پ1- اصبغ گويد: خدمت على عليه السّلام بودم كه مردى آمد و گفت: يا امير المؤمنين به خداوند سوگند من شما را دوست مىدارم فرمودند: راست مىگوئى، سرشت ما در جاى محفوظ است و خداوند از صلب آدم از آن پيمان گرفته است.
اكنون كه مرا دوست مىدارى بايد خود را براى فقر آماده كنى و جامه فقر در بر نمايى من از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شنيدم فرمود: اى على: فقر به دوستانت سريعتر از رسيدن سيل به بستر رودخانه مىرسد.پ 2- بكر ارقط گويد: مردى خدمت حضرت صادق عليه السّلام رسيد و گفت: خداوند شما را سلامت بدارد مردى هستم كه شما را دوست مىدارم و به شما دل بستهام و اينك حاجت سختى برايم پيش آمده است، من براى رفع نياز خود به طرف خويشاوندانم رفتم ولى آنها مرا نااميد كردند و خواستهام را انجام ندادند.
امام عليه السّلام فرمود: آنچه را كه خداوند به شما داده بهتر است از آنچه از شما گرفته است، عرض كردم قربانت گردم دعا كنيد تا خداوند مرا از بندگانش بىنياز كند، فرمود: خداوند روزىها را قسمت كرده و در افرادى كه خواسته گذاشته است، ولى شما از خداوند بخواهيد كه شما را به افراد پست نيازمند نگرداند.پ 3- يكى از راويان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمودند: فقر مرگ سرخ است، راوى گويد: عرض كردم: فقر از دينار و درهم است، فرمودند خير از وام.پ 4- ابن ابى يعفور گويد: امام صادق عليه السّلام فرمودند: فقراء مؤمن در بهشت گردش مىكنند و قبل از چهل سال از اغنياء وارد بهشت مىگردند مثل اينها مانند آن دو كشتى مىباشد كه از جلو مامور ماليات مىگذرد، او به يك كشتى نگاه مىكند و هنگامى كه چيزى در آن نديد او را رها مىكند ولى كشتى دومى را به
خاطر داشتن مال زياد نگه مىدارد.پ 5- سعدان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مصيبتها عطاهاى خداوند مىباشند و فقر هم در نزد خداوند محفوظ است و به هر كسى مىخواهد مىدهد.پ 6- برقى در يك حديث مرفوع از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: اى على خداوند فقر را در نزد بندگان خود به امانت نهاده، هر كس آن را مخفى بدارد خداوند پاداش روزهدار نمازگزار در شب را به او مىدهد.
اما هر كس فقر خود را آشكار كند و به مردم بازگو نمايد و اگر از كسى حاجتى طلب كند و او قدرت داشته باشد ولى از بر آوردن حاجت او خوددارى نمايد مانند اين است كه او را كشته باشد، مقصود اين نيست كه او را با شمشير و يا نيزه كشته باشد، بلكه زخمى در دل او پديد مىآيد و او را مىكشد.پ 7- مفضل گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس بر ايمانش افزوده گردد فقر و نياز او هم زياد مىگردد، و در زندگى گرفتار سختى مىشودپ راوى در حديث ديگرى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: اگر تضرع و دعاء مؤمنان نبود خداوند مؤمنان را به زندگى تنگى مبتلا مىكرد.پ 8- يكى از راويان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند به بندهاى مالى ميدهد براى اينكه از او عبرت بگيرند، و اگر از كسى منع مىكند براى اينكه او را بيازمايد.پ 9- ادريس بن عبد اللَّه از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند اى على حاجت امانت خداوند در نزد مخلوقات او مىباشد، هر كس آن را مخفى بدارد خداوند پاداش نمازگزار را به او مىدهد.
اما هر كس حاجت خود را فاش سازد و به كسى كه توانايى دارد نياز او را بر آورد اظهار كند، ولى او با همه توانش حاجت او را روا نمىكند مانند اين است كه او را كشته باشد و اين كشتن با شمشير و نيزه نيست بلكه در دل او زخمى پيدا مىشود و او را مىكشد.پ 10- يكى از راويان از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمودند: شيعيان
خالص ما در دولت باطل فقط به اندازه سد رمق سهم دارند، شما اگر به شرق عالم و يا به غرب آن برويد بيش از نياز روزانه نمىتوانيد بدست بياوريد.پ 11- سعدان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمودند: خداوند متعال روز قيامت به طرف فقراء مؤمنان توجه مىكند و مثل كسى كه از آنها عذرخواهى مىكند مىگويد: سوگند به عزت و جلال خودم من شما را در دنيا فقير نكردم كه تا خوار گرديد، و يا مىخواستم شما را سبك نمايم، اكنون جبران فقر شما را در دنيا مىكنم و اكنون هر كس در دنيا به شما كمك كرده او را وارد بهشت سازيد.
در اين هنگام مردى از آنها مىگويد: بار خدايا اهل دنيا اموال زيادى بدست آوردند و نفائس را جمع كردند، آنها با زنان ازدواج نمودند و لباسهاى نرم در بر كردند، و غذاهاى گوناگون خوردند و در خانهها سكونت اختيار نمودند و بر اسبهاى راهوار و مراكب مخصوص سوار شدند.
بار خدايا اكنون همان گونه كه در دنيا به آنها از اين مواهب عطا كردى به ما هم در اين جا مرحمت كن در اين هنگام خداوند مىفرمايد، اينك به شما و كسانى كه مانند شما هستند به اندازهاى خواهم داد كه هفتاد برابر آنهايى باشد كه در دنيا به اهل دنيا دادهام.پ 12- در يك حديث مرفوع از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود: در فرزندان آدم مؤمنان همواره فقير هستند و كافران پيوسته توانگر مىباشند، و از اين جهت ابراهيم عليه السّلام فرمود بار خدايا ما را در برابر كافران آزمايش نكن، و خداوند در هر يك از آن دو گروه اموال و احتياجاتى نهاده است، گروهى را ثروت داده و گروهى را هم محتاج كرده است.پ 13- يكى از راويان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مرد توانگرى خدمت حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله آمد و در كنار آن جناب نشست در اين هنگام مرد فقيرى آمد در كنار آن مرد توانگر خوش لباس قرار گرفت.
مرد مالدار هنگامى كه مشاهده كرد آن مرد فقير پهلويش قرار گرفت خود را به كنارى كشيد و لباس خود را از او دور كرده رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: آيا ترسيدى
از فقر او چيزى به تو برسد كه خود را از او كنار مىكشى و فاصله مىگيرى.پ مرد توانگر گفت: خير رسول اكرم فرمود: آيا مىترسى كه از مالت چيزى به او برسد، گفت خير اين هم نيست، فرمود: ترسيدى لباست كثيف شود، گفت: خير، فرمود: پس چرا هنگامى كه او در كنارت قرار گرفت ناراحت شدى و خود را جمع كردى.
آن مرد عرض كرد يا رسول اللَّه من همنشينى دارم كه هر زيبا را در نظرم زشت جلوه مىدهد، و هر زشتى را زيبا مىكند، و اينك نصف دارايى خود را به او مىدهم، رسول خدا به آن مرد فقير گفت: قبول مىكنى، گفت: خير نمىگيرم، آن مرد گفت: چرا؟ گفت: براى اينكه نمىخواهم مانند شما باشم و به ديگران تكبر نمايم.پ 14- حفص بن غياث گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند در مناجات خود به موسى عليه السّلام فرمود: اى موسى: هر گاه مشاهده كردى كه فقر به طرف تو مىآيد به او خوش آمد بگو كه فقر از شعار بندگان صالح مىباشد، و هر گاه ديدى كه مال به طرفت مىآيد بدان آن گناهى است كه به آن عقوبت خواهى شد.پ 15- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:
خوشا به حال نيازمندانى كه صبر مىكنند، و آنها كسانى هستند كه ملكوت آسمانها و زمين را مشاهده مىكنند.پ 16- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: اى گروه نيازمندان خوشا به حال شما، اكنون خوش حالى كنيد و دل خود را از خوشنودى خدا آگاه كنيد، خداوند در برابر فقر به شما پاداش مىدهد، و اگر صبر نكنيد پاداشى نخواهيد داشت.پ 17- محمد بن مسلم از امام باقر عليه السّلام روايت مىكند كه فرمودند: هنگامى كه روز قيامت بر پا شود منادى از طرف خداوند ندا مىكند كه فقراء كجا مىباشند، در اين هنگام گروه زيادى سر بلند مىكنند، خداوند مىفرمايد: اى بندگان من آنها هم پاسخ مىدهند لبيك.
پپروردگار خطاب به آنان مىفرمايد: من شما را از اين جهت فقير نكردم كه شما در نزد من حقير هستيد و يا مورد اعتنا نمىباشيد، ولى من شما را براى اين چنين روزى برگزيدم اينك در چهره مردم بنگريد هر كس از آنها به شما به خاطر من كمكى كرده او را وارد بهشت سازيد.پ 18- مفضل گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اگر شيعيان به خاطر دعا و اصرارشان نبود خداوند آنها را به حالت سختتر از امروز دچار مىكرد.پ 19- محمد بن حسين خزاز گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اى محمد آيا وارد بازار مىشوى، آيا مشاهده مىكنى ميوه در آنجا فروخته مىشود، گويد: عرض كردم آرى فرمودند: هر گاه وارد بازار شدى و توانايى نداشتى چيزى بخرى خداوند در برابر هر خريدى كه نتوانستى انجام دهى به شما يك حسنه مىدهد.پ 20- مفضل بن عمر گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند متعال از بنده مؤمن خود عذرخواهى مىكند همان گونه كه برادرى از برادرش عذرخواهى مىنمايد، پروردگار مىفرمايد به عزت و جلال خودم سوگند تو را از اين جهت نيازمند نكردم تا خوار شوى.
اكنون اين پرده طبيعت را از جلو بردار تا بنگرى برايت چه چيزهايى آماده كردهام، امام عليه السّلام فرمود: او در اين هنگام ديدگان خود را بالا مىگيرد و چيزهايى را مشاهده مىكند و مىگويد: بار خدايا من در دنيا زيانى نكردهام و اكنون عوض آن را ديدم.پ 21- هشام بن حكم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى كه قيامت بر پا شود گروهى بر مىخيزند و خود را به در بهشت مىرسانند، و در مىزنند، به آنها گفته مىشود: شما چه كسانى هستيد و چه مىخواهيد آنها مىگويند: ما فقراء و نيازمندان هستيم كه اينجا آمدهايم، به آنها مىگويند شما چرا قبل از حساب و ميزان به اينجا آمدهايد، مىگويند شما چيزى به ما نداديد تا از ما حساب بكشيد، در اينجا خداوند مىفرمايد آنها راست مىگويند راه دهيد تا وارد شوند.پ 22- مبارك گويد: از ابو الحسن موسى عليه السّلام شنيدم مىفرمود خداوند متعال
مىفرمايد: من كسى را به خاطر شرافت و احترامى كه در نزد من دارد توانگر نكردهام، و يا كسى را به جهت اينكه خوارش سازم فقير نكردهام، من توانگران را به مستمندان آزمايش مىكنم، و اگر فقراء نبودند توانگران وارد بهشت نمىشدند.پ 23- اسحاق بن عمار و مفضل بن عمر گويند: امام صادق عليه السّلام فرمود:
توانگران شيعيان ما امينان نيازمندان آنها مىباشند، اكنون حق ما را در باره آنها نگهداريد تا خداوند شما را حفظ كند.پ 24- هشام بن سالم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: على عليه السّلام فرمودند: فقر براى مؤمنان از گردنبند زيبائى كه بر سينه اسبها مىآويزند زيباتر است.پ 25- هشام بن سالم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: فقر نزديك است آدمى را كافر كند، و حسد هم نزديك است كه بر مقدرات پيروز شود.پ 26- موسى بن بكر از ابو الحسن اول عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: به فقراء شيعيان على و خاندانش بىاعتنايى نكنيد، زيرا مردى از آنها به اندازه ربيعه و مضر شفاعت مىكند.پ 27- اسحاق بن عمار گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر گاه روز قيامت بر پا شود و بنده مؤمن كه هر دو اهل بهشت مىباشند براى حساب حاضر مىشوند، يكى از آنها در دنيا فقير و ديگرى غنى بودهاند فقير مىگويد: بار خدايا چرا مرا در اينجا حاضر كردهاند كه در دنيا ولايت و حكومتى نداشتم تا ظلم كنم و يا عدالت كرده باشم.
خداوندا من كه مالى نداشتم تا حق آن را بدهم و يا از دادن حق خوددارى كنم، روزى من در دنيا فقط به اندازه خرجم بود و مىدانى كه براى من چه مقدر كرده بودى و زندگى من چگونه بود، خداوند متعال در اين هنگام مىفرمايد بنده من راست مىگويد راه او را باز كنيد تا داخل بهشت گردد.
اما مرد توانگر براى حساب باقى مىماند و بايد همه حسابهاى خود را پس دهد، او به اندازهاى عرق مىكند كه اگر چهل شتر از عرق او بخورند سير مىگردند، و بعد از مدتى معطلى و گفتگو به او اجازه مىدهند تا وارد بهشت گردد،
پمرد فقير كه قبلا وارد بهشت شده بود مىگويد: رفيق چرا دير كردى و آمدنت طول كشيد.
مرد توانگر مىگويد: حساب من طول كشيد، از من مرتب سوءال مىكردند، و سؤالات پشت سر هم بود، از جايى رد مىشدم ولى در جايى ديگر مورد سوءال قرار مىگرفتم، تا آنگاه كه خداوند مرا رحمت كرد و در زمره توبهكنندگان در آمدم، پرسيد شما كه هستيد گفت: من همان فقيرى هستم كه چند لحظه پيش با شما بودم، گفت: آرى بهشت رنگ تو را عوض كرده است.پ 28- ابو هريره گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: چه بسا افرادى كه غبارآلود و پژمرده هستند و جامههاى كهنه در بردارند و براى معاش در خانهها را مىكوبند، اگر خداوند را قسم دهند و چيزى بخواهند خداوند خواستههاى آنها را اجابت مىكند.پ 29- در مناهى رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله وارد شده كه آن جناب فرمودند: آگاه باشيد هر كس به فقير مسلمانى بىاعتنايى كند حقوق خداوند را سبك شمرده است، و خداوند هم روز قيامت او را سبك مىكند، مگر اينكه توبه كند، رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس فقير مسلمانى را احترام كند خداوند در روز قيامت از او خوشنود مىشود.پ 30- فضل بن كثير از امام رضا عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: هر كس فقير مسلمانى را مشاهده كند و در سلام بين او و توانگرى فرق بگذارد خداوند روز قيامت بر او خشم خواهد گرفت.پ 31- على بن ابراهيم در تفسير خود در ذيل آيه شريفه «وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَداةِ وَ الْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ ما عَلَيْكَ مِنْ حِسابِهِمْ مِنْ شَيْءٍ وَ ما مِنْ حِسابِكَ عَلَيْهِمْ مِنْ شَيْءٍ فَتَطْرُدَهُمْ فَتَكُونَ مِنَ الظَّالِمِينَ» گفت:
سبب نزول اين آيه شريفه آن است كه گروهى از فقراء مؤمنان در مدينه زندگى مىكردند و آنها را اصحاب صفه مىگفتند، رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله به آنها دستور داده بودند در صفهاى گرد هم آيند.
پرسول خدا صلى اللَّه عليه و آله خودش از آنها سرپرستى مىكرد و گاهى براى آنها غذا مىآورد و آنها به محضر آن جناب رفت و آمد مىكردند، رسول اكرم با آنها مىنشست و به سخن گفتن مشغول مىشد و با آنها انس مىگرفت.
گاهى بعضى از اصحاب كه از توانگران و افراد مرفه بودند نزد حضرت رسول مىآمدند و هنگامى كه مىديدند پيامبر خدا با آنها سخن مىگويد ناراحت مىشدند و زبان به اعتراض مىگشودند كه چرا رسول خدا آنها را از خود دور نمىكند.
يكى از روزها مردى از انصار نزد رسول آمد و مشاهده كرد مردى از اصحاب صفه در خدمت آن حضرت نشسته است، آن مرد فقير خود را به پيامبر چسبانيده و رسول خدا نيز با او مشغول صحبت مىباشد.
مرد انصارى از آنها فاصله گرفت و در كنارى نشست، رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله به آن مرد فرمودند نزديك بياييد، ولى او همچنان در جاى خود مستقر بود، در اين هنگام پيامبر خدا به آن مرد انصارى فرمود: شايد مىترسى پهلويت به اين فقير بچسبد.
آن مرد گفت: اينها را از خود دور گردان، در اين هنگام اين آيه نازل شد «وَ لا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ» تا آخر و بعد فرمود: وَ كَذلِكَ فَتَنَّا بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ، يعنى ما توانگران را به وسيله مال آزمايش كرديم تا بنگريم با فقراء چه خواهند كرد.
اغنياء چگونه واجبات خداوند را از اموال خود بيرون مىكنند و به فقراء مىدهند و ما فقرا را نيز آزمايش كرديم كه آنها چگونه صبر مىكنند و چشم خود را به اموال اغنياء نمىدوزند و آنها مىگويند: «أَ هؤُلاءِ مَنَّ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنْ بَيْنِنا أَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِالشَّاكِرِينَ».پ 32- محمود بن لبيد گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: فرزند آدم از دو چيز كراهت دارد، يكى مرگ در صورتى كه مرگ براى مؤمن آسايش مىباشد و او را از فتنه و آزمايش حفظ مىكند، و از كمى مال هم ناراحت است در صورتى كه مال كم او را در وقت حساب معطل نمىكند. 33- حضرت سجاد عليه السّلام روايت مىكند كه امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: دو چيز
مردم را هلاك مىسازند، ترس از فقر و دنبال فخر و مباهات رفتن.پ 34- رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله به على عليه السّلام فرمودند: يا على چهار چيز كمر ما را مىشكنند، امامى كه خدا را معصيت مىكند ولى مردم از او اطاعت مىكنند، زنى كه شوهرش او را حفظ مىنمايد ولى او به شوهر خيانت مىكند، فقرى كه جبران نمىپذيرد، و همسايه بد.پ 35- عقرقوفى گويد: خدمت امام صادق عليه السّلام عرض كردم از ابو ذر رحمة اللَّه عليه روايت مىكنند كه فرموده: سه چيز را مردم دوست نمىدارند ولى من آنها را دوست مىدارم، من مرگ، فقر و گرفتارى را دوست مىدارم.
امام عليه السّلام فرمود: اين چنين نيست كه مردم نقل مىكنند، مقصود ابو ذر اين است كه مرگ در طاعت خداوند نزد من محبوبتر از زندگى در معصيت خداوند است، و فقر در طاعت خداوند محبوبتر از توانگرى در معصيت خداوند مىباشد، و گرفتارى در طاعت خدا محبوبتر از تندرستى و سلامتى در معصيت خدا مىباشد.پ 36- احمد بن مبارك گويد: مردى خدمت حضرت صادق عليه السّلام عرض كرد روايت مىكنند كه مردى به على عليه السّلام گفت: من شما را دوست مىدارم، امام به او فرمودند: حالا كه چنين است لباسى براى فقر آماده كن، امام صادق فرمود: اين طور نيست على عليه السّلام فرمودند: براى فقر و پريشانى روز قيامت لباسى تهيه كن.پ 37- فضيل بن يسار گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: كسى از شما به حقيقت ايمان نخواهد رسيد مگر اينكه در او سه خصلت باشد، در نظر او مرگ محبوبتر از زندگى باشد فقر محبوبتر از ثروت باشد و بيمارى محبوبتر از صحت باشد، ما عرض كرديم مگر كسانى هستند اين چنين باشند.
امام عليه السّلام فرمود: همه شما اين چنين هستيد، و بعد فرمودند: شما كداميك را دوست مىداريد مرگ در محبت ما و يا زندگى در بغض ما، گفتم: به خداوند سوگند مرگ در محبت شما را دوست مىدارم فرمودند: پس فقر و مرض هم اين چنين مىباشند گفتم: آرى به خداوند سوگند.
پ38- ذريح محاربى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: فقر مرگ سرخ است، گفته شد يعنى از درهم و دنيا فرمود: خير از وام.پ 39- يكى از راويان مىگويد: يكى از اولاد آل ابو طالب درگذشت ابو الحسن عليه السّلام در آنجا حضور نداشتند، بعد از اينكه آمدند و در جاى خود مستقر شدند مردم از سخن گفتن باز ماندند، آنها قبل از آمدن امام عليه السّلام در مسائل فقر و مرگ گفتگو مىكردند.
هنگامى كه ابو الحسن عليه السّلام در جاى خود قرار گرفتند، فرمودند: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: بين شصت و هفتاد مرگ و مير زياد است، و بيشترين مرگها در اين سالها واقع مىشود، و بعد فرمودند: فقراء نيكوكاران اسلام مىباشند.پ 40- بقباق گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اى فضيل خود را از فقراى شيعيان ما كنار نكشيد زيرا يك نفر فقير از آنها مانند قبيله ربيعه و مضر را شفاعت مىكند.پ 41- على بن ابراهيم روايت مىكند كه امام صادق عليه السّلام در تفسير «وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَياةِ الدُّنْيا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَ أَبْقى» فرمود: هنگامى كه اين آيه نازل شد رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در جاى خود استقرار پيدا كرد و بعد فرمود:
هر كس خود را به سخنان خداوند تسليت ندهد در حسرت و اندوه بسر خواهد برد و هر كس ديدگانش را به طرف مردم بدوزد و اميد كمك از آنها را داشته باشد همواره در غم و اندوه خواهد بود و خشمش فرو نخواهد نشست، و هر كس نعمت خدا را فقط در خوردن و آشاميدن بداند عمرش كوتاه و عذابش نزديك مىگردد.پ 42- على عليه السّلام در هنگام وفاتش فرمود: شما را وصيت مىكنم كه نيازمندان را دوست بداريد و با آنان مجالست نمائيد.پ 43- هشام بن سالم گويد: امام صادق عليه السّلام به حمران فرمودند: اى حمران همواره به آنهائى كه از خودت پايين هستند توجه داشته باش، و هرگز به كسانى كه بالاتر از خودت مىباشند نگاه نكن، اگر چنين كنى به آنچه در دست دارى
راضى خواهى شد و شايستگى پيدا مىكنى كه خداوند زيادتر به شما عطا مىكند.پ 44- على عليه السّلام فرمود: فقر مرگ بزرگ است و نيز فرمود: برادران ضعيف خود را حقير بشماريد، و بدانيد هر كس برادر مؤمنى را كوچك بشمارد خداوند بين آنها را در بهشت جمع نمىكند مگر اينكه توبه نمايد.پ 45- در يك حديث مرفوع از حضرت صادق عليه السّلام وارد شده كه به يكى از ياران خود فرمود: آيا وارد بازار مىشوى و در آنجا مشاهده مىكنى ميوههاى گوناگون را در معرض فروش گذاشتهاند و تو هم ميل دارى از آنها بخرى، گفت:
آرى، فرمودند: هر گاه ميوهها را ديدى و توانائى نداشتى از آنها بخرى خدايت برايت حسنه مىنويسيد.پ 46- يكى از راويان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هنگامى كه روز قيامت بر پا شود منادى ندا مىكند فقراء كجا هستند، در اين هنگام گروهى سر بلند مىكنند، دستور مىآيد آنها را وارد بهشت كنيد، آنها خود را به در بهشت مىرسانند، خازنان مىگويند: قبل از حساب مىخواهيد وارد بهشت شويد.
آنها مىگويند مگر شما چيزى به ما دادى كه حالا از ما حساب مىكشيد، خداوند مىفرمايد: بندگان من راست مىگوئيد من شما را براى اينكه خوار شويد فقير نكردم، و مىخواستم امروز از نعمتها برخوردار گرديد، و بعد مىفرمايد اكنون هر كس در دنيا به شما كمكى كرده با خود وارد بهشت كنيد.پ 47- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: اى گروه نيازمندان خوشحال باشيد و در دل خود رضايت حاصل كنيد، خداوند شما را در فقرتان پاداش مىدهد و اگر راضى نباشيد پاداشى نخواهيد داشت.پ 48- امام باقر عليه السّلام فرمودند: خداوند متعال به موسى عليه السّلام فرمودند: اى موسى فقير را خوار نساز و به مال اندك توانگران هم رشك نبر.پ 49- ابن نباته گويد: مردى خدمت على عليه السّلام آمد و عرض كرد: من به ولايت شما نزد خداوند اعتقاد دارم، و شما را در نهان دوست مىدارم همان گونه كه در آشكارا به شما علاقمند مىباشم.
پعلى عليه السّلام فرمودند: شما راست مىگوييد زيرا سرشت شما از همان سرشت ما برداشته شده و به ولايت ما از شما پيمان گرفتهاند، و روح شما از ارواح مؤمنان مىباشد، اكنون براى فقر لباسى تهيه كنيد، از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شنيدم فرمود: فقر به دوستان ما از جريان سيل به طرف پايين شتابان مىآيد.پ 50- سعد خفاف گويد: يكى از روزها امير المؤمنين عليه السّلام در مسجد نشسته بود و ياران آن حضرت هم گرد او اجتماع كرده بودند، در اين هنگام يكى از شيعيان آمد و عرض كرد يا امير المؤمنين خداوند مىداند كه من به خاطر تقرب او شما را در نهان دوست مىدارم همان گونه كه در آشكارا به شما دل بستهام.
من همواره در نهان و آشكارا شما را دوست مىدارم و به اين دوستى خود را به خداوند نزديك مىكنم، على عليه السّلام فرمود: شما راست مىگويد حالا كه چنين است براى فقر لباس تهيه كن زيرا فقر به شيعيان ما بسيار سريع مىرسد همان گونه كه سيل از بلندى به طرف پايين به شتاب سرازير مىگردد.پ 51- امام رضا عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس مؤمنى را خوار بدارد و يا او را كوچك بشمارد و به خاطر فقر و پريشانى او را تحقير كند، خداوند روز قيامت او را به همه نشان مىدهد و رسوايش مىكند.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: همواره بوده و خواهد بود تا روز قيامت مؤمن از دست همسايهاش در رنج و آزار خواهد بود.پ 52- محمد بن حسن بن شمون گويد: به امام حسن عسكرى عليه السّلام نوشتم و از فقر خود به او شكايت كردم و بعد با خود فكر كردم مگر امام صادق عليه السّلام نفرموده است، فقر با ما بهتر از توانگرى با ديگران مىباشد، و كشته شدن با ما بهتر از زندگى كردن با ديگران است.
از امام عليه السّلام جواب رسيد كه خداوند دوستان خود را هنگامى كه گناهان آنها زياد شود به فقر آزمايش مىكند و از لغزشها در مىگذرد، و همان گونه كه حديث نفس كردى درست مىباشد كه فقر با ما بهتر از توانگرى با ديگران مىباشد.
ما پناهگاه كسانى هستيم كه به ما پناه آوردند، و روشنائى بخش كسى مىباشيم
كه بخواهد از انوار ما استضائه كنند،پ و نگهدارنده آنهايى خواهيم بود كه خود را به ما برسانند، هر كس ما را دوست داشته باشد در مقام بلند با ما خواهد بود، و هر كس از ما انحراف پيدا نمايد در دوزخ جاى خواهد داشت.پ امام صادق عليه السّلام فرمودند: شما به دشمنان خود وعده آتش مىدهيد و آنها را معذب مىدانيد، ولى براى دوستان خود بهشت را قبول نداريد، فقط ضعف شما موجب شده كه به اين موضوع توجه نداشته باشيد.پ 53- ابن ابى يعفور گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: فقراء اهل ايمان در بهشت گردش مىكنند قبل از اينكه توانگران به آنجا برسند، و فاصله ورود توانگران با فقرا چهل پائيز طول خواهد كشيد مقصود چهل سال مىباشد زيرا در سال يك پائيز هست.
بعد از اين امام عليه السّلام فرمود: من در اين جا براى شما مثلى مىزنم و آن اين است كه دو كشتى از جلو يك مامور ماليات مىگذرند، او به يكى نگاه مىكند و در آن چيزى را كه مورد نظرش هست نمىبيند، مىگويد او را رد كنيد، ولى دومى را كه مشاهده مىكند در آن همه چيز را مىنگرد و مىگويد: اين را نگهداريد.پ 54- احمد بن عمر حلبى گويد: خدمت امام رضا عليه السّلام هنگامى كه در منى بود رسيدم و عرض كردم قربانت كردم ما خاندانى بوديم اهل نعمت و بخشش و همواره در رفاه و آسايش زندگى مىكرديم ولى اكنون همه آنها از بين رفت، و اينك نيازمندان كسانى شدهايم، كه به ما در زندگى خود نياز داشتند.
امام عليه السّلام فرمودند: اى احمد چه اندازه حالت خوب مىباشد، عرض كردم قربانت گردم حال من همان است كه گفتم، فرمودند اى احمد دلت مىخواهد مانند اين جباران زندگى كنى و طلاهاى دنيا برايت فراهم شود، گفتم نه به خداوند سوگند به اين وضع راضى نخواهم شد.
در اين هنگام امام رضا عليه السّلام خنديدند و فرمودند: اينك از اينجا بر ميگرديد به عقب كدام شخص حالش بهتر از شما مىباشد تو اكنون متاعى دارى كه به دنياى پر از طلا نمىدهى اينك تو را مژدهاى بدهم، عرض كردم بفرمائيد خداوند مرا به
وسيله تو و پدرانت خوشحال گرداند.پ ابو جعفر جواد عليه السّلام به من فرمودند: مقصود از آيه شريفه وَ كانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُما، آن است كه آن لوحى بود از طلا كه در آن نوشته شده بود بنام خداوند بخشنده مهربان نيست خدائى جز خداى واحد و محمد صلى اللَّه عليه و آله فرستاده او مىباشد.
تعجب مىكنم از كسانى كه يقين به مرگ دارند ولى خوشحالى مىكنند و تغيّرات دنيا را مشاهده مىكنند باز هم به آن اعتماد مىنمايند، لازم است كسانى كه به خداوند اعتقاد و ايمان دارند از تاخير روزى خداوند ناراحت نشوند، و خدا را در قضايش متهم نكنند، بعدا گفتند: اى احمد راضى شدى گفتم: آرى از خدا و شما اهل بيت راضى هستم.پ 55- ابو الحسن موسى عليه السّلام فرمودند: پيامبران و فرزندان و پيروان آنها به سه خصلت اختصاص پيدا كردهاند، و آنها عبارتند از بيمارى در بدنها، ترسيدن از حاكم و فقر و نادارى.پ على عليه السّلام فرمودند: فقر آدم زرنگ را گنگ مىكند و برهانش را از او مىگيرد، آدم تنگدست در شهر خود غريب است، خوشا به حال آن كس كه ياد معاد باشد، و براى حساب خود را آماده كند، و با رزقى كه او را كفايت مىكند قانع باشد.
توانگرى در غربت وطن به حساب مىآيد، و فقر در وطن غربت مىباشد، قناعت مالى است كه پايان ندارد، فقر مرگ بزرگ است، چه اندازه نيكو مىباشد تواضع توانگران براى نيازمندان كه اين تواضع براى رسيدن به خدا باشد، و بهتر از آن بىاعتنايى فقراء به اغنياء است كه به خاطر اعتماد به خداوند انجام مىگيرد.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس مرد مؤمن و يا زن مؤمنهاى را خوار بدارد و يا او را به خاطر فقرش كوچك بشمارد، خداوند او را روز قيامت به مردم نشان مىدهد و رسوايش مىكند.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: بار خدايا مرا مسكين زنده بدار و مسكين بميران و با مساكين محشور گردان.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: هر گاه خداوند بنده را دوست بدارد او را
بر مىگرداند، گفتند: يا رسول اللَّه او را چگونه بر مىگرداند، فرمود: هنگامى كه خوراكىها ارزان شوند، و خيرات زياد گردند، ولىّ خداوند غذايى پيدا نمىكند كه شكم خود را به آن سير سازد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: درهاى بهشت براى فقرا و نيازمندان باز مىباشد، و رحمت خداوندى براى رحمدلان جارى مىباشد، و خداوند از اهل سخاوت وجود رضايت دارد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: فقر به دو قسم است، فقر دنيا و فقر آخرت، فقر دنيا توانگرى در آخرت را دنبال دارد، ولى توانگرى دنيا فقر آخرت مىآورد و اين خود هلاكت مىباشد.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: به من وحى نشده كه مال جمع كن و از تاجران باش ولى وحى شده كه خداوند را تسبيح بگو و از سجدهكنندگان باش، خداوند را عبادت كن تا آنگاه كه يقين برايت حاصل گردد.پ لقمان به فرزندش گفت: اى فرزند كسى را كه جامه كهنه در بر دارد تحقير نكن، زيرا خداى تو و خداى او يكى مىباشد.پ 56- از رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله سؤال شد فقر چيست، فرمود: گنجى است از گنجهاى خداوند، بار ديگر سؤال شد فقر چيست فرمود: كرامتى است از كرامتهاى خداوند، بار سوم پرسيدند فقر كدام است، فرمودند: فقر چيزى است كه خداوند آن را به مؤمنان و پيامبران عطا مىكند.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: فقر از قتل هم بدتر مىباشد،پ رسول اكرم فرمود:
خداوند متعال به ابراهيم عليه السّلام وحى فرستاد كه اى ابراهيم من شما را خلق كردم و به آتش نمرود مبتلا نمودم، اگر تو را گرفتار فقر مىكردم و صبر را هم از تو بر مىداشتم چه مىكردى.
ابراهيم عليه السّلام عرض كرد: بار خدايا فقر براى من سختتر از آتش نمرود مىباشد خداوند متعال فرمود: به عزت و جلال خودم سوگند: من در آسمان و زمين سختتر از فقر خلق نكردهام، ابراهيم گفت: بار خدايا اگر كسى گرسنهاى را سير
كند چه به او مىدهىپ گفت: گناهان او را مىآمرزم اگر چه زمين و آسمان را پر كرده باشد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: اگر خداوند به فقراء امت من رحم نمىكرد، نزديك بود فقر آنها را به كفر بكشاند، در اين هنگام مردى از صحابه برخاست و گفت يا رسول اللَّه پاداش مؤمنى كه بر فقرش صبر مىكند چيست.
رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: در بهشت غرفهاى از ياقوت سرخ مىباشد كه اهل بهشت به آن نگاه مىكنند همان گونه كه مردمان روى زمين به ستارگان نگاه مىكنند، فقط پيامبران و مؤمنان و شهيدان فقير وارد آنجا مىگردند.پ على عليه السّلام به فرزندش حسن فرمود: انسانى را كه دنبال غذاى روزانه خود مىباشد سرزنش نكنيد، هر كس خوراك روزانه نداشته باشد خطاهايش زياد مىشود، اى فرزندم فقير حقير است و كسى به سخنان او گوش نمىدهد و مقام او شناخته نمىگردد.
اى فرزند اگر فقير راستگو باشد مردم او را دروغگو مىدانند، اگر زاهد باشد او را نادان و جاهل مىدانند، اى فرزند من هر كس گرفتار فقر شد او به چهار خصلت گرفتار مىگردد، ضعف در يقين نقصان در عمل، رقت در دين، و كمى حيا در صورت، اينك از فقر و تهيدستى به خداوند پناه مىبرم.پ على عليه السّلام فرمود: فقر همانند شهادت يكى از گنجينههاى خداوند است كه در نزد خود حفظ كرده است، و به هر كس كه مىخواهد مىدهد.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس بهرهاش در دنيا زياد شد بهرهاش در آخرت كم مىگردد اگر چه كريم و بخشنده باشد.پ فقراء به حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله عرض كردند: توانگران همه بهشت را در اختيار خود گرفتند، آنها حج بجا مىآورند و به عمره مىروند و صدقات مىدهند در حالى كه ما توانايى نداريم اين كارها را انجام دهيم.
رسول خدا در پاسخ آنها فرمود: هر كس از شما كه صبر داشته باشد و براى رضاى خدا جزع و بىتابى نكند براى آنها سه چيز خواهد بود كه اغنياء از آنها
بهرهاى ندارند،پ اول در بهشت اطاقى هست كه اهل بهشت به آن نگاه مىكنند همان گونه كه اهل زمين به ستارگان مىنگرند.
كسانى وارد اين اطاق مىشوند كه پيامبر فقير و يا شهيد فقير و يا مؤمن فقير باشند، دوم اينكه فقراء پانصد سال قبل از اغنياء وارد بهشت مىگردند، سوم اينكه هر گاه غنى بگويد: سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا للَّه و اللَّه اكبر و فقير هم مانند اين را بگويد غنى به فقير نخواهد رسيد، اگر چه ده هزار درهم انفاق كند و همين گونه است همه كارهاى نيك، در اين هنگام فقراء راضى شدند.پ انس بن مالك گويد: رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: فقراء امت من روز قيامت با لباسهاى سبز در محشر حاضر مىگردند، در حالى كه موهاى آنها با در و ياقوت به هم بافته شده است، در دست آنها چوبهايى از نور قرار دارد، در بالاى منابر براى مردم خطبه مىخوانند.
پيامبران از مقابل آنها عبور مىكنند و مىگويند: اينها فرشتگان مىباشند: و فرشتگان مىگويند: اينها از پيامبران هستند، آنها مىگويند ما نه فرشتهايم و نه پيامبر بلكه ما از فقراء امت محمد صلى اللَّه عليه و آله مىباشيم، از آنها سؤال مىكنند شما از كجا به اين مقام رسيديد مىگويند: ما كارهاى سختى انجام ندادهايم، و روزههاى زيادى هم نگرفتهايم، و شبها نماز شب نخواندهايم ما فقط نمازهاى پنجگانه را ادا كرديم، و هر گاه از محمد صلى اللَّه عليه و آله يادى مىشد اشك ما جارى مىگرديد و بر گونهها مىريخت.پ ابو هريره گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند با من سخن گفت و فرمود:
اى محمد هر گاه بندهاى را دوست مىدارم سه چيز به او مىدهم، دلش را محزون مىگردانم، بدنش را بيمار مىكنم، و دستش را از مال دنيا كوتاه مىنمايم، و هر گاه كسى را مبغوض داشته باشم به او هم سه چيز مىدهم.
نخست دلش را شاد مىگردانم، و بعد بدنش را سالم مىنمايم، و سپس دست او را از مال دنيا پر مىكنم،پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: هر كس گرسنه شود و يا نيازمند گردد و آن را از مردم مخفى بدارد و جز خداوند كسى از راز او آگاه نباشد خداوند بر خود فرض كرده كه روزى حلال يك سال را به او بدهد.
پرسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: بار خدايا مرا مسكين زنده بدار و مسكين بميران، و با مسكينان محشور بگردان،پ و نيز فرمودند: فقراء پادشاهان اهل بهشت مىباشند و مردم هم به طرف بهشت مايل هستند، ولى بهشت خود به فقراء تمايل دارد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: فقر افتخار من است،پ و نيز فرمودند: هر كس مؤمن و يا مؤمنه فقيرى را به خاطر فقرش خوار بدارد خداوند روز قيامت او را به مردم نشان مىدهد و رسوايش مىكند.پ ابو الحسن موسى عليه السّلام فرمودند: پيامبران و فرزندان آنها و پيروان پيامبران به سه خصلت اختصاص پيدا كردهاند، بيمارى در بدنها، ترس از حاكم، و فقر.پ روايت شده است يكى از صحابه به رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شكايت از فقر و پريشانى نمود، رسول اكرم به او فرمودند: هر گاه صبح كردى و يا داخل شب شدى بگو:
لا حول و لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ توكلت عَلَى الْحَيِّ الَّذِي لا يَمُوتُ و الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ، گويد: به خداوند سوگند من چند روز به اين ذكر ادامه دادم و خداوند فقر و ناراحتى از من برد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: فقر موجب سرافگندى در ميان مردم مىباشد و ليكن روز قيامت موجب زينت مىباشد.پ عبيد بصرى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله به على عليه السّلام فرمودند: اى على خداوند فقر را امانت در نزد مردم قرار داده است، و هر كس آن را مخفى بدارد و مانند روزهدار نماز شب خوان خواهد بود و هر كس فاش كند و دست به طرف ديگرى دراز كند و او هم انجام ندهد در حقيقت او را با زخم دل شكسته است.پ 57- مفضل گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر چه به ايمان بندهاى افزوده گردد در معيشت او تنگى پديد مىآيد.پ 58- عبد اللَّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: گرامىترين بنده در نزد خداوند آن كسى است كه هر گاه درهمى بخواهد نتواند آن را بدست آورد، عبد اللَّه گويد: در هنگامى كه امام اين بيان را فرمودند من صد هزار درهم داشتم ولى اكنون
يك درهم ندارم.پ 59- عباد بن صهيب گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمودند خداوند مىفرمايد: اگر از بنده مؤمن خود شرم نداشتم حتى پارچهاى كه خود را با آن مىپوشاند به او نمىدادم، ولى هر گاه بنده ايمانش كامل شد او را در فراهم آوردن روزى به اندازه احتياج هم آزمايش خواهم كرد، اگر او بىتابى كرد روزيش را به او مىدهم، و اگر صبر نمود در باره او به فرشتگان مباهات خواهم نمود.پ 60- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: روزى به حماقت، محروميت به عقل و گرفتارى به صبر بستگى پيدا كردهاند و به هم ارتباط دارند.پ 61- محمد بن سليمان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس مؤمنى را خوار بدارد و او را به خاطر فقرش تحقير كند خداوند روز قيامت او را به مردم نشان مىدهد و رسوايش مىكند.پ 62- ابن مسلم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مصيبتها عطاهاى خداوند مىباشد و فقر مانند شهادت هست و خداوند آن را براى بندگان محبوب خود اختيار كردهست.پ 63- على بن عفان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند از بنده مؤمن محتاج خود عذر مىخواهد همان گونه كه برادرى از برادرش عذر مىخواهد، خداوند مىفرمايد: سوگند به عزت و جلال خودم تو را براى اينكه در نزدم خوار هستى فقير نكردم، اينك ديده باز كن و بنگر براى تو چه چيزهايى ذخيره كردهام، او ديده باز مىكند و همه را مىنگرد و خوشحال مىشود.پ 64- محمد بن خالد برقى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: به خداوند سوگند خدا از هيچ فرشته مقرب و يا پيامبر مرسل عذر خواهى نكرده ولى از فقراء شيعيان ما عذرخواهى نموده است گفته شد: چگونه خداوند از آنها عذرخواهى مىكند.
امام عليه السّلام فرمود: فرشتهاى را امر مىكند و او فرياد مىزند فقراء مؤمنان كجا هستند، در اين هنگام گروهى سرهاى خود را بلند مىكنند، خداوند به آنها تجلى
مىكند و مىفرمايدپ: سوگند به عزت و جلال خودم من شما را براى خوارى فقير نكردم.
من از اين جهت جلو خواسته شما را نگرفتم كه شما در نزد من ارزش و اعتبارى نداشتيد ولى براى اينكه از نعمتهاى امروز استفاده كنيد شما را در دنيا فقير كردم اينك از جاى خود حركت كنيد و هر كس به شما در دنيا كمك كرده است او را در برابر آن احسان وارد بهشت سازيد.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: به خالصان شيعيان ما بگوئيد شما اگر به شرق و يا غرب عالم برويد جز به اندازه خوراك بدست نخواهيد آورد.پ 65- مبارك گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند مىفرمايد من غنى را از اين جهت توانگر نكردم كه او نزد من ارزش و اعتبارى دارد، و يا فقير را به خاطر اهانت به او فقير كردهام من توانگران را به فقراء امتحان مىكنم و اگر فقرا نبودند اغنياء وارد بهشت نمىشدند.پ 66- ابو بصير گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: بنده مؤمن فقير مىگويد: بار خدايا مال و ثروت بده تا فلان كار را انجام دهم و فلان كار خير را بجاى آورم، هر گاه صداقت او در نزد خداوند معلوم گردد خداوند به اندازه نيت او به وى پاداش مىدهد.پ 67- امام صادق عليه السّلام فرمودند: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند متعال فرمودند: اگر به خاطر بنده مؤمن نبود سر كافر را به پارچهاى از جواهرات مىبستم.پ 68- امير المؤمنين سلام اللَّه عليه فرمودند: هر كس برايش تنگى در زندگى پيش آمد خيال نكند كه مورد عنايت خداوند قرار گرفته است زيرا ممكن است وى آرزويى داشته و به آن نرسيده است و نيز هر كس براى او وسعت زندگى و رفاه پيش آمد، گمان نكند كه خداوند مىخواهد او را مورد مواخذه قرار دهد، زيرا ممكن است خداوند او را از گزندى حفظ كند.پ 69- محمد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمودند: ما مال را دوست مىداريم
ولى اگر به ما داده نشود براى ما بهتر است، امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند: من يعسوب و امير مؤمنان مىباشم و مال زياد دشمن مؤمنان و امير منافقان است.پ 70- ابن ابى يعفور گويد: امام صادق عليه السّلام فرمودند: مردى از انصار مقدارى خرما به حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله هديه كردند، رسول خدا به خادمى كه آن خرما را آورده بود فرمودند وارد خانه شويد و بنگريد ظرفى در آن جا مشاهده مىكنيد بياوريد.
آن خادمه وارد اطاق شد و بعد بيرون آمد و گفت: من در آنجا كاسه و ظرفى مشاهده نكردم تا بياورم، در اين هنگام رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله جايى را تميز كردند و فرمودند: خرما را در آنجا بگذاريد، و بعد فرمودند: به خداوند سوگند اگر دنيا در نزد خداوند به اندازه بال مگسى ارزش داشت آن را به كافر و منافق نمىداد.پ 71- جابر از امام باقر عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: خداوند مىفرمايد: اى دنيا به بنده مؤمن من انواع گرفتاريها را برسان و زندگى را بر او تنگ بگير، زندگى را براى او شيرين نكن تا به تو دل بستگى پيدا كند.پ 72- ابو العلا گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اگر اصرار مؤمن براى بدست آوردن روزى نبود خداوند بيشتر از اين زندگى را بر او تنگ مىگرفت.پ 73- مفضل گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: اگر اصرار اين شيعيان نبود و از خداوند طلب روزى نمىكردند خداوند آنها را از حالى بدتر از آن كه هستند نقل مىداد.پ 74- عبد اللَّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: فقر زيباتر است براى مؤمن از گردنبند براى اسب، آخرين پيامبرى كه وارد بهشت خواهد شد سليمان است زيرا او دنياى مفصلى داشت.پ 75- ابن دراج گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند هر گاه در روزى را به مؤمن بست در ديگرى از خير را برايش مىگشايد.پ 76- امام صادق عليه السّلام فرمودند: هر كس مؤمنى فقير را به خاطر فقرش تحقير كند و خداوند همواره او را سرزنش مىكند تا آنگاه كه از حقارت آن مؤمن دست
باز دارد.پ 77- محمد بن مسلم گويد: امام باقر عليه السّلام فرمودند: خداوند دنيا را به دوست و دشمن مىدهد ولى آخرت را فقط به دوستان خود مىدهد، مؤمن از خداوند جايى در زمين به اندازه تازيانه مىخواهد ولى خداوند به او نمىدهد.
اما مؤمن در آخرت هر چه از خداوند بخواهد به او عطا مىكند، و كافر هم هر چه در دنيا از خداوند بخواهد خداوند به او مىدهد، اما اگر جاى تازيانهاى در آخرت بخواهد به او نمىدهد.پ 78- حمران گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: دنيا به نيكوكار و بد كار داده مىشود ولى دين فقط به خواص عنايت مىگردد.پ 79- عبد اللَّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: فقر يكى از گنجينههاى خداوند مىباشد كه آن را فقط به دوستان مؤمن خود مىدهد، و بعد فرمودند خداوند دنيا را به دوستان و دشمنان خود مىدهد ولى دين را فقط به دوستان عطا مىكند.پ 80- رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: اگر سه چيز در فرزند آدم نبود چيزى سر او را پائين نمىآورد، بيمارى، مرگ، و فقر و همه اينها در انسان هست ولى با همه اينها او متجاوز مىباشد.پ 81- رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: توانگرى در غربت وطن به حساب مىآيد ولى فقر در وطن غربت مىباشد.پ على عليه السّلام فرمودند فقر آدم باهوش را لال مىكند و برهانش را از وى مىگيرد، و آدم نيازمند در شهرش غريب است.پ على عليه السّلام به فرزندش محمد گفت: اى فرزند مىترسم به فقر مبتلا گردى و به خداوند پناه بر از اين كه فقير گردى، و بدان فقر در دين نقصان مىآورد، و عقل را از كار مىاندازد و آدمى را به دشمنى واميدارد.پ على عليه السّلام فرمودند: عفت براى فقير موجب زينت است، و شكر و سپاس به توانگر زينت مىبخشد.
پامير المؤمنين سلام اللَّه عليه فرمودند: فقر و پريشانى يكى از گرفتاريها مىباشد، و بدتر از فقر بيمارى بدن است، و بدتر از بيمارى بدن بيمارى قلب خواهد بود، و يكى از نعمتها فراوانى مال مىباشد و بهتر از آن تندرستى بدن و بهتر از آن تقواى دل است.پ 82- لقمان به فرزندش گفت: اى فرزند بدان من مزه صبر و تلخيها را چشيدهام، و ناگوارتر از فقر چيزى نديدهام، اگر روزى فقير شدى او را به كسى اظهار نكن، و بگذار اين وضع بين شما و خدا باشد زيرا اگر اظهار كنى نزد آنها خوار مىكردى، و بعد از مردم سؤال كن و بنگر آيا كسى بوده كه از خداوند چيزى بخواهد و خدا به او ندهد.پ 83- امير المؤمنين عليه السّلام فرمودند فقر براى مؤمن بهتر از حسادت همسايگان و جور حاكمان و چاپلوسى برادران مىباشد.پ حسان بن يحيى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: در انجيل آمده است كه عيسى عليه السّلام گفت: بار خدايا در صبح و شب به من يك كرده نان جو عطا كن، و بيش از اين به من نده كه سركشى خواهم كرد.پ از امام عليه السّلام روايت شده است كه فرموده: هر كس بيشتر به دنيا دلبستگى پيدا كند هنگام فراق از دنيا ناراحت خواهد شد.پ على عليه السّلام فرمودند سبكبار باشيد تا خود را به منزل برسانيد، و بنگريد پايان كار شما چگونه خواهد شد.پ سلمان فارسى رضوان اللَّه عليه در هنگام مرگ افسوس مىخوردند، به او گفته شد چرا افسوس مىخوريد اى بنده خدا، فرمود: من از براى دنيا افسوس نمىخورم، من از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله شنيدم به ما فرمودند: زندگى شما بايد به اندازه يك سوارى كه مىخواهد به جايى برود باشد.
در اين هنگام سلمان فرمودند من مىترسم از فرمان رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله سرپيچى كرده باشم در حالى كه اكنون پيرامون مرا اشيايى گرفتهاند، و سلمان در اينجا اشاره به شمشير و غلاف آن و يك رختخواب كه در گوشه اطاق بود كردند.
پابو ذر رحمة اللَّه عليه به رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله عرض كردند يا رسول اللَّه خاضعان و خاشعان و فروتنان و كسانى كه خداوند را ذكر مىگويند بيش از همه به بهشت مىروند، رسول خدا فرمودند: خير قبلا فقراء مؤمنان مىآيند و از بالاى گردنهاى مردم عبور مىكنند و خود را به بهشت مىرسانند.
خازنان بهشت به آنها مىگويند: شما در جاى خود قرار گيريد تا به حساب شما رسيدگى شود، آنها مىگويند: ما را چگونه به حساب مىكشيد به خداوند سوگند ما چيزى در اختيار نداشتيم تا ستم كنيم و يا عدالت داشته باشيم، ما چيزى را مالك نبوديم كه آن را بدهيم و يا بخل داشته باشيم، ما خداوند را عبادت كرديم، تا مرگ ما فرا رسيد.پ خداوند متعال به موسى عليه السّلام وحى كردند: هر گاه ديدى فقر به طرف شما آمد بگو خوش آمدى كه شعار صالحان هستى، و هر گاه مشاهده كردى توانگرى آمد، بگو گناهى است كه عقوبت آن زود رسيد.پ عيسى عليه السّلام فرمود: دو دست من خادم من هستند، و دو پايم مركبم مىباشند، و زمين هم فرش من هست، و سنگ هم بالش من خواهد بود، سرماى زمستان را در بيابانها خواهم گذرانيد، و شبها نور ماه را چراغ خود خواهم گرفت، خورش من گرسنگى و خوف را شعار خود خواهم ساخت.
لباس پنبه در بر مىكنم، ميوهها و سبزيهاى من گياهانى است كه از زمين مىرويند، و حيوانات و چهارپايان از آن استفاده مىكنند، شبها مىخوابم در حالى كه چيزى ندارم و صبح بر مىخيزم باز هم چيزى ندارم، و با همه اينها كسى در روى زمين بىنيازتر از من نيست.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند متعال از بنده محتاج خود در دنيا عذر خواهى مىكند همان گونه كه برادرى از برادرش عذر مىخواهد، خداوند مىفرمايد: به عزت و جلال خودم سوگند من تو را از اين جهت فقير نكردم كه در نظرم خوار مىباشى.
اكنون ديده باز كن بنگر در عوض مال دنيا در آخرت برايت چه مقرر
داشتهام، در اينجا بنده ديدگانش را باز مىكند و چيزهايى را مشاهده مىكند و مىگويد بار خدايا من در دنيا زيانى نكردهام در برابر آنچه در آخرت به من دادى.پ خداوند متعال به عيسى عليه السّلام وحى فرستاد و گفت: اى عيسى من محبت فقرا را در دل تو جاى دادم، تو آنها را دوست دارى آنها هم تو را دوست مىدارند، آنها تو را امام مىدانند و تو هم آنها را ياور خود مىدانى آنها دو خلق هستند هر كس با آن دو نزد من بيايد در واقع با محبوبترين عمل آمده است.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: فقر افتخار من است و به آن افتخار مىكنم.پ عيسى عليه السّلام فرمودند: من حقيقت را به شما مىگويم، در اطراف آسمانها يك توانگر وجود ندارد، گذشتن يك شتر از سوراخ سوزن آسانتر است تا وارد شدن يك مالدار به بهشت.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمود: من به بهشت نگاه كردم و اكثر ساكنان آنجا را از فقرا و بىنوايان يافتم، در آنجا كمترين اشخاص اغنياء و زنان مىباشند.پ 84- سكونى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:
خوشا به حال فقرا كه صبر داشته باشند، آنها كسانى مىباشند كه ملكوت آسمانها را مشاهده مىكنند.پ موسى بن اسماعيل از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: فقر از توانگرى بهتر است، مگر كسى كه بخواهد از مالش وامدارى را از وامش نجات دهد و يا مصيبت زدهاى را مساعدت كند.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: فقر واقعى فقر قلب مىباشد،و نيز فرمودند: فقر موجب راحتى است.
