز است. محاسن: تا امام ششم (ع) كه فرمود: هر كه مسواك كند پس آن مضمضه كند (آب در دهن گرداند). 46- مصباح الشريعه: امام صادق (ع) از قول پيغمبر (ص) كه مسواك پاك كن دهن است و خشنودى پروردگار و آن را سنت مؤكد ساخته، و سودهاى بيشمارى دارد براى برون و درون هر كسى را كه تعقل كند، و چون پاك كنى چرك دندانهات را كه از خوراك تو است با مسواك همچنان پاك كن آلودگى گناهانت را بازارى و خشوع و عبادت در شب و استغفار در سحرها پاك كن برونت را از نجاسات و درونت را از تيرگى مخالفها و همه گنهورزيها تنها براى خدا چون پيغمبر (ص) مسواك را نمونه ساخت براى مردم آگاه و بيدار، چون مسواك گياهى لطيف و پاكى است و شاخه درخت خوشمزه و با بركتى، و دندانها را خدا در دهن آفريده كه ابزار
خوردن و جويدن باشندپ و اشتها خيز و اصلاح معده و آنها گوهر زلالى باشند كه با جويدن خوراك آلوده شوند و بوى دهان را دگرگون كنند و از آن تباهى مغز پديد آيد.
و چون مؤمن هوشمند با آن گياه لطيف مسواك كند و آن را بر آن گوهر پاك مالد تباهى و دگرگونى از آن برود و باصل خود برگردد همچنان خدا دل را پاك و زلال آفريده و خوراكش را ذكر و انديشه و هيبت و تعظيم ساخته و چون دل پاك آلوده شود بغفلت و كدورت با توبه درخشان شود و با آب انابه پاك گردد تا بحال نخست و گوهر اصلى زلال خود برگردد خدا عز و جل فرموده (222- البقره) راستى خدا دوست دارد توبهكننده را و دوست دارد پاكشوندهها را و پيغمبر (ص) فرمود: بر شما باد به مسواك كردن، آن حضرت با امر بمسواك در ظاهر مقصودش مثل بوده و هر كه انديشه كند و جنبه عبرت را بجويد در باره استخراج مانند اين مثلها در اصل و فرع خدا چشمههاى حكمت را بر او گشايد و از فضل خدا بر او فزايد و خدا ضايع نكند اجر نيكوكاران را.پ 47- مكارم الاخلاق: پيغمبر (ص) به پهناى دندانها مسواك ميزد (يعنى از پائين به بالا و هميشه هر شب سه بار مسواك ميكرد، يك بار پيش از خوابيدن و يك بار چون از خواب برميخاست براى وردش، و يك بار هم پيش از آنكه براى نماز صبح بيرون رود، و با چوب اراك مسواك ميكرد كه جبرئيلش بدان واداشته بود.پ 48- همان: امام كاظم (ع) فرمود: خوردن اشنان تن را آب كند، و چرك كردن با سفال تن را پوشاند، و مسواك كردن در بيت الخلاء گند دهن آورد.پ از پيغمبر (ص) كه فرمود: مسواك كردن فصاحت را بيفزايد.پ و فرمود (ص) چون روزه داريد بامداد مسواك كنيد و شبانگاه مسواك نكنيد زيرا روزه دارى نباشد كه لبانش در شبگاه خشك شود جز كه نورى باشد ميان دو چشمش تا روز قيامت.پ و فرمود (ص): چه خوبست مسواك از چوب زيتون، رخت با بركت و چرك لثه را ببرد و آن مسواك من و پيمبران پيش بودهپ و فرمود (ص): چهار از سنت مرسلانند، ختنه و عطر زدن، و نكاح و مسواك كردن.پ و امام صادق (ع) فرمود: چهار سنت مرسلانند (و بجاى ختنه حناء را در آخر آورده).پ از كتاب روضه الواعظين: امام كاظم (ع) فرمود: شيعه ما از چهار چيز بىنياز نباشند:
جانمازى كه روى آن نماز كنند، و انگشترى كه بانگشت كنند، و مسواكى كه با آن مسواك كنند و يك تسبيح تربت امام حسين (ع) با سى و سه دانه كه هر گاه آن را در ذكر خدا بگرداند خدا بهر دانه برايش چهل حسنه نويسد، و چونش در حال غفلت و براى بازى گرداند خدا برايش
بيست حسنه نويسد (مقصود از جانماز حصير كوچكى است كه با برگ خرما ببافد و چون گياه است سجده بر آن رواست).پ پيغمبر (ص) در وصيتش بعلى (ع) فرمود: اى على بر تو باد مسواك كردن نزد هر وضوء.پ و فرمود: (ص) مسواك كردن جزء وضوء است.پ و امام صادق (ع) فرمود (مضمون شماره 5 را آورده) و در پايانش افزوده راستى كه آن قبيله در جاهليت مسواك ميكردندپ و فرمود (ع): هر چه را پاككنندهايست و پاككننده دهن مسواك است.پ و امام باقر (ع) فرمود: رسول خدا (ص) پر مسواك ميكرد، و واجب نبود و تركش تا چند روز بتو زيان نرساند.
باكى نيست كه روزه دارد در ماه رمضان هر وقت از روز كه خواهد مسواك كند و باكى نيست به مسواك كردن در احرام، و بد است مسواك كردن در حمام زيرا سبب ريزش دندانها شود.پ و امام باقر و صادق (ع) فرمودند: دو ركعت نماز با مسواك بهتر است از هفتاد ركعت بىمسواك،پ و امام باقر (ع) فرمود: مسواك كردن در هر سه روز وامنه و گرچه با كشش يك بار مسواك باشد.پ پيغمبر (ص) فرمود: بشماره طاق سرمه كشيد و به پهنا مسواك كنيد.پ و امام صادق (ع) دو سال بمرگش مسواك را وانهاد براى اينكه دندانهايش سست شده بود.پ از على بن جعفر (مضمون شماره 6 را آورده).پ و پيغمبر (ص) فرمود: اگر سخت نبود بر امتم آنها را فرمان به مسواك كردن ميدادم نزد وضوء هر نمازى. و روايت است كه خانه كعبه بخدا شكايت كرد از رنج گند نفس بتپرستان و خدا تبارك و تعالى باو وحى كرد اى كعبه چشمت روشن باد كه بجاى آنها مردمى آورم كه با شاخه درخت نظافت كنند و چون خدا عز و جل پيغمبرش محمد را مبعوث كرد جبرئيل روح الامين فرمان مسواك كردن و خلال را برايش فرو آورد. و امام صادق (ع) فرمود: در مسواك كردن 12 خصلت است (مضمون آن گذشته). و امام رضا (ع) را بستهاى بود كه در آن پنج مسواك بود و بهر يك نام يكى از نمازهاى پنجگانه نوشته بود كه در هر نمازى بيكى از آنها مسواك ميكرد.
پو از كتاب طب الائمه است از آن حضرت (ع) كه مسواك كردن چشم را روشن كند، و مو را بروياند و اشكريزى را ببردپ و در سفارش پيغمبر (ص) بعلى (ع) است كه اى على بر تو باد به مسواك كردن، و اگر بتوانى كم نباشد انجام بده كه هر نماز را با مسواك كردن بخوانى بهتر است از نماز چهل روز بىمسواك.پ و از كتاب لباس عياشى است تا امام ششم كه فرمود جبرئيل حكم خلال و مسواك كردن و حجامت را فرود آوردپ و از آنست تا رسول خدا (ص) (مضمون شماره 22 را آورده و بدنبالش افزوده) دهنهاتان را پاك كنيد كه راه تسبيح باشند.پ و از امام ششم (ع) (مضمون 48 را آورده)پ و از امير مؤمنان كه فرموده: مسواك كردن خشنودى خدا عز و جل است و سنت پيغمبر (ص) و پاكيزهگى دهنپ و از امام ششم (ع) كه مسواك كردن در حال تغوط باعث گند دهن باشد.پ و بروايتى تا امير المؤمنين (ع) كه سه تا بلغم را ببرند و قوه حفظ را افزايند: مسواك كردن، و روزه، و خواندن قرآن.پ 49- جامع الاخبار: تا پيغمبر (ص) كه فرمود: هر كه هر روز يك بار مسواك كند خدا از او خشنود باشد و بهشت را بايد و هر كه هر روز دو بار مسواك كند سنت پيغمبران را ادامه داده و خدا بهر نماز او ثواب صد ركعت نويسد، و از فقر برهد و بويش خوش شود و حفظش فزايد و فهمش نيرومند شود، و خوراكش گوارا گردد، و دردهاى دندانهاش بروند، و بيمارى از او دور شود، و فرشتهها باو دست دهند از نورى كه در او بينند، و دندانهاش پاك شوند و فرشتهها هنگام بيرون رفتن او از خانه او را بدرقه كنند و حمله عرش برايش آمرزش خواهند و هم كروبيان، و خدا بشمار هر مرد و زن مؤمن ثواب هزار سال برايش نويسد، و هزار درجه از او بالا برد، و همه درهاى بهشت را برويش باز كند تا از هر كدام خواهد بدرون رود، و نامه عملش را بدست راستش دهد، و حسابش را آسان كند و درهاى رحمت بر او گشايد، و از دنيا نرود تا جاى خود را در بهشت بيند، از پيغمبران پيروى كرده و بهمراه آنان به بهشت رود.
و هر كه هر روز مسواك كند از دنيا نرود تا ابراهيم (ع) را خواب بيند، و روز قيامت در شمار پيمبران باشد، و خدا هر حاجت دنيا و آخرتش را برآورد، و روز قيامت در سايه عرش باشد كه جز آن سايهاى نيست، و در بهشت يار ابراهيم (ع) باشد و يار همه پيغمبران، و فرمود: دو ركعت با مسواك محبوبتر است نزد خداى تعالى از هفتاد بىمسواك.پ 50- تحف العقول: از پيغمبر (ص) كه فرمود: اى على مسواك را باش كه مسواك كردن پاكيزگى دهن است، و خشنودى پروردگار، و روشنى چشم، و خلال كردن تو را محبوب فرشتهها
سازد زيرا فرشتهها رنج برند از بوى آنكه پس از خوردن خلال نكند.پ 51- نوادر راوندى: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: جبرئيلم آمد و گفت: اى محمد چگونه بر شما فرود آيم با اينكه شما مسواك نكنيد و با آب خود را نشوئيد.پ و بهمين سند رسول خدا (ص) فرمود: مسواك كردن پاك كن دهن است و خشنودى پروردگار و يارم جبرئيل نزدم نيامد جز كه مرا سفارش كرد تا ترسيدم جلو دهنم را براندازم.پ 52- امالى طوسى: تا امام ششم (ع) كه فرمود: بر شما باد به مسواك كردن كه آن وسوسه دل را ببرد.پ 53- دعوات راوندى: پيغمبر (ص) فرمود: به پهناى دندانها مسواك كنيد (از پائين ببالا) نه بطول آنها. فرمود: كشيدن انگشت ابهام و مسبحه بدنها هنگام وضوء گرفتن مسواك كردنست و دعاء نزد مسواك كردن اينست: بار خدا بمن روزى كن شيرينى نعمتت را و به من بچشان خنكى نسيم رحمتت را، و زبانم را به مناجاتت روان ساز، و مرا بخود نزديك كن و نامم را در اولين بلند كن، بار خدايا اى بهترين درخواستشدهها، و بخشندهتر بخشندهها مرا از آنچه بد دارى بگردان بدان چه دوست دارى و مىپسندى، و اگر چه دلها سخت و ديدهها بىاشكند، و اگر ما سزاوارتريم بعذاب تو سزاوارترى بآمرزش، بار خدايا مرا در عافيت زنده دار و در عافيت بميران.پ 54- كتاب الامامه و التبصره: تا رسول خدا (ص) كه فرمود: مسواك كردن نيمى از وضوء است و وضوء نيمى از ايمان.
