پ1- ابو بصير از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه على عليه السّلام فرمودند: اهل ديانت نشانههائى دارند كه به آن شناخته مىشوند و آنها عبارتند: از راستگوئى، اداء امانت، وفاء به عهد، صله ارحام، ترحم به نيازمندان، و مصاحبت كم با زنان و يا فرمود آميزش كم با زنان.
احسان و نيكوكارى، حسن خلق، گشادهروئى و وسعت نظر، و پيروى از علم و آنچه انسان را به خداوند مىرساند و موجبات تقرب آدمى به خداوند مىشوند،
پخوشا بحال اين جماعت و عاقبت نيك آنها كه سرانجام رحمت خداوند و رسيدن به احسان او مىباشد.
طوبى درختى است كه ريشه آن در بهشت و در خانه محمد صلى اللَّه عليه و اله قرار دارد و هر مؤمنى شاخهاى از آن را در خانه خود دارد، مؤمن هر چه بخواهد وسيله آن شاخه برايش مىآيد، اگر سوارهاى يك صد سال در سايه آن اسب بتازد از سايهاش بيرون نمىگردد.
اگر كلاغى بخواهد از پايين به بالاى آن درخت پرواز كند تا آخر عمرش هم به آن نخواهد رسيد، اينك براى رسيدن به اين فيضها بطرف خداوند بشتابيد، مؤمن همواره به خود مشغول مىباشد ولى مردم از او در آسايش مىباشند.
هنگامى كه شب فرا مىرسد و تاريكى همه جا را فرا مىگيرد چهره بر زمين مىگذارد و براى خداوند سجده مىكند، او با خداى خود مناجات مىكند و آزادى خود را از وى مىخواهد، اينك متوجه باشيد و با خداوند اين چنين رفتار كنيد.پ 2- يحيى بن عمران حلبى گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم كدام يك از خصلتها براى مرد زيبندگى دارد فرمود: وقار داشته باشد و مردم را از خود نترساند، بخشنده باشد بدون اينكه از مردم انتظار پاداش داشته باشد، و به غير دنيا و درآمد آن خود را مشغول كند.پ 3- رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: علم دوست مؤمن مىباشد و حلم وزير او، عقل راهنماى او عمل فرمانده او، مدارا و مهربانى پدر او، نيكوكارى برادر او و شكيبائى فرمانده لشكرش مىباشد.پ 4- سكونى از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود:
به واجبات خداوند عمل كنيد تا پرهيزگار باشيد به قسمت خداوند خوشنود باشيد تا از همگان بىنياز گرديد از محرمات دست باز داريد تا به ورع برسيد.
با همسايگان و همنشينان به خوبى رفتار كنيد تا مؤمن بحساب آييد، و با دوستان خود خوشرفتارى كنيد تا در زمره مسلمانان قرار گيريد.پ 5- ابن مسكان از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: خداوند
متعال رسول اكرم صلى اللَّه عليه و اله را به مكارم اخلاق مخصوص گردانيد،پ اينك شما هم خود را بيازمائيد اگر در شما مكارم اخلاق هست خدا را سپاسگزار باشيد و از او زياد بخواهيد، و مكارم اخلاق عبارتند از يقين، قناعت، صبر، شكر، حلم، حسن خلق، سخاوت، غيرت، شجاعت و مردانگى.پ 6- مردى خدمت امام صادق عليه السّلام آمد و گفت: يا ابن رسول اللَّه مرا از مكارم اخلاق آگاه كنيد، فرمود: از كسى كه به تو ظلم كرد درگذر، و هر كس با تو قطع ارتباط كرد تو با او رفت و آمد كن، و هر كس تو را نااميد كرد تو به او چيزى بده و حق را بگو و لو به زيانت باشد.پ 7- احمد بن عمر حلبى گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم كدام يك از خصلتها به مرد برازنده است، فرمود: وقارى كه در آن مهابت نباشد، و بخشندگى بدون پاداش و اشتغال به غير دنيا.پ 8- ابن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس پنج خصلت نداشته باشد از زندگى لذت نخواهد برد و آنها عبارتند از: دين، عقل، حياء، حسن خلق و حسن ادب، و هر كس پنج صفت در او نباشد زندگى گوارائى نخواهد داشت: صحت، امنيت، ثروت، قناعت و دوست موافق.پ 9- ابو بصير از حضرت صادق عليه السّلام و او از پدرانش از على عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: در بهشت خانههائى هست كه از داخل آن مىتوان بيرون را مشاهده كرد در آنها گروهى از امت من سكونت خواهند كرد.
آنها عبارتند از كسانى كه سخنهاى پاك بر زبان جارى كنند، و غذا به مردم بدهند و بلند سلام كنند، و هنگامى كه مردم در خواب هستند نماز بخوانند، على عليه السّلام فرمود: يا رسول اللَّه كدام افراد از امت شما توانائى انجام آن را دارند.
رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: اى على مىدانى مقصود از سخن پاك چيست هر كس در صبح و شب ده بار بگويد: سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اكبر، و مقصود از اطعام هم آن است كه به خاندانش غذا بدهد.
اما نماز در شب هم آن است كه هر كس نماز مغرب و عشاء و نماز صبح را
در مسجد با جماعت اداء كند مانند اين است كه همه شب را نماز گزارده است، و مقصود از افشاء سلام هم آن است كه به هر مسلمانى سلام كند.پ 10- محمد بن مسلم گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: سه نفر هستند كه روز قيامت از همگان به خداوند نزديك هستند مرديكه از قدرت خود استفاده نكرده و افراد زيردست خود را مورد ظلم و تعدى قرار نداده است.
مرديكه بين دو نفر براى اصلاح و يا كار ديگرى رفت و آمد كرده ولى به هيچ يك از آنها خيانت نكرده و حق كسى را ضايع نساخته است، و مرديكه حق بگويد و لو اينكه آن سخن حق به زيان او باشد.پ 11- مفضل گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: شما مكارم اخلاق را ترك نكنيد، زيرا خداوند متعال آنها را دوست مىدارد، و از كارهاى زشت و مذموم هم دست باز داريد براى اينكه خداوند آنها را دشمن مىدارد.
همواره قرآن تلاوت كنيد براى اينكه درجات بهشت با تلاوت قرآن بدست مىآيد روز قيامت به قارى قرآن مىگويند بخوان و بالا برو، و حسن خلق را همواره بكار گيريد زيرا حسن خلق براى آدمى ثواب روزهدار نمازگزار را مىآورد.
با همسايگان بخوبى رفتار كنيد و آنها را آزار ندهيد، خداوند متعال مىفرمايد:
به همسايهها نيكى نمائيد، مسواك را فراموش نكنيد كه آن شما را تميز مىكند و سنت نيكى هست، واجبات خداوند را انجام دهيد و از حرامها دورى نمائيد.پ 12- على بن ميمون گويد: از حضرت صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: هر كس اراده كند كه خود را مشمول رحمت خداوند قرار دهد و در بهشت او جاى گيرد، بايد خلقش نيكو شود و در برابر حق از خود بگذرد، و به يتيمان محبت كند و به ضعيفان برسد و براى خدا تواضع نمايد.پ 13- يونس در يك روايت به سند خود از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند: اى على تو را از سه خصلت نهى مىكنم و آنها عبارتند از، حسد، حرص، و دروغ.
اى على سرآمد همه اعمال سه چيز است اول اينكه حق را به حقدار بدهى
اگر چه در باره خودت باشد،پ و براى رضاى خداوند با مردم مواسات كنى، و در هر حالى كه هستى خداوند را فراموش نكنى.
اى على مؤمن در دنيا در سه وقت خوشحال مىگردد، هنگام ملاقات با برادران، و هنگام افطار در ماه رمضان، و هنگام نماز در آخر شب.
اى على هر كس سه خصلت نداشته باشد از عمل خود سودى نمىبرد، اول ورعى كه او را از كارهاى بد باز دارد، دوم اخلاق خوبى كه با آن نسبت به مردم خوشرفتارى كند، سوم حلمى كه او را از انتقام نگه دارد و از جاهلان درگذرد.
اى على سه چيز از حقائق ايمان مىباشند، انفاق در هنگام تنگدستى و حق را به طرف خود دادن، و بذل علم براى متعلم.
اى على سه خصلت از مكارم اخلاق بشمار مىروند، هر كس تو را محروم كرد به او بخشش كنى و هر كس با تو قطع رابطه كرد با او رفت و آمد نمائى، و هر كس به تو ظلم كرد از وى درگذرى.پ 14- عمرو بن ابى المقدام گويد: حضرت صادق عليه السّلام از پدرش روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس چهار صفت در او باشد در پرتو فروزان خدا قرار مىگيرد، هر كس شهادت بر وحدانيت خدا و رسالت من بدهد.
كسى كه هر گاه مصيبت بر او وارد شد بگويد إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ، و هر كس به كار نيكى موفق شد بگويد: الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ*، و هر كس مرتكب گناهى شد بگويد: استغفر اللَّه ربى و اتوب اليه.پ 15- ابن مسكان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: بين مردم كمتر از پنج قسم تقسيم نشده است و آنها عبارتند از يقين، قناعت، صبر، شكر، و همه اينها را عقل كامل مىكند.پ 16- انس بن مالك گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: شما شش كار را انجام دهيد من بهشت را براى شما تقبل مىكنم، هر گاه سخن مىگوئيد، راست بگوئيد، هر گاه وعده داديد خلف وعده نكنيد، اگر امانتى به شما دادند خيانت نداشته باشيد، ديدگان خود را بر هم گذاريد و دامنهاى خود را حفظ كنيد و دست و زبان
خود را نگه داريد.پ 17- حسن بن عطيه گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: اخلاق خوب ده عدد مىباشند، اگر توانائى داريد سعى كنيد آن اخلاق جامع را دارا باشيد، گاهى آنها در مردى جمع مىشوند ولى فرزندان او از آن بىبهره مىباشند، گاهى در فرزندان هست ولى پدرها از آنها بهرهاى ندارند، گاهى در بردگان وجود دارد كه آزادها از آن بىنصيب مىباشند.
گفته شد يا رسول اللَّه آنها كدام اخلاق مىباشند فرمود: صداقت در هنگام جنگ، راستگوئى، اداء امانت، صله ارحام، پذيرائى از مهمان، اطعام سائل، سپاسگزارى از كسى كه به وى نيكى كرده است نيكى به همسايگان، نيكى به دوستان و بالاتر از همه آنها حياء است.پ 18- جراح مدائنى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: آيا شما را به مكارم اخلاق آگاه نكنم، آنها عبارتند از عفو و در گذشت از مردم، در مال خود با برادران مواساة كردن و زياد در ياد خداوند بودن.پ 19- در يك حديث مرفوع از حضرت رسول صلى اللَّه عليه و اله روايت شده كه فرمود: به آن حضرت گفتند: يا رسول اللَّه خداوند متعال هديهاى براى شما فرستاده كه براى هيچ يك از پيامبران قبل از شما نفرستاده است، رسول خدا فرمود: آن هديه چيست.
جبرئيل گفت آنها عبارتند از صبر و بهتر از او گفتم بهتر از او كدام است فرمود: اخلاص و بهتر از او، گفتم بهتر از آن كدام است گفت: يقين و بهتر از او، گفتم اى جبرئيل آن كدام است، گفت آن توكل است و با اين نردبان مىتوان به آنجا رسيد.
گفتم: توكل بر خداوند چگونه است جبرئيل گفت آن اين است كه بدانى مخلوق زيان و سودى نمىرساند و چيزى نمىدهد و چيزى نمىگيرد، و بايد از مردم مايوس گردد، هر گاه بندهاى چنين باشد جز براى خداوند براى ديگرى كار نمىكند، و فقط اميدوار بخداوند مىباشد و جز او از ديگرى نمىترسد، و از هيچ كس
طمع ندارد و اينها هستند معنى توكل.پ بار ديگر گفتم اى جبرئيل معنى صبر چيست، گفت در مشكلات و ناراحتىها صبر كند همان گونه كه در هنگام آسايش صبر مىكند، در فقر صبر داشته باشد همان گونه كه در توانگرى صبر مىكند، در گرفتارىها صبر كند همان طور كه در هنگام رفاه و عافيت صبر مىكند، و از هر چه بر سرش مىآيد به كسى شكايت نكند.
گفتم: تفسير قناعت كدام است فرمود: به آن چه از دنيا برايش مىرسد قناعت كند، و با اندك بسازد و از روزى كم سپاسگزار باشد، گفتم تفسير رضا كدام است، گفت: شخصى كه از سيد خود راضى هست از داشتن و يا نداشتن دنيا بر او خشمگين نمىگردد، و از كار كم نيز راضى به نظر نمىرسد و او همواره سعى مىكند كه كارهاى زيادى انجام دهد.
گفتم: اى جبرئيل تفسير زهد چيست گفت: زاهد دوست مىدارد كسى را كه خداوند را دوست بدارد، و دشمن مىدارد كسى را كه با خداوند دشمنى مىكند، از حلال دنيا خود را به كنارى مىكشد و از حرامش دورى مىكند، زيرا در حلال آن حساب و در حرامش عقاب هست به همه مسلمانان ترحم مىكند همان گونه كه به خود ترحم مىنمايد.
او از سخن گفتن در باره مال دورى مىكند همان گونه كه از گوشت ميته دورى مىنمايد و از بوى بد او خود را بكنارى مىكشد، و از زينتها و آرايش دنيا دورى مىكند و خود را به آن آلوده نمىسازد و همان طور كه از آتش دورى مىكند، از آرزوها دست بكشد، و مرگ خود را در مقابلش مشاهده كند.
گويد: گفتم اى جبرئيل تفسير اخلاص كدام است، فرمود: مخلص كسى را گويند كه از مردم سؤال نمىكند تا آنگاه بيابد و هر گاه يافت از آن خوشحال مىگردد و به آن بسنده مىكند، و اگر اضافه بر مخارج چيزى نزد آن ماند در راه خداوند مىدهد و هر كس از مخلوق چيزى طلب نكرد او به عبوديت خداوند اقرار كرده است.
پهر گاه چيزى پيدا كرد و به او دست يافت از خداوند راضى مىگردد و هر گاه چيزى براى رضاى خداوند داد معلوم است كه به خداوند اعتماد دارد و مال زيادى خود را مىدهد و به آينده اطمينان دارد.
گفتم: تفسير يقين كدام است گفت: مؤمن براى خداوند كار مىكند و مانند اين جماعت كه او را نگاه مىكند و اگر او خداوند را مشاهده نمىكند خداوند او را مىنگرد، و او مىداند كه هر چه به او مىرسد بايد مىرسيد و هر چه به آن نمىرسيد، نبايد مىرسيد اينها بودند شاخههاى توكل و پلههاى زهد.پ 20- ابو امامه گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: شش چيز است كه هر كس به يكى از آنها عمل كند من روز قيامت از او شفاعت مىكنم تا خداوند او را وارد بهشت كند و آن عمل هم فرياد مىزند بار خدايا او به من عمل مىكرد، و آنها عبارتند از نماز، زكاة، حج، روزه، اداء امانت و صله رحم.پ 21- ابراهيم مخارقى گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: از خداوند بترسيد و پرهيزكار باشيد و سخن به حقيقت گوئيد، و اداء امانت نمائيد، شكم و دامن خود را حفظ كنيد تا با ما در مقام قرب قرار گيريد.پ 22- حسن بن زيد از حضرت صادق و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: فرداى روز قيامت نزديكترين شما به من كسانى هستند كه راستگو باشند و اداء امانت كنند و به عهد خود وفا نمايند، و خلق نيكو داشته باشند و خود را به مردم نزديك نمايند.پ 23- ابو قتاده گويد: حضرت صادق عليه السّلام به داود بن سرحان گفتند: اى داود خصلتهاى نيك به همديگر پيوند دارند خداوند آنها را تقسيم مىكند، گاهى در مردى هست و در فرزند او نيست، گاهى در فرزند هست و در پدر وجود ندارد، زمانى در بندهاى هست ولى در صاحب آن نمىباشد. آنها عبارتند از راستگوئى در گفتار صداقت در هنگام جنگ بخشيدن مال به سائل.پ 24- على بن حسين بن زيد از امام رضا عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند مكارم اخلاق را از دست ندهيد زيرا خداوند مرا براى مكارم
اخلاق فرستاد، از مكارم اخلاق آن است كسى كه به او ظلم كرده از وى درگذرد، هر كس او را محروم نموده او را از خود طرد نكند، كسى كه با او قطع رابطه كرده با او مراوده كند و ديدن كسانى برود كه از او ديدن نمىكنند.پ 25- ابو البخترى گويد: امام باقر عليه السّلام از پدرش و او از على عليه السّلام روايت مىكند كه آن حضرت به مردى مىگفتند پنج چيز از من ياد بگير، و آنها عبارتند از اينكه جز از خداوند از كسى اميدوار نباشى و جز از گناهان خود از كسى نترسى.
اگر چيزى نمىداند از ياد گرفتن آن شرم نداشته باشد، و اگر از او سؤال كردند و او نتوانست پاسخ صحيحى به آن بدهد بدون شرم و حيا بگويد نمىدانم، و بدانيد كه صبر در برابر ايمان مانند سر در مقابل بدن مىباشد.پ 26- سفيان بن نجيح گويد: از امام باقر عليه السّلام شنيدم فرمود: سليمان بن داود عليهما السّلام گفتند: به ما داده شده آنچه را كه به مردم دادهاند و يا ندادهاند، و به ما تعليم كردند آنچه را كه مردم مىدانند و يا نمىدانند.
ما در ميان همه اين معلومات كه خداوند به ما داده بهتر از اين نيافتيم كه بايد از خداوند در حضور و غيبت ترسيد، در فقر و توانگرى بايد ميانهرو بود، در هنگام خشم و خوشنودى بايد از گفتن حق عدول نكنند، و در هر حال بايد به خداوند تضرع نمايند.پ 27- شعبى گويد: على عليه السّلام فرمود: از من كلماتى را فرا گيريد كه اگر بر شترها سوار شويد و بخواهيد اين كلمات را بدست آوريد شترها خسته مىگردند و شما به آن كلمات دست پيدا نمىكنيد و آنها عبارتند از اين خصلتها.
غير از خداوند از كسى اميد نداشته باشيد، جز از گناهان خود از ديگرى نترسيد، اگر چيزى نمىدانيد ياد بگيريد و شرم نكنيد، و اگر از شما سؤالى كردند و شما نمىدانستيد شرم نكنيد و بگوئيد نمىدانم، و بدانيد صبر در مقابل ايمان مانند سر در برابر بدن مىباشد و بدنى كه سر نداشته باشد خيرى در آن نخواهد بود.پ 28- ابو هريره گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند: خداوند هفت نفر را در سايه خود قرار مىدهد در روزى كه سايهاى جز سايه او نيست، رهبر عادل، جوانى كه در
عبادت بزرگ شده باشد،پ مرديكه دلش به مسجد بستگى پيدا كرده و او همواره در فكر مراجعت به مسجد مىباشد.
دو نفر كه به طاعت خداوند مشغول گردند و بر همين طاعت از هم جدا شوند، مرديكه براى خداوند گريه كند و اشك از ديدگانش جارى شود، مرديكه يك زنى زيبا و از خاندانى بزرگ او را بطرف خود بخواند و او براى ترس از خداوند او را رد كند و مرديكه صدقه بدهد و آن را مخفى نگه دارد.پ 29- ابن عباس گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هفت نفر هستند كه در سايه عرش خداوند زندگى مىكنند، امام عادل، جوانى كه در عبادت رشد كرده، مرديكه در خفا صدقه مىدهد مرديكه خدا را ياد مىكند و اشك مىريزد، شخصى كه براى خداوند مؤمنى را دوست مىدارد.پ 30- ثمالى از امام سجاد عليه السّلام روايت كرده كه فرمود: دو گام در نزد خداوند از همه گامها محبوبتر مىباشند، گامى كه مؤمن در راه خداوند برمىدارد. و گامى كه بطرف صله ارحام، در حالى كه آن رحم با او قطع ارتباط كرده باشد.
در نزد خداوند دو جرعه از همه جرعهها محبوبتر مىباشند، اول آن است كه مؤمنى خشم خود را با حلم فرو نشاند، دوم مؤمنى كه با صبر مصيبتها را زائل گرداند، و در نزد خداوند دو قطره از همه قطرهها محبوبتر هستند، قطره خونى كه در راه خداوند ريخته گردد و قطره اشكى كه در دل شب از ديدهاى بريزد، و براى خدا باشد.پ 31- صفوان بن يحيى در يك حديث از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: شيطان مىگويد: من چاره پنج نفر را نمىتوانم بكنم ولى بقيه همه در دست من مىباشند هر كس با نيت پاكى به خداوند توسل جويد و در همه كارها به او توكل داشته باشد.
هر كس در شب و يا روز تسبيح خداوند را زياد بگويد، كسى كه براى برادر مؤمن خود بخواهد آنچه را براى خود مىخواهد، كسى كه در مصيبت بىتابى نكند، كسى كه به آن چه خدا داده قانع باشد و براى بدست آوردن روزى خود را به
زحمت نيندازد.پ 32- حلبى از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: صبر، نيكى، حلم، و حسن اخلاق از اخلاق پيامبران مىباشند.پ 33- ابو ولاد از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: على بن الحسين عليهما السّلام مىگفت معرفت و كمال دين مسلمان در آن است كه از گفتار بىمعنا خوددارى كند، مراء و جدال نكند و حليم باشد و صبر و حسن خلق پيشه كند.پ 34- ابن نباته گويد: امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: صداقت از امانت بحساب مىآيد دروغ خيانت مىباشد، ادب آدمى را سربلند مىكند، دور انديشى از تيز هوشى است، اسراف آدمى را هلاك مىكند و ميانه روى ثروت مىآورد.
حرص و آز آدميان را گرفتار فقر مىكند، دنائت و پستى آدمى را حقير مىگرداند، سخاوت و بخشندگى آدمى را به همه نزديك مىسازد، پستى و دنائت موجب دور شدن آدمى از همگان مىگردد دقت در كارها موجب آرامش مىگردد و ناتوانى آدمى را خار مىكند.
پيروى از هواى نفس آدمى را به هر طرف مىكشاند و به هر سو مىبرد، وفاء به عهد موجب پر شدن پيمانهها مىشود، عجب و خودپسندى آدمى را هلاك مىكند و صبر و شكيبائى براى آدمى پايدارى مىآورد.پ 35- ابو بصير از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: سه چيز از محكمترين كارهاى بندگان مىباشد، كسى كه حق را بديگرى بدهد، و با برادرش مواسات كند و در هر حال ذكر خداوند را بگويد و هر گاه ياد معصيت كرد خدا را در نظر آورد.
با توجه به خداوند معصيت را رها كند و دست از آن باز دارد، و خداوند هم در قرآن مجيد فرموده كسانى كه متقى هستند و از خداوند مىترسند هر گاه گروهى از شياطين با آنها تماس بگيرند آنها متذكر مىگردند و بصيرت پيدا مىكنند.پ 36- مفضل گويد: امام صادق سلام اللَّه عليه فرمود: ايمان بندهاى كامل نمىگردد مگر اينكه در او چهار خصلت باشد، خلقش نيكو شود، و خود را حقير
بداند، و زياد سخن نگويد، و زيادى مالش را هم بدهد.پ 37- ثمالى از امام باقر عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: هر كس چهار خصلت در او باشد اسلامش كامل مىگردد، و به ايمانش كمك مىشود و گناهانش پاك مىگردد، و در حالى كه خدا از وى راضى مىباشد به محضرش وارد مىشود و اگر چه گناهانش زياد باشد.
آن خصلتها عبارتند از وفاء به آن چه خداوند براى او مقرر كرده است، با مردم به راستگوئى سخن بگويد و از آنچه در نزد خدا و مردم زشت است شرم كند و دست باز دارد، و با خانواده و مردم حسن خلق داشته باشد.
هر كس چهار چيز داشته باشد خداوند او را در بالاترين مقامها و شريفترين مكانها جاى مىدهد و آنها عبارتند از كسانى كه يتيمان را جاى دهند و با آنها مانند پدر رفتار كنند كسانى كه به ضعفاء رحم كنند و به آنها كمك نمايند و به زندگى آنها برسند.
افرادى كه به پدر و مادر خود برسند و زندگى آنها را تامين كنند و به آنها نيكى نمايند و موجبات حزن و اندوه آنها را فراهم نسازند، كسانى كه بردگان خود را مورد ستم قرار ندهند و به آنها در كارها كمك كنند، و آنچه از آنها برنمىآيد بر آنها تحميل ننمايند.پ 38- سكونى از حضرت صادق عليه السّلام و او از پدرانش روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: اگر مىخواهيد چيزى به شما بگويم كه اگر آن را انجام دهيد شيطان از شما دورى مىكند و به اندازه بين شرق و غرب از شما فاصله كى گيرد.
گفتند بفرمائيد يا رسول اللَّه فرمود: روزه كه صورت شيطان را سياه مىكند، صدقه كه پشت او را مىشكند، دوستى براى خدا و كمك به كارهاى نيك دنبال او را قطع مىگرداند، استغفار رك او را مىبرد و هر چيز زكاتى دارد و زكاة بدنها روزه مىباشد.پ 39- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: خوشا بحال آن كس كه از عيب ديگران چشم بپوشد و به عيبهاى خود نگاه كند، و بدون غرض و مقصودى تواضع
داشته باشد،پ با اهل فهم و شعور و محبت مجالست داشته باشد، و با ذاكران و مستمندان همنشينى كند.
مالى را كه از راه حلال بدست آورده است انفاق نمايد، اى مردم خوشا بحال آن كس كه خود را كوچك بداند و كسبش پاك باشد و نهانش شايسته گردد، و خلقش نيكو باشد و زيادى مالش را در راه خداوند بدهد، و از سخن زياد خوددارى كند.
مردم از شرش در امان باشند، با سنت عمل كند و دنبال بدعتها نرود، اى مردم خوشا بحال آن كس كه در خانه خود قرار گيرد و از نان خود بخورد، و بر گناهانش گريه كند، خود را به سختى بيا اندازد و مردم از وى در آسايش باشند.پ 40- زيد بن على از پدرش و او از آباء گراميش عليهم السّلام روايت مىكند رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند فردا كسانى به من نزديك هستند و از شفاعت من برخوردار مىگردند كه راستگو باشند و امانتها را رد كنند و خلق نيك داشته باشند و به مردم نزديك شوند.پ 41- جارود بن منذر گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: سختترين اعمال بر سه گونه است حق دادن به مردم و اينكه هر چه براى خود مىپسندى براى ديگران هم آن را طلب كنى، و در مال خود براى برادرانت مواسات داشته باشى و در هر حال خدا را ياد كنى.
مقصود از ذكر خدا در اينجا لا اله الا اللَّه و يا سبحان اللَّه و يا الحمد للَّه نيست بلكه مقصود اين است كه هر گاه به امر خدا رسيدى آن را عمل كنى و هر گاه به نهى خداوند رسيدى از آن دست باز دارى.پ 42- ابن ابى يعقوب گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: سه چيز است كه عمل كردن به آن مشكل است، گذشت از مردم، مواسات با برادران در مال و ياد خدا.پ 43- ابو قلابه گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس آنچه را خداوند دوست مىدارد مخفى نگه دارد خداوند هم آنچه را كه او دوست مىدارد مخفى خواهد كرد ولى هر كس آنچه را كه خداوند دوست نمىدارد در خفا انجام دهد خداوند
آشكارا او را رسوا مىكند.پ هر كس از راه حرام مالى بدست آورد خداوند او را فقير مىگرداند، و هر كس براى خداوند تواضع كند خداوند او را بلند مىكند، هر كس براى خداوند گام بردارد خداوند او را خوشحال مىسازد، و هر كس مؤمنى را خوار بدارد خدا او را خوار مىكند.
هر كس از بيمارى عيادت كند خداوند او را در رحمت خود فرو مىبرد، هر گاه در نزد بيمار بنشيند رحمت او را فرا مىگيرد، و هر كس براى طلب علم از خانهاش بيرون گردد هفتاد هزار فرشته او را مشايعت مىكنند و براى او طلب مغفرت مىنمايند.
هر كس خشم خود را فرو نشاند خداوند دل او را پر از ايمان مىكند، هر كس از حرامى دست باز دارد خداوند او را به عبادتى مشغول مىكند تا او را خوشحال سازد، هر كس از حق خود درگذرد خداوند عزت دنيا به او مىدهد.
هر كس مسجدى بسازد هر چند كوچك باشد خداوند در بهشت براى او خانهاى درست مىكند، هر كس بردهاى را آزاد كند خداوند او را از آتش نجات مىدهد، هر كس درهمى براى خداوند بدهد پروردگار هفتصد حسنه در نامه عمل او مىنويسد.
هر كس آزار و اذيت را از راه مسلمانان بردارد خداوند اجر قرائت چهار صد آيه از قرآن را كه هر حرفى از آنها ده حسنه دارد به او مىدهد، هر كس با ده نفر مسلمان برخورد كند و به آنها سلام دهد خداوند به اندازه آزاد كردن يك برده به او پاداش مىدهد.
هر كس مؤمنى را به اندازه يك لقمه طعام دهد خداوند از ميوههاى بهشتى نصيب او مىكند، و هر كس شربت آبى به او بدهد خداوند از آبهاى سر به مهر به او عطا مىنمايد، و هر كس جامهاى به او بپوشاند خداوند از لباسهاى بهشت در بر او مىكند و فرشتگان براى او دعا مىكنند مادامى كه در آن لباسها مىباشد.پ 44- ابو عبيده حذاء از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه اسيرانى خدمت
رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله آوردند،پ رسول خدا فرمود: گردن آنها را بزنند جز يك نفر كه او را آزاد كردند.
آن مرد گفت: اى محمد پدر و مادرم فدايت باد چرا از ميان آنها تنها مرا آزاد كردى فرمود: جبرئيل به من خبر داد كه خداوند فرموده در تو پنج خصلت هست كه خداوند آنها را دوست مىدارد و رسولش هم به آنها علاقهمند مىباشد.
تو در باره خانوادهات غيرت دارى و از آنها محافظت مىكنى، سخاوت و بخشندگى دارى، خلق نيك دارى، زبان راستگو دارى، شجاعت دارى، هنگامى كه او اين گفتهها را شنيد مسلمان شد و با كفار جنگيد تا به شهادت رسيد.پ 45- عبد العظيم حسنى از امام هادى عليه السّلام روايت مىكند هنگامى كه موسى بن عمران عليه السّلام با خداوند مناجات مىكرد و با او سخن مىگفت: عرض كرد بار خدايا پاداش آنهائى كه مرا به رسالت بشناسند و با تو هم صحبت بدانند چيست.
خداوند فرمود: اى موسى فرشتگان من نزد او مىروند و وى را به بهشت مژده مىدهند، موسى عرض كرد بار خدايا كسانى كه مقابلت قرار گرفته و براى تو نماز مىگذارند چه پاداشى دارند و ثواب آنها چيست.
خداوند فرمود: با آنها به ملائكه خود افتخار مىكنم و هنگامى كه آنها را در حال سجود و ركوع و قيام مىنگرم با فرشتگان مباهات مىكنم و او را عذاب نخواهم كرد، موسى عرض كرد پاداش كسى كه فقيرى را طعام دهد و رضايت تو را در اين عمل در نظر بگيرد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى امر مىكنم منادى روز قيامت ندا كند كه فلانى را خداوند از آتش نجات داد، موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه با ارحام خود رفت و آمد كند چيست فرمود: اى موسى مرگ را بر او آسان مىكنم، و خازنان بهشت مىگويند از هر درى مىخواهى وارد شو.
موسى عليه السّلام عرض كرد: بار خدايا پاداش كسى كه تو را با زبان و دل ذكر كند و از تو ياد كند چيست فرمود: اى موسى او در سايه عرش من قرار خواهد گرفت و در جوار من جاى خواهد داشت، موسى گفت خداوندا كسى كه آيات حكمت تو را
در نهان و آشكار بخواند پاداش او چه خواهد بود.پ خداوند متعال فرمود: او مانند برق از صراط عبور مىكند، گفت: بار خدايا پاداش آنهائى كه در آزار و اذيت مردم صبر مىكنند چيست فرمود: در شدائد روز قيامت به فرياد او خواهم رسيد، گفت: بار خدايا پاداش كسى كه از خوفت اشك بريزد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى صورت او را از آتش نگه مىدارم و روز قيامت كه همه در وحشت هستند او را آسايش خواهم داد، گفت: بار خدايا پاداش كسى كه بخاطر شرم از تو خيانت نكند چيست.
خداوند فرمود: اى موسى روز قيامت او را امان مىدهم، موسى گفت: بار خدايا كسى كه بندگان مطيعت را دوست بدارد چه پاداشى به آنها مىدهى، گفت اى موسى بدن او را بر آتش حرام خواهم كرد.
موسى عليه السّلام عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه مؤمنى را بكشد چيست؟
خداوند فرمود روز قيامت به او توجه نمىكنم و از لغزشهايش در نمىگذرم، موسى عرض كرد پاداش كسى كه يك كافر را بطرف اسلام دعوت كند چيست؟
خداوند فرمود: روز قيامت به او اجازه مىدهم از هر كس كه بخواهد شفاعت كند، گفت: بار خدايا پاداش كسى كه نماز را در وقت خود بخواند چيست خداوند فرمود: هر چه بخواهد مىدهم و بهشت را براى او مباح مىگردانم.
موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه از ترس تو وضوى خود را كامل كند چيست، خداوند فرمود: روز قيامت او را در حالى كه چهرهاش مىدرخشد محشور مىكنم، گفت اگر كسى براى رضاى تو ماه رمضان روزه بگيرد چه پاداشى دارد.
خداوند فرمود: او را روز قيامت در جايى قرار مىدهم كه ترسى نداشته باشد، گفت بار خدايا آن كس كه براى مردم روزه مىگيرد چه پاداشى دارد فرمود:
پاداش او مانند آن كسى است كه هرگز روزه نداشته است.پ 46- حسين بن ابى العلاء گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: محبوبترين مخلوقات در نزد خداوند آن كسى است كه در گفتارش راستگو باشد و نمازش را
بجاى آورد و واجبات خداوند را انجام دهد و اداء امانت نمايد.پ امام عليه السّلام فرمود: هر كس امانتى را ادا كند هزار گره از گرههاى آتش را خداوند از گردن او باز مىكند، اينك امانتها را ادا كنيد، شيطان به كسى كه امانت در نزد او مىباشد صد شيطان موكل مىنمايد تا او را از برگرداندن امانت باز دارند تا از جهان برود و بايد در اين جا به خداوند پناه برد و از او خواست تا انسان را نگهدارد.پ 47- محمد بن مسلم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس زبانش راستگو باشد و عملش پاك گردد و نيت او نيكو شود خداوند روزى او را زياد مىكند، و هر كس به خاندان خود نيكى نمايد خداوند عمر او را زياد مىگرداند.پ 48- ثمالى از امام باقر عليه السّلام روايت مىكند كه حضرت سجاد عليه السّلام فرمود: هر كس داراى چهار خصلت باشد اسلامش كامل مىشود، و گناهانش پاك مىگردد و هنگامى كه به محضر خداوند مىرسد خداوند از وى خوشنود مىگردد.
هر كس پيمانهاى خود را با مردم و خدا مورد عمل قرار دهد، و با مردم به صداقت رفتار كند و از هر كارى كه در نزد خداوند و مردم زشت است دست باز دارد، و با خانوادهاش حسن خلق داشته باشد.پ 49- حسين بن زيد از امام باقر و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول اكرم صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس داراى سه خصلت نباشد از من نيست و خدا هم او را قبول نمىكند گفته شد: يا رسول اللَّه آن خصلتها چه مىباشند.
فرمود: حلمى كه جاهل را از خود دور كند، حسن خلقى كه بوسيله آن در ميان مردم زندگى نمايد، و ورعى كه او را از معصيتها و نافرمانىهاى خداوند دور سازد و خود را به گناه آلوده ننمايد.پ 50- عبد اللَّه بن ميمون گويد: امام صادق از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس در او چهار خصلت باشد خداوند او را در پناه خود مبعوث مىكند و در بهشت جاى مىدهد.
كسى كه با خلق و خوى نيك در ميان جامعه زندگى كند، و در سختيها و
ناملايمات صبر و شكيبائى داشته باشد، به پدر و مادر مهربانى و محبت كند، و با بردگان و زيردستان نيكى كند و با حسن سلوك رفتار نمايد.پ 51- ابو بصير از حضرت باقر عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: بهترين چيزى كه بايد به آن چنگ بزنند ايمان به خدا و رسولش مىباشد، سپس جهاد در راه خدا و كلمه اخلاص كه از فطرت آغاز مىگردد و اقامه نماز كه از اسلام شروع مىشود و دادن زكاة كه از واجبات خدا مىباشد.
روزه ماه رمضان كه آدمى را از عذاب خداوند نگه مىدارد و حج خانه خدا كه ميقات اهل دين است و گناهان را دور مىكند و صله رحم كه موجب زيادى مال مىشود و مرگ را به تاخير مىاندازد و صدقه در نهان كه گناهان را مىبرد و غضب خداوند را خاموش مىگرداند.
كارهاى نيك كه آدمى را از مرگ بد نگه مىدارد و از خوارى و ذلت حفظ مىكند، راست بگوئيد كه خداوند با راستى مىباشد از دروغ گفتن دورى كنيد كه دروغ با ايمان منافات دارد، راست گويان در لبه نجات و كرامت هستند.
اما دروغ گويان در لبه هلاكت و رسوائى مىباشند، حرف نيك بزنيد تا از خوبان بحساب آييد، و به اعمال خير مشغول شويد تا از اهل خير محسوب شويد، امانتها را به صاحبانش برگردانيد و با ارحام خود كه با شما قطع كردهاند ارتباط برقرار كنيد، و به آنها نيكى كنيد.پ 52- ابو خالد سجستانى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس در او پنج خصلت نباشد او از زندگى لذت زيادى نخواهد برد، اول وفاء است دوم تدبير، سوم حياء، چهارم حسن خلق پنجم كه جامع همه اينها مىباشد حريت مىباشد.پ 53- ابو خالد عجمى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس پنج خصلت در او نباشد لذت زيادى نخواهد ديد: دين، عقل، ادب، حريت و حسن خلق.پ 54- اعمش از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه هنگام ذكر ائمه عليهم السّلام مىفرمود: دين آنها ورع، عفت، راستگوئى، پاكدامنى، عبادت، اداء امانت به نيكوكار و بدكار، طول سجود و قيام در شب و دورى از محرمات و انتظار فرج با
صبر، و حسن صحبت با دوستان و همسايگان.پ 55- عبد اللَّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس سه خصلت در آن باشد خداوند او را با حور العين تزويج مىكند و آنها عبارتند از فرو نشاندن غضب، و صبر در برابر شمشيرها براى رضاى خدا و كسى كه مال حرامى را بدست آورده ولى براى خداوند دست از آن باز مىدارد.پ 56- ابو ذر غفارى گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله مرا به هفت خصلت وصيت كردند و آنها عبارتند از اينكه من همواره به پائينتر از خود نگاه كنم و هرگز به بالاتر از خود توجهى نداشته باشم، و اينكه به مساكين توجه داشته باشم و با آنها همنشينى كنم.
وصيت بعدى آن بود كه حق را بگويم و لو تلخ باشد و وصيت كرد با ارحام خود رفت و آمد كنم اگر چه آنها از من دورى كنند، و توصيه فرمودند كه از سرزنش كردن مردم نترسم و حق را بگويم، و توصيه كردند كه لا حول و لا قوة الا باللَّه العلى العظيم را زياد بگويم كه آن يكى از گنجهاى بهشت مىباشد.پ 57- قداح از حضرت صادق عليه السّلام و او از پدرانش از امير المؤمنين سلام اللَّه عليهم روايت مىكند كه فرمود عيسى بن مريم عليه السّلام گفتند: خوشا بحال آن كس كه سكوت او از روى تفكر و نظرش از روى عبرت و پند باشد، در خانه خود بنشيند و بر گناهانش گريه كند و مردم هم از دست و زبان او در آسايش باشند.پ 58- حماد بن عثمان از امام صادق عليه السّلام و او از پدرانش روايت مىكند كه على عليه السّلام فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند هنگامى كه مرا به آسمانها بردند وارد بهشت شدم و در آنجا قصرى از ياقوت سرخ را مشاهده كردم كه باطن آن هم از بيرون مشاهده مىشد.
آن ياقوت بسيار پر نور و درخشنده بود در اين قصر دو قبه از در و زبرجد ديده مىشد، گفتم اى جبرئيل اين قصر متعلق به كيست فرمود: آن براى كسى است كه سخنهاى خوب بگويد، و روزه داشته باشد و طعام به مردم بدهد و در شبها هنگامى كه مردم خواب هستند نماز بگذارد.
پعلى عليه السّلام فرمود: يا رسول اللَّه در امت تو كسانى هستند كه طاقت اين اعمال را داشته باشند فرمود: مىدانى كه مقصود از خوب سخن گفتن چيست، گفتم خدا و رسول داناتر مىباشند فرمود كسى كه همه ماه رمضان را روزه داشته باشد و صبر كند.
مىدانى مقصود از اطعام چيست، گفتم خدا و رسول داناتر مىباشند فرمود:
هر كس كه براى عيال خود هزينه زندگى تهيه كند و آنها را نيازمند مردم نگرداند، مىدانى تهجد چيست گفتم: خدا و رسول داناتر مىباشند فرمود: كسى كه به خواب نرود تا نماز عشاء را بخواند زيرا يهود و نصارى در آن وقت در خواب هستند.پ 59- مسعدة بن صدقه گويد: امام صادق عليه السّلام از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند: آفت سخن گفتن دروغ مىباشد و آفت علم فراموشى است آفت حلم سفاهت، و آفت عبادت فاصله انداختن بين آنها و آفت زرنگى تكبر و نخوت، آفت شجاعت ظلم، آفت سخاوت منت نهادن، آفت زيبايى، خودخواهى، و آفت نسب افتخار مىباشد.پ 60- يكى از راويان از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس سه خصلت و يا يك خصلت از آنها را دارا باشد در سايه عرش خداوند قرار مىگيرد در آن روز كه هيچ سايهاى جز سايه او نمىباشد.
مرديكه براى مردم بخواهد آنچه را براى خود مىخواهد، كسى كه در راهى برود و بداند رضاى خداوند در آن است، كسى كه از ديگران عيب نمىگيرد مگر اينكه خود آن عيب را نداشته باشد، زيرا هر چه انسان عيب را از خود دور كند به عيبى ديگر دچار مىشود، و بايد انسان همواره به خود مشغول باشد و از عيب ديگران چشم بپوشد.پ 61- معاويه بن وهب گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس به چهار خصلت عمل كند من ضمانت مىكنم كه چهار خانه در بهشت به او بدهند، انفاق كن و ترسى نداشته باش از اين كه فقير و ناتوان گردى، و حق را به طرف بده، با صداى بلند سلام كن، و از جدال دست بردار اگر چه محق باشى.
پ62- ابو خالد جهنى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: كسى كه در آن پنج خصلت نباشد زندگى بر او گوارا نخواهد بود، تندرستى، امنيت، توانگرى، قناعت، و رفيق موافق.پ 63- قداح گويد: امام صادق سلام اللَّه عليه فرمود: يكى از روزها على عليه السّلام فرمودند شما را به پنج خصلت دعوت مىكنم در صورتى كه اگر به شتران راهوار هم سوار شويد به آن نخواهيد رسيد، شتران خسته مىكردند و شما به آنها دست نخواهيد يافت.
جز خداوند از كسى نترسيد و از عمل خود واهمه كنيد، غير از خداوند به كسى اميدوار نباشيد هر گاه از شما چيزى سؤال كردند خجالت نكشيد و بگوئيد نمىدانم، و اگر چيزى نمىدانيد خجالت نكشيد و آن را ياد بگيريد.
شكيبا باشيد و بدانيد كه شكيبائى مانند سر در بدن مىباشد، البته معلوم است هنگامى كه بدن سر نداشته باشد جسد فاسد و تباه مىگردد، و هر گاه آدمى در كارها صبر نداشته باشد همه كارها از هم گسيخته مىگردد.پ 64- حسن بصرى گويد: در خدمت امام باقر عليه السّلام بودم هنگامى كه در منى اقامت داشتند، يكى از قرشيان در اينجا درگذشت آن جناب گفتند: اى ابو سعيد برخيزيد به تشييع جنازه او برويم، بعد از آن كه به قبرستان وارد شديم فرمودند، شما را به پنج خصلت آگاه كنم كه اگر آنها را انجام دهيد وارد بهشت مىگرديد، حسن گفت بفرمائيد.
فرمودند: مصيبتها را مخفى بداريد، صدقه را در نهان بدهيد كه دست چپ از دست راست خبر نداشته باشد، نيكى به پدر و مادر، كه خدا از آن راضى مىباشد، و لا حول و لا قوة الا باللَّه را زياد گفتن كه آن يكى از گنجهاى بهشت مىباشد، و محبت محمد و آل محمد عليهم السّلام.پ 65- قداح گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: خداوند متعال مىفرمايند من نماز كسى را قبول مىكنم كه در مقابل عظمت من فروتنى كند، و براى خاطر من از شهوات دست بكشد، و روزها به ياد من مشغول گردد، و به مخلوقات من گردن
كشى نكند،پ گرسنه را سير نمايد و برهنه را بپوشاند.
به مصيبت ديدگان ترحم نمايد، غريبان را جاى دهد، اين اشخاص مانند آفتاب نور مىدهند و در تاريكيها با آن نور حركت مىكنند، و از جهالت بيرون شده و داراى علم مىشوند، من با عزت خود او را حفظ مىكنم و فرشتگان او را نگه مىدارند.
هر گاه مرا بخواند و از من چيزى بخواهد به او ميدهم و خاسته او را برمىآورم، و حوائج او را برطرف مىسازم و نيازهايش را مىدهم، اينها نزد من مانند باغهاى بهشت مىباشند كه ميوههايش خشك نمىگردند و از حالى به حالى نمىشوند.پ 66- قداح از امام صادق و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه موسى بن عمران عليه السّلام گفت: بار خدايا آنهائى كه روز قيامت در سايه عرش تو قرار مىگيرند و در آن روزى كه سايبانى جز سايبان تو نيست چه افرادى هستند.
خداوند متعال فرمود: كسانى كه دلشان پاك باشد، آنها كه فقير و ضعيف هستند و مورد توجه نيستند، كسانى كه هر گاه ياد خدا كنند او را به عظمت ذكر مىكنند، آنهائى كه به طاعت بسنده مىنمايند همان گونه كه كودك به شير مادر بسنده مىكند.
كسانى كه به مسجدها مىروند و در آنجا مكان مىگيرند همان گونه كه عقابها به آشيانههاى خود پناه مىبرند، آنهائى كه در هنگام ديدن محرمات به خشم مىآيند در آن هنگام كه مشاهده مىكنند مردم آنها را حلال كردهاند مانند پلنگ كه خشمگين مىگردد و حمله مىكند.67- در يك حديث مرفوع از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله گفتند: اى على تو را به خصلتهائى توصيه مىكنم اينك آنها را مورد عمل قرار ده و بعد فرمودند بار خدايا على را در عمل كردن به آنها يارى كن.
همواره راست بگو و نبايد دروغ از دهانت خارج گردد، ورع داشته باش و هرگز خيانت نكن، از خداوند بترس مانند اينكه او را مشاهده مىكنى، براى خداوند
اشك بريز كه به خاطر هر قطرهاى خانهاى در بهشت برايت ساخته مىگردد.پ مال و جانت را در راه دين بده، سنت مرا از دست نده و به نماز و روزه و صدقه توجه كن در شب و روز نماز بگذار، و در ماهى سه روز روزه داشته باش، پنجشنبه اول ماه چهارشنبه وسط ماه و پنجشنبه آخر ماه.
تا مىتوانى صدقه بده به اندازهاى كه بگوئى اسراف كردم ولى در صدقه اسرافى نيست، نماز شب را ترك نكن و چهار بار اين را تكرار كردند، نماز ظهر را از دست نده و آن را بجاى آورد و دست خود را همواره بطرف خداوند دراز كن.
پيوسته به تلاوت قرآن مشغول باش و در هر حالى كه هستى قرآن را فراموش نكن در هنگام وضوء مسواك كن، و مكارم اخلاق را از دست نده، و از خوىهاى بد دست باز دار، و اگر اين كارها را نكنى بايد خود را ملامت نمائى.پ 68- موسى بن سابق از امام باقر و او از پدرش عليهم السّلام روايت مىكند كه فرمود:
هنگامى كه خداوند اراده مىكند اهل زمين را عذاب نمايد مىفرمايد: اگر آنهائى كه براى بزرگى من محبت مىكنند و مساجد مرا آباد مىگردانند و آنهائى كه در سحرها استغفار مىكنند نبودند عذاب خود را مىفرستادم.پ 69- سليمان بن خالد گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: شما را از اسلام و فرع آن و مقام رفيعش آگاه نمايم، عرض كردم بفرمائيد، فرمود: اصل اسلام نماز است و فرع او زكاة، و قله بلند او جهاد مىباشد.
فرمود: اگر مىخواهيد شما را از ابواب خير آگاه كنم گفتم آرى قربانت كردم، فرمودند روزه كه سپرى از آتش مىباشد، صدقه كه گناهان را مىبرد، و قيام در دل شب و خواندن نماز و ذكر خداوند و بعد اين آيه را تلاوت كردند تَتَجافى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضاجِعِ.پ 70- منصور بن حازم گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم كدام اعمال از همه بهتر مىباشد فرمود: نماز در اول وقت، نيكى به پدر و مادر، و جهاد در راه خداوند.پ 71- ابو حمزه گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: بهترين عبادتها نگهدارى شكم و
دامن است،پ خداوند دوست مىدارد كه از وى سؤال كنند و اين را از همه چيز بيشتر دوست مىدارد، ظلم و تعدى زودتر از هر چيز آدمى را مىگيرد، نيكى زودتر از هر چيز به آدمى پاداش مىرساند.
بزرگترين عيب براى مردم آن است كه عيب ديگران را مشاهده كند و از آن انتقاد نمايد ولى متوجه عيب خود نشود و يا مردم را نهى كند در صورتى كه خود مرتكب منهيات شود، و همنشين خود را با سخنان بىهوده آزار دهد.پ 72- راوى نقل مىكند حضرت صادق سلام اللَّه عليه فرمود: هر مالى كه در دريا و يا بيابان تلف شود براى آن است كه زكاتش را ندادهاند، اينك اموال خود را با زكاة حفظ كنيد و بيماران خود را با صدقه مداوا نماييد.
گرفتاريها و مشكلات خود را با استغفار دفع كنيد، و اين را بدانيد كه صاعقه به كسى كه ذكر خدا را مىگويد و ياد خدا را مىكند نمىرسد و هر پرندهاى كه به دام صياد گرفتار شود و يا با تير او از پا درآيد براى اين است كه تسبيح خدا را فرمواش كرده است.پ 73- سماعه گويد: امام صادق عليه السّلام گفتند: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: اى بنى عبد المطلب سلام را بلند بگوئيد و صله ارحام بجاى آوريد و نماز شب بخوانيد، و به فقراء طعام بدهيد و سخنان پاك بر زبان جارى سازيد، تا وارد بهشت شويد و در جوار رحمت حق قرار گيريد.پ 74- امام رضا عليه السّلام از پدرانش روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود:
بهترين عمل در نزد خداوند ايمانى است كه شك و شبههاى در آن نباشد، جهادى است كه فقط براى خداوند انجام گيرد و اغراض ديگرى براى آن نباشد.
بعد از اينها حج مورد قبول است، نخستين كسى كه وارد بهشت مىگردد يك شهيد خواهد بود و بندهاى كه عبادت خداوند را نيكو بجاى آورد و براى سيدش كار كند، و مرد با عفتى كه در عبادت فرو رفته باشد، نخستين كسى كه وارد آتش مىشود امير جابرى است كه عدالت ندارد، و ثروتمندى كه حق مالش را نمىدهد و فقيرى است كه سركشى مىكند و مباهات مىنمايد.پ 75- امام رضا عليه السّلام او پدرانش روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: امت
من همواره در خير و سعادت هستند مادامى كه به همديگر محبت كنندپ و امانتها را رد نمايند و از حرام دست بردارند و از مهمانان پذيرائى كنند، نماز مىگذارند و زكاة مىدهند، هر گاه اين كارها را انجام ندهند با قحطى و خشك سالى گرفتار مىكردند.پ 76- در يك حديث از رسول اكرم صلى اللَّه عليه و اله روايت شد كه فرمود: من براى رسانيدن مكارم اخلاق به مردم مبعوث شدم.پ از امام عليه السّلام روايت شده كه فرمود: خداوند پيامبران خود را به مكارم اخلاق مبعوث فرموده است اينك خود را بيازمائيد اگر يكى از آن اخلاق در شما هست خداوند را سپاس گوئيد و الا از او بخواهيد تا به شما عطا كند.
مكارم اخلاق ده عدد است: يقين، قناعت، بصيرت، شكر، حلم، حسن خلق، سخاوت، غيرت، شجاعت، مردانگى، در يك روايتى ديگر آمده كه حياء هم از مكارم اخلاق بشمار مىرود و هم چنين است صدق و اداء امانت.پ امام عليه السّلام فرمود: از آسمان بزرگتر و گرامىتر از اين سه چيز نازل نشده است، و آنها عبارتند از تسليم، نيكى، و يقين.پ امام عليه السّلام فرمود: خداوند متعال به آدم وحى فرستاد كه من همه گفتهها را در چهار جا جمع مىكنم، آدم گفت: بار خدايا آنها را بيان فرمائيد خداوند فرمود: يكى از آنها براى من است و ديگرى براى تو و يكى بين من و شما و ديگرى بين شما و مردم مىباشد.
اما آنكه براى من است بايد براى من شريك قائل نشوى و آنكه برايت مىباشد بيشتر از اندازه به تو پاداش مىدهم، اما آنكه بين من و شما هست اينكه تو دعا كنى و من اجابت نمايم، و آنكه بين شما و مردم مىباشد آنكه هر چه براى خود دوست مىدارى براى آنها هم دوست بدارى و هر چه براى خود نمىپسندى براى مردم هم نپسندى.پ از امام عليه السّلام پرسيدند بهترين بندگان كدام كسان مىباشند فرمود: كسانى كه هر گاه كار خوب مىكنند خوشحال مىگردند و هر گاه بد كنند استغفار مىنمايند، هر
گاه چيزى به آنها بدهند سپاسگزار مىباشند و هر گاه گرفتار شوند صبر مىكنند و هر گاه مورد غضب قرار گيرند در مىگذرند.پ 77- رسول اكرم صلى اللَّه عليه و اله فرمود: خداوند به چيزى مانند عقل عبادت نشده است، و عقل كسى كامل نمىگردد، مگر اينكه در آن شخص ده خصلت باشد، در او اميد خير باشد، مردم از شر او در امان باشند، كارهاى نيك را كم بداند، اگر چه زياد انجام دهد، كارهاى نيك ديگران اگر كم هم باشد زياد بداند، از حاجت خواهان خسته نشود و از طلب علم ملول نگردد.
فقر در نظر او بهتر از توانگرى باشد، خوارى را بهتر از عزت بداند، از دنيا به زندگى كفاف قناعت كند، دهم! و نمىدانى دهم چيست و آن اين است كه هر گاه با كسى برخورد كرد بگويد: او بهتر از من مىباشد و پرهيزكارتر است.
مردم دو دسته بيشتر يك دسته بهتر و پرهيزكارتر مىباشند و گروهى بدتر بوده هر گاه بهتر از خود را مشاهده كرد براى او تواضع كند و خود را به او برساند، و هر گاه بدتر از خود را ديد در اين جا بايد بگويد شايد باطن او بهتر از من باشد و اميد هست عاقبت او به سعادت پايان يابد، هر گاه چنين فكر كند بزرگى او بالا مىرود و بر اهل زمانش رياست مىكند.پ 78- سعد بن ابى خلف گويد: حضرت ابو الحسن موسى عليه السّلام به يكى از فرزندانش گفت: اى فرزند من متوجه باش كه خداوند تو را در معصيتى مشاهده نكند كه از آن نهى كرده است، و به پرهيز از اينكه از اطاعت خدا دست بكشى و از دستورات او سرپيچى كنى همواره در كارها كوشش داشته باش و خود را مقصر بدان كه خداوند را نيكو عبادت نكردهاى.
زيرا خداوند متعال را نمىتوان آن طور كه شايسته است عبادت كرد، از مزاح و شوخى دست بردار كه نور ايمان را مىبرد، مرد را سبك مىگرداند، از كسالت و تنبلى و تن پرورى دورى كنيد كه آنها شما را از دنيا بىبهره خواهند كرد و از آخرت هم سهمى نخواهى داشت.پ 79- ابو بصير گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: اى ابو محمد از ورع و
عبادت و اداء امانت دست باز نداريد، و همواره راست بگوئيد و با دوستان خود خوش رفتار باشيد و سجده را طول دهيد كه اينها از سنتهاى گذشتگان مىباشند.پ 80- انس بن مالك گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند: اى انس خود را پاك نگهدار كه خداوند عمرت را دراز مىكند، و اگر قدرت داشته باشى كه در شب و روز وضوء داشته باشى اين كار را انجام بده.
هر گاه اين كار را كردى در حال مرگ شهيد خواهى مرد، نماز ظهر را بجاى آور كه آن نماز گذشتگان است، مستحبات را زياد انجام بده تا حافظان نامه اعمال و فرشتگان موكل بر تو شما را كمك كنند و يارى نمايند.
به هر كس برخورد كردى به او سلام كن تا خداوند بر حسنات شما بيفزايد، و در خانه خودت هم سلام كن تا خداوند بركت دهد، مسلمانان را محترم بدار، و از كوچكان دلجوئى نما، اگر اين كارها را بكنى روز قيامت با هم وارد محشر مىگرديم.پ 81- على بن جعفر از برادرش موسى و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس در آن چهار خصلت باشد از اهل بهشت مىباشد، هر كس به وحدانيت خداوند و رسالت من گواهى دهد، كسى كه خيرى به او برسد و بگويد: الْحَمْدُ لِلَّهِ*، و كسى كه از گناهش استغفار كند و در هنگام مصيبت بگويد:
إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ.پ 82- سماعه از ابو الحسن موسى عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: كار خير را زياد مشماريد، گناهان كم را اندك ندانيد زيرا همان گناهان كم زياد مىكردند، در نهان از خداوند بترسيد، تا در نزد خود حق را احراز كنيد، در اطاعت خدا بكوشيد و راست بگوييد، امانت را ادا كنيد كه به سود شما هست و در جايى كه روا نيست خود را دخالت ندهيد كه جريان شما تمام خواهد شد.پ 83- ابن سنان گويد: امام صادق فرمود: رسول خدا در يكى از خطبههايش فرمودند: شما را به بهترين مخلوقات دنيا و آخرت خبر دهم، هر گاه كسى به شما
ظلم كرد از او درگذريد، كسى كه رفت و آمد با شما را قطع كرد شما با او رفت و آمد كنيد، كسى به شما بد كرد شما به او نيكى كنيد، كسى شما را محروم كرد شما به او احسان نمائيد از دشمنى دورى كنيد كه او دين را از بين مىبرد.پ 84- عجلان گويد: امام صادق سلام اللَّه عليه فرمود: در برابر حق از خود گذشت داشته باش، مردم را در مال خود شريك بدان، براى آنها به پسند آنچه را براى خود مىپسندى، همواره در ياد خدا باش، از كسالت و تنبلى دورى كن كه پدرم مرا به اين وصيت مىكردند و پدرش هم او را وصيت مىنمود.
نماز شب را از دست نده، كسالت و تنبلى موجب نگردد كه شما از نماز شب غفلت كنى، هر گاه سستى كردى حق خداوند را ادا نمىكنى و اگر ملول و افسرده شدى حق هيچ كس را ادا نمىكنى، صداقت و پرهيزگارى را فراموش مكن امانت را برگردان و هر گاه وعدهاى دادى خلاف مكن.پ 85- بكير گويد: امام صادق سلام اللَّه عليه فرمود: ما شيعيان عاقل خود را دوست مىداريم، و مىخواهيم آنها با شعور و با فهم، حليم و بردبار و صدوق و صبور و با وفا باشند، اگر داراى اين صفات برجسته باشند ما آنها را دوست مىداريم.
بعد از آن فرمودند خداوند پيامبران را به مكارم اخلاق اختصاص داد اينك هر كس داراى آن اخلاق باشد بايد خداوند را سپاسگزار باشد، و اگر داراى آنها نيست به درگاه خداوند زارى كند تا آن اخلاق را به وى عطا كند.
راوى گويد: عرض كردم قربانت گردم آن اخلاق كه وصف فرمودى كدام هستند، امام عليه السّلام فرمود: آنها عبارتند از ورع، قناعت، شكيبائى، سپاسگزارى، بردبارى، حياء، سخاوت، شجاعت، غيرت، نيكى، راستگوئى و اداء امانت.پ 86- عمر بن سعيد گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم مرا وصيت كند فرمود: شما را به ترس از خداوند دعوت مىكنم و اينكه ورع و عبادت را از دست ندهيد، و بدانيد كه عبادت بدون ورع و پرهيزگارى سودى ندارد.
همواره به كسى كه از خودت پائين هست توجه كن و هرگز به بالا دست نگاه
مكن،پ خداوند در بسيارى از جاها به رسول خود فرمود: مال و فرزندان آنها شما را به شگفت نياورد، در جاى ديگر فرمود: ديدگان خود را بطرف كسانى كه رزق و برق دنيا را دارند و يا زنان زيادى را در اختيار گرفتهاند توجه ندهيد.
اگر وقتى نفست تو را به يكى از اينها متوجه نمود و دنيا را در نظرت زيبا جلوه داد، بدان كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله خوراكش نان جو بود و شيرينى او خرما اگر پيدا مىشد، از شاخه درختان آتش درست مىكرد، هر گاه گرفتار مصيبتى شدى از مصيبتهاى آن حضرت ياد كن كه مردم مانند او مصيبت نديدند.پ 87- ابن اسحاق خراسانى گويد: امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: ترديد نداشته باشيد كه به شك گرفتار مىشويد و كافر مىگرديد، خود را آزاد نسازيد كه همه چيز را از دست بدهيد، با حق به مداهنه عمل نكنيد كه زيان خواهيد كرد و احتياط آن است كه موضوع را خوب درك كنيد.
فقه و شعور به شما حكم مىكند كه گول نخوريد و كسى شما را فريب ندهد، شايستهترين شما در نزد خداوند كسى است كه از خداوند اطاعت كند، و فريبكارترين شما آن كسى است كه به خداوند عصيان ورزد، هر كس از خداوند فرمان برد آرامش پيدا مىكند و رستگار مىشود.
كسى كه معصيت خداوند را انجام دهد و نافرمانى كند روزى زيان مىكند و پشيمان مىگردد، از خداوند يقين بخواهيد و دنبال عاقبت كار باشيد، بهترين چيزى كه در خانه قلب جاى مىگيرد يقين است، اى مردم از دروغ دورى كنيد، و بدانيد هر كس چيزى را مىخواهد دنبال آن مىرود و هر كس مىترسد فرار مىكند.پ 88- حذاء از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: شما را به مهمترين واجبات خداوند خبر دهم، و آنها عبارتند از انصاف، مواسات با برادران براى خداوند، در هر حال ياد خدا بودن، و اگر جايى كار مورد رضايت خدا پيش آمد آن را انجام دهد و اگر معصيتى پيش آمد آن را ترك گويد.پ 89- سلمان فارسى رحمة اللَّه عليه گويد: دوست من رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله مرا به
هفت چيز وصيت كردندپ و من در هر حالى كه باشم آنها را انجام مىدهم، نخست اينكه همواره به پائينتر از خود نگاه كنم و هرگز به بالاتر از خويش نگاهى نداشته باشم.
بايد فقراء را دوست داشته باشم و خود را به آنها نزديك سازم، و حق را بگويم اگر چه تلخ باشد، با ارحام رفت و آمد كنم اگر چه آنها از من بريده باشند و اينكه از مردم چيزى نخواهم و همواره به ذكر لا حول و لا قوة الا باللَّه مشغول شوم كه اين يكى از گنجهاى بهشت مىباشد.پ 90- امير المؤمنين سلام اللَّه عليه فرمود: من دنبال قدر و مقام رفتم و آن را جز در علم نديدم، اينك علم فرا گيريد تا در دنيا و آخرت اهميت پيدا كنيد، و كرامت و بزرگوارى را هم فقط در تقوى و پرهيزكارى مىتوانيد بدست آوريد اكنون دنبال آن را بگيريد.
مال و ثروت را فقط در قناعت پيدا خواهيد كرد، اينك قناعت كنيد تا بىنياز شويد راحت و آسايش در آن است كه با مردم در كارهاى مختلف آميزش نداشته باشيد و اگر مىخواهيد آرام زندگى كنيد و در دو جهان راحت گرديد با مردم كمتر آميزش كنيد.
سلامتى را تنها در اطاعت خداوند مىتوانيد بدست آوريد، اكنون خداوند را اطاعت كنيد تا سالم بمانيد، خضوع را هم در پذيرش حق مىتوان بدست آورد اينك حق را قبول كنيد كه پذيرش حق آدميان را از تكبر و غرور دور مىكند.
لذت زندگى را در ترك هواهاى نفسانى ديدم، اكنون اگر مىخواهيد زندگى خوشى داشته باشيد بايد هواها را ترك كنيد، اگر مىخواهيد مردم شما را به خوبى ياد كنند سخاوت داشته باشيد تا جامعه از شما به نيكى ياد كند من نعمتهاى دنيا را در اين اعمال ديدم و از آنها لذت بردم.پ 91- صفوان گويد: حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هر كس به خداوند متعال متوسل گردد هدايت مىشود، هر كس بخداوند توكل كند خدا او را كفايت مىكند، و هر كس به آن چه خداوند به او روزى كرده قناعت كند خدا او را بىنياز مىسازد،
هر كس از خدا بترسد رهائى پيدا مىكند.پ اى بندگان خدا تا آنجا كه توانائى داريد تقوى پيشه كنيد و از او اطاعت نماييد و كار را به اهل آن واگذاريد تا رستگار شويد و صبر كنيد كه خدا با صابران است، و مانند كسانى كه خدا را فراموش كردند نباشيد كه خدا آنها را از خود فراموش خواهد كرد و بدانيد كه ياران بهشت مانند ياران دوزخ نيستند، و اصحاب بهشت اهل نجات مىباشند.پ 92- هشام بن سالم گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم كه به حمران فرمودند:
اى حمران به كسانى كه پائينتر از تو هستند و توانائى آنها از شما كمتر مىباشد توجه كنيد و به بالاتر از خود هرگز توجه نداشته باشيد، اگر چنان كنى به آنچه در دست دارى قناعت خواهى كرد.
در اين صورت شايستگى زيادت پيدا خواهى كرد و بدان كارى كه از روى يقين انجام مىدهى اگر چه كم باشد از عمل زياد اما بدون يقين بهتر مىباشد، و بدان ورعى بالاتر از دورى كردن از گناهان نيست بايد از آزار مؤمنان دست باز داريد و غيبت آنها را نكنيد.
زندگى گواراتر از حسن خلق نيست، و مالى سودمندتر از قناعت نخواهد بود و آدمى بايد با مال اندكى كه زندگى را كفايت مىكند بسازد و از تكاثر دست باز دارد، و هيچ جهلى زيان آن بيشتر از خود خواهى نيست.پ 93- رسول اكرم صلى اللَّه عليه و اله فرمود: خوشا به حال آن كس كه خلقش پاك و باطنش خوب و نهانش شايسته و ظاهرش نيكو باشد زيادى مال خود را انفاق كند و از پر حرفى دست بكشد و از خود گذشت داشته باشد و اهل انصاف بحساب آيد.پ 94- در حديث ديگرى آمده خوشا بحال آن كس كه عمرش طولانى شود و عملش نيكو باشد و آخرت او هم به خوبى برايش بگذرد، زيرا خداوند از اعمال وى راضى مىباشد و واى بر كسى كه عمرش طولانى گردد و عملش بد شود و پايان كارش به زشتى و بدى مبدل گردد، زيرا خداوند بر او غضب كرده است.پ 95- سكونى از امام صادق و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا
صلى اللَّه عليه و اله فرمود:پ هر كس وضوى كامل بگيرد و نمازش را نيكو بجاى آورد و زكاة مالش را هم بدهد و از غضب خود را نگهدارد و زبانش را حفظ كند و براى گناهانش استغفار نمايد، و خاندانش را نصيحت كند، به حقيقت ايمان رسيده و درهاى بهشت براى او باز مىشود.پ 96- على عليه السّلام فرمود: خيرى در گفتار نخواهد بود مگر اينكه عمل هم باشد، در چهرهها خيرى نيست مگر اينكه باطن او خوب باشد، مالى كه در آن بخشش نباشد خيرى در آن وجود ندارد، صداقتى كه در آن وفاء نباشد خيرى در آن نخواهد بود.
فقه بدون ورع و پرهيزكارى سودى ندارد، صدقه بدون نيت ارزشى ندارد، زندگى بدون سلامتى و تندرستى ارزشى نخواهد داشت، وطنى كه در آن امنيت و خوشى نباشد آن وطن جاى زندگى نيست.پ 97- ابو بصير گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم شيعيانت را براى من وصف كنيد، فرمود: شيعيان ما كسانى هستند صداى آنها از گوشها فراتر نمىرود و غضبش از خودش تجاوز نمىكند، خود را بر ديگران تحميل نمىسازد و اگر از گرسنگى بميرد غير از برادران خود از كسى سؤال نمىكند.
شيعيان مانند سگها زوزه نمىكشند و مانند كلاغها طمع ندارند، زندگى آنها بسيار سبك است و آنها همواره در حال انتقال مىباشند، در اموال شيعيان براى محرومان حقى هست و آنها به ضعفاء و دردمندان مىرسند و با هم مواسات دارند.
شيعيان ما در هنگام مرگ بىتابى ندارند و در گورها همديگر را زيارت مىكنند، گويد: عرض كردم قربانت گردم اينها را در كجا بيابم فرمود: در اطراف زمين و بازارها و خيابانها، آنها همان گونه كه خداوند در قرآن فرموده: نزد مؤمنان ذليل و نزد كافران عزيز مىباشند.پ 98- على بن يعقوب گويد: امام صادق عليه السّلام به من گفتند مردم تو را فريب ندهند زيرا پاداش از جاى ديگر به تو مىرسد و به آنها ارتباطى ندارد، روزها را در
كارهاى ببيهوده مگذران كه حافظان مراقب اعمال تو هستند و كارهاى تو را حفظ مىكنند.پ كارهاى خير را هرگز كم ندان كه فردا به تو مىرسد و خوشحالت مىكند و از كار بد هر چه كم باشد دورى كن كه فردا تو را بد حال مىكند، كار نيك كن كه از هر چيز زودتر بدست تو خواهد رسيد و گناهان گذشته را محو خواهد كرد خداوند مىفرمايد نيكيها بديها را مىبرند و بايد اهل ذكر متوجه باشند.پ 99- ابو حمزه ثمالى گويد: از امام سجاد عليه السّلام شنيدم فرمود: هر كس واجبات خداوند را انجام دهد از بهترين مردمان مىباشد، هر كس از حرام دست بكشد عابدترين مردم مىباشد و هر كس قناعت كند به آنچه خدا به او داده است از بىنيازترين مردم مىباشد.پ 100- زهرى از امام عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: واى بر كسى كه معتقد به امر به معروف و نهى از منكر نباشد، هر كس لا اله الا اللَّه بگويد: وارد ملكوت آسمانها نمىشود مگر اينكه عمل صالحى دنبال او بيايد و كارش در دنيا به شايستگى ختم گردد.
دين ندارد هر كس كه به امام غير عادل خضوع كند، دين ندارد كسى كه از ظالمى اطاعت نمايد خوار مىگردند آن گروهى كه به گذشتگان خود افتخار كنند تا آنجائى كه قبرها را به هم نشان دهند و به تعداد قبرها بر هم افتخار نمايند.
امام عليه السّلام فرمود: كسى كه كار خوب كرده و از كارهاى بد دست كشيده بهتر است از كسى كه هم كار خوب كرده و هم بد، و كسى كه هم نيكى كرده و هم بدى بهتر است از كسى كه بدى كرده و نيكى ننموده است فرمود توقف در شبهات بهتر است از فرو رفتن در مهلكات.پ 101- يكى از بنى هاشم گويد: از امام عليه السّلام شنيدم هر كس چهار چيز داشته باشد اسلامش كامل مىگردد اگر چه غرق در گناه باشد او را زيان نمىرساند، و آنها عبارتند از صدق، حياء، حسن خلق و شكر.پ 102- مهزم اسدى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: شيعيان ما كسانى هستند كه
صداى آنها از گوشهاى آنها تجاوز نمىكند،پ علنا بخاطر ما ستايش نمىشوند، و با دشمنان ما ارتباط برقرار نمىكنند، و دوستان ما را دشمن نمىگيرند، با كسانى كه از ما عيبجوئى مىنمايند همنشينى نمىكنند.
راوى گويد: عرض كردم پس اينهائى كه خود را شيعه مىدانند چه مىگويند و ما با آنها چگونه رفتار كنيم، امام فرمود: آنها بايد پاك گردند و از همديگر تميز داده شوند و جابجا گردند تا حقيقت روشن گردد و پاك از ناپاك معلوم شود.
قحطىها آنها را فانى مىكنند، و طاعونها آنان را هلاك مىسازند اختلافات آنها را از هم پراكنده مىكند، شيعيان ما كسانى هستند كه مانند سگها زوزه نمىكشند، و مانند كلاغها طمع ندارند و اگر از گرسنگى بميرند سؤال نمىكنند.
گويد: عرض كردم اينها را كجا طلب كنم فرمود: آنها را در اطراف زمين بجوى آنان از نظر زندگى سبك بار هستند و از جايى بجاى ديگر انتقال پيدا مىكنند، آنها هر گاه در جايى حضور پيدا كنند شناخته نمىگردند و اگر غيبت كنند كسى از آنها سؤال نمىكند.
اگر بيمار شوند كسى از آنها عيادت نمىكند و اگر زن بخواهند كسى به آنها زن نمىدهد، اگر منكرى را ديدند او را انكار مىنمايند، اگر جاهل آنها را مورد خطاب قرار دهد و يا آنها را استهزاء كند بر او سلام مىنمايند.
اگر صاحب حاجتى از آنها حاجت خود را بخواهد بر او ترحم مىكنند آن جماعت در موقع مرگ حزن و اندوهى ندارند، در قبرها به ديدن يك ديگر مىروند، اگر چه آنها در شهرهاى گوناگون زندگى مىنمايند ولى دلهاى آنان با هم يكى مىباشد.پ 103- موسى بن جعفر عليه السّلام از پدرانش روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: اگر پدر و مادرت دو سال راه از تو دور باشند نزد آنها برو و به آنها نيكى كن، اگر ارحام تو يك سال از تو دور مىباشند از آنها ديدن نما، اگر بيمارى به فاصله يك ميل از تو دور است از وى عيادت كن.
اگر جنازهاى به اندازه دو ميل از تو فاصله دارد، براى تشييع جنازه او برويد، و
اگر مظلومى به فاصله سه ميل از تو زندگى مىكند به داد آن برس، استغفار را فراموش نكنيد كه آن شما را نجات مىدهد.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: خوشا بحال كسانى كه قبل از همه در سايه عرش خداوند قرار مىگيرند گفته شد: يا رسول اللَّه آنها كدام افراد هستند، فرمود: آنها كسانى هستند كه هر گاه حق را بشنوند قبول مىكنند، و هر گاه از آنها سؤال كنند پاسخ مىدهند.
آنها حق را ظاهر مىكنند و در جايش بذل مىنمايند آنها در باره مردم آن گونه حكم مىكنند كه در باره خود حكم كردهاند، اين گونه جماعت قبل از همه در سايه عرش خدا قرار مىگيرند.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: به ما خانواده هفت چيز داده شده كه به هيچ كس عطا نشده است نه گذشتگان و نه آيندگان به آن رسيدهاند، آنها عبارتند از: صباحت، فصاحت، سماحت، شجاعت، علم، عمل، و محبت در ميان زنها.پ على عليه السّلام فرمود: از رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله پرسيدند آن چيست كه شيطان را از ما دور مىكند فرمود: روزه چهره شيطان را سياه مىكند، صدقه كمر او را مىشكند، محبت در راه خدا و مواظبت بر كارهاى شايسته كمر او را قطع مىكند و استغفار كردن او را مىزند.پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: امت خود را به پنج چيز وصيت مىكنم: سخن حق را گوش دهند، از خدا اطاعت كنند، از كفر به اسلام هجرت نمايند، جهاد داشته باشند، و با جماعت حركت كنند، هر كس مردم را به جاهليت دعوت كند در يكى از گودالهاى جهنم قرار مىگيرد.پ 104- فاطمه دختر امام حسين عليه السّلام از پدرش از امير المؤمنين عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: هر كس چهار خصلت داشته باشد به خير دنيا و آخرت رسيده و حظ خود را بدست آورده است.
ورعى كه او را از ارتكاب به حرام باز دارد، حسن خلقى كه بوسيله آن در ميان مردم زندگى كند حلمى كه بوسيله آن نادانها را از خود دور سازد، و زن شايستهاى كه
در كارهاى دنيا و آخرت او را يارى دهد.پ 105- محمد بن جعفر از پدرش و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: رأس همه كارها سه چيز است حق را بطرف دادن و انصاف داشتن، مواسات با برادران و در هر حال ياد خدا كردن.پ 106- على بن حمزه علوى از امام رضا عليه السّلام و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: حسبى مانند تواضع نيست، كرمى بالاتر از تقوى وجود ندارد عملى مانند نيت نخواهد بود، رسول خدا فرمود: حب انسانى ثروت اوست، و مروت او عقل وى هست، و شرفش حلم او مىباشد و بزرگواريش تقواى او هست.پ 107- اسحاق بن جعفر از برادرش موسى عليه السّلام روايت مىكند كه پدرم فرمود:
بهتر از راستى گوينده آن است، و بهتر از نيكى بجاى آوردن آن مىباشد بعد از آن فرمود: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمودند: من براى مكارم اخلاق و رسانيدن بهترين آنها مبعوث شدهام و نيز فرمود به پايان رسانيدن كار نيك بهتر از شروع كردن آن است.پ 108- محمد بن صدقه از امام موسى و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: امت من همواره در خير هستند مادامى كه به هم محبت مىكنند و نماز برپا مىدارند و زكاة مىدهند و مهمانى مىكنند، و اگر اين كارها را ننمايند، مبتلا به قحطى و خشكسالى مىشوند.پ 109- ابو عبيده حذاء گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: شما را به مهمترين واجبات خداوند مطلع سازم گفتم: بفرمائيد فرمود: مهمترين آنها اين است كه در هنگام داورى حق را بطرف خود بدهى و با برادران خود در مالت مواسات كنى و همواره ياد خدا باشى و ذكر بگوئى.
مقصود اين نيست كه هميشه سبحان اللَّه و يا الحمد للَّه و يا لا اله الا اللَّه بگوئى اگر چه اينها هم ذكر هستند ولى مقصود از ذكر آن است كه هر گاه به حرامى رسيدى دست از آن باز دارى و از خداوند اطاعت كنى و اوامر او را انجام دهى.
پ110- ابن ابى يعفور گويد: امام صادق سلام اللَّه عليه فرمود: كمال مؤمن در سه خصلت مىباشد: درك مسائل دينى، صبر در برابر مشكلات و عقل معاش و زندگى.پ 111- ابو كهمس گويد: به امام صادق عليه السّلام عرض كردم كدام يك از اعمال بعد از معرفت بهتر است فرمود: بعد از معرفت چيزى مانند نماز نيست و بعد از نماز هم زكاة مىباشد، و بعد از آن روزه و بعد از آن حج مىباشد ولى آغاز و انجام همه اينها معرفت ما هست.
بهترين اعمال بعد از اينها مواسات و بذل مال براى برادران است كه خداوند بندگان خود را به آن آزموده است، و بعد از آن حج خانه خدا مىباشد كه هر كس هر سال حج بجاى آورد فقر از او برداشته مىگردد و ثروت بطرف او جلب مىشود.
يك نماز واجب در نزد خداوند از هزار حج و هزار عمره مقبوله بهتر است، و حج خانه از انفاق هزاران درهم و دنيا را فضل است، سوگند بخدائى كه محمد را به راستى برانگيخت و او را براى بشارت و انذار مبعوث فرمود: برآوردن يك حاجت مسلمان و رفع پريشانى از او از حج هم بهتر مىباشد.
بعد از آن فرمود: از خداوند بترسيد و خسته نشويد و از كارهاى خير ملول نگرديد و كسالت پيدا نكنيد، خدا و رسولش از شما بىنياز هستند و به شما احتياجى ندارند، شما همه به خداوند نياز داريد و خداوند مىخواهد شما با اين اعمال مقام پيدا كنيد و وارد بهشت شويد.پ 112- سيف از حضرت صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمود: هر كس را خداوند از ذلت معصيت بيرون كند و به عزت تقوى بكشاند او را از همه چيز بىنياز مىگرداند و بر همگان عزت مىدهد و بدون داشتن مال و عشيره به او سرورى مىدهد.
هر كس از خداوند بترسد خدا همه چيز را از او مىترساند، و هر كس از خداوند نترسد از همه كس خواهد ترسيد، هر كس به زندگى اندك قناعت كند خداوند به عمل اندك او راضى خواهد شد هر كس دنبال مال حلال برود زندگى
بر او آسان مىگردد و به خوشى مىگذراند.پ هر كس مال و منال دنيا را ترك گويد و دنبال جمع آورى ثروت و جاه و مقام نباشد خداوند قلب او را پر از حكمت مىكند و زبانش را به حكمت مىگشايد و عيبهاى دنيا را به او نشان مىدهد و بيماريها و داروهاى آن را به وى تعليم مىكند و او را از دنيا سالم بيرون مىسازد.پ 113- امام حسن عسكرى عليه السّلام فرمود: سخاوت مقدار معينى دارد و اگر بر آن افزوده گردد اسراف است، احتياط اندازه دارد و اگر از آن گذشت ترس حساب مىشود ميانه روى محدود مىباشد و اگر از آن تجاوز كرد بخل بحساب مىآيد.
شجاعت اندازهاى دارد و اگر از آن گذشت بىباكى تلقى مىگردد، فرمود: از ادب آن است كه هر چه از ديگران بد مىدانى از آن دورى كنى فرمود: هر كس ورع جزء طبيعتش باشد و نيكى از وى آشكار گردد دشمنانش از وى ثنا خواهند گفت و با ذكر جميل و نام نيك در دژى استوار قرار خواهد گرفت و بر دشمنانش پيروز خواهد شد.پ 114- نصر بن كثير گويد: من و سفيان ثورى خدمت امام صادق عليه السّلام رسيديم، گفتم ما قصد خانه خدا را كرديم اينك دعائى به ما تعليم كنيد تا آن را بخوانيم، فرمود: هنگامى كه به خانه خدا رسيدى دست بر ديوار خانه بگذار و بگو:
يا سامع الفوت و يا سامع الصوت، و يا كاسى العظام بعد الموت.
بعد از آن هر چيز مىخواهى دعا كن، در اينجا سفيان چيزى به او گفت كه من نفهميدم، در جواب او فرمود: اى سفيان هر گاه از چيزى خوشحال شدى بسيار بگو الحمد للَّه و هر گاه از چيزى ناراحت شدى بسيار بگو لا حول و لا قوة الا باللَّه و هر گاه روزيت تاخير افتاد استغفار كن.
معافا گويد: از ابو جعفر طبرى روايت شده هنگام شنيدن اين حديث قلم و كاغذ طلبيد و اين دعا را از حضرت صادق ياد داشت كرد و اين يك ساعت قبل از درگذشت او بود گفته شد در اين حالت هم مىنويسى گفت: سزاوار است آدمى تا هنگام مرگ علم را از دست ندهد.
پ115- ربيعة بن كعب گويد: يكى از روزها رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله به من فرمودند اى كعب تو هفت سال به من خدمت كردى آيا چيزى از من نمىخواهى، گفتم يا رسول اللَّه اندكى مهلت دهيد تا در اين باره فكرى بكنم، روز بعد بار ديگر خدمت آن حضرت رسيدم.
در اين هنگام پرسيدند حاجت خود را بگو عرض كردم يا رسول اللَّه از خداوند بخواه تا مرا در بهشت با شما همنشين كند، رسول خدا فرمود: كه تو را به اين حاجت راهنمائى كرد، عرض كردم كسى اين را به من ياد نداده است.
من خود در اين باره فكر كردم كه اگر از شما مالى بخواهم مال از بين مىرود، و اگر از شما عمرى طولانى و يا فرزندان زياد بخواهم عاقبت خواهيم مرد، ربيعه گويد: رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله مدتى درنگ كرد و بعد فرمود: از خدا اين را خواهم خواست، ولى شما هم زياد سجده كنيد و مرا يارى نمائيد.
ربيعه گويد: از رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله شنيدم فرمود: هر بندهاى كه روزى هفت بار بگويد: «أسأل اللَّه الجنة و اعوذ به من النار»، آتش مىگويد: اى خدا او را از من در پناه خود قرار بده تا از من گزندى و آسيبى نبيند.
گفت: از آن حضرت شنيدم فرمود: هر كس پنج چيز داشته باشد عذرى در ترك اعمال آخرت ندارد، زن صالح و شايستهاى كه او را در امور دين و دنيا كمك كند، فرزندان نيكوكار، زندگى در شهر خودش اخلاقى كه بتواند با مردم زندگى كند، و محبت اهل بيت من.
گويد: شنيدم فرمود: از مردم اميدى نداشته باشيد تا بىنياز گرديد، اگر طمع كنيد فقير مىگرديد، هر گاه نماز مىخوانى نمازى بخوان كه گويا آخرين نماز مىباشد، كارى نكن كه بعد عذرخواهى كنى، از آن جناب شنيدم فرمود: بعد از من فتنهها پيدا خواهند شد و شما در اين هنگام با على حركت كنيد.پ امام صادق عليه السّلام فرمود: هر كس راست بگويد و زبانش پاك گردد، و نيتش نيكو شود بر عمرش افزوده مىگردد و هر كس با خاندانش به نيكى رفتار كند روزيش زياد مىشود.
پ116- در يك حديث از امام صادق عليه السّلام وارد شده كه فرمود: امير المؤمنين سلام اللَّه عليه بيست و چهار كلمه فرمودهاند كه ارزش هر يك از آنها به اندازه وزن آسمانها و زمين مىباشد على عليه السّلام فرمودند:
خداوند رحمت كند كسى را كه بشنود و آن را حفظ كند، و مردم را راهنمائى نمايد و خود هم آن را مورد عمل قرار دهد، و دنبال راهنما برود و نجات پيدا كند، به خداوند نظر داشته باشد و از گناهش بترسد، از خالص مالش قبل از خود بفرستد و كارهاى شايسته انجام دهد.
چيزى براى خود ذخيره كند و از محذورات دورى نمايد، با مقصود تيرى بطرف هدف بزند، و عوض بگيرد، با هواى نفس جنگ كند و آرزوها را دروغ بداند، از آمال و هوس كنارهگيرى كند و عمل خود را مرتب نمايد.
صبر را در زندگى مورد عمل قرار دهد و تقوى را وسيله مرگش حساب كند، آنچه در دل دارد در ظاهر همان را ابراز كند، و به كمترين چيزى كه مىداند، اكتفاء نمايد، از راه روشن حركت كند و طريق صاف و هموار را به پيمايد، از فرصتها استفاده نمايد و قبل از رسيدن مرگ خود را براى مرگ آماده كند و از عمل خود زاد و توشه بردارد. 117- امام صادق عليه السّلام فرمود: از آسمان چيزى گرانبهاتر و كمتر از اين سه چيز نيامده است، تسليم، نيكى، و يقين.پ 118- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: در هنگام ظهور فتنه مانند بچه شتر باشيد نه كمرى دارد كه از آن بار بكشند و نه شيرى دارد كه آن را بدوشند.پ على عليه السّلام فرمود: صبر از شجاعت ناشى مىگردد، زهد ثروت بشمار مىرود، ورع و پرهيزكارى سپرى است كه آدميان را نگه مىدارد، رضا و خوشنودى بهترين همنشين مىباشد علم ميراثى شريف است، ادب زيورى است كه آدميان را آرايش مىدهد.
انديشه آئينهاى روشن مىباشد، سينه عاقل صندوق راز او هست، چهره باز دامى است كه آدميان را جلب مىكند و دوست انسان مىكند، مسالمت با مردم
عيبها را مىپوشاند صدقه داروئى است كه آدمى را بهبودى مىبخشد، اعمال بندگان در دنيا مقابل آنها در آخرت قرار خواهد گرفت.پ 119- از على عليه السّلام سؤال شد خير چيست، فرمود: خير آن نيست كه مال و فرزندت زياد گردد ولى خير آن است علم و عملت زياد گردد، و حلمت افزون شود، و با عبادت خداوند به مردم مباهات كنى اگر كار نيك كردى سپاسگوئى و اگر بد كردى استغفار كنى.
در دنيا خير فقط براى دو نفر مىباشد، مرديكه مرتكب گناه شده است و با استغفار آن را جبران مىكند، و مرديكه به كارهاى نيك شتاب دارد، عملى كه توام با تقوى باشد كم نيست، و چگونه كم خواهد بود آن عملى كه مورد قبول قرار مىگيرد.پ 120- على عليه السّلام فرمود: مالى محكمتر از عقل نيست خودخواهى آدمى را به تنهائى مىكشاند و از همگان دور مىكند، عقلى مانند تدبير نيست، كرمى مانند تقوى نخواهد بود، همنشينى مانند حسن خلق براى آدمى نمىباشد و ارثى مانند ادب نيست.
توفيق بهترين راهنماى آدم است، و عمل صالح بالاترين تجارت مىباشد، پاداش كارها بهترين سود بحساب مىآيد، بهترين ورع آن است كه انسان در هنگام شبهات از ورود در آن خوددارى كند و زهدى مانند خوددارى از حرام نيست.
دانشى مانند تفكر و انديشه نخواهد بود، عبادتى مانند اداء واجبات نيست، ايمانى مانند حياء و صبر نخواهد بود، تواضع بهترين حسب است، و شرفى مانند علم نيست، مشورت در كارها استوارى و اطمينان مىآورد و پشت آدمى را محكم مىكند.پ 121- على عليه السّلام فرمود: خوشا بحال كسى كه خود را حقير و كوچك بداند و دنبال كسب پاك برود و باطنش صالح و شايسته باشد و اخلاقش نيكو گردد، زيادى مالش را انفاق كند و پر حرفى ننمايد، مردم از شر او در امان باشند با سنت
رفتار كند و دنبال بدعتها نرود.پ 122- امير المؤمنين سلام اللَّه عليه فرمود: هر كس داراى چهار چيز باشد از چهار چيز محروم نمىگردد، هر كس موفق به دعا شد از اجابت محروم نمىگردد، هر كس به توبه موفق شد از قبول اعمال محروم نمىشود.
هر كس موفق به استغفار شد از آمرزش محروم نمىشود، هر كس توفيق شكر و سپاس يافت از افزايش نعمت محروم نخواهد شد خداوند براى هر يك از اينها در قرآن مجيد آيهاى نازل كرده و در باره دعا فرموده:
مرا بخوانيد تا اجابت كنم، در باره استغفار گفته: هر كس كار بدى بكند و يا به خود ستم روا دارد ولى بعد از آن استغفار كند خداوند را آمرزنده و مهربان خواهد يافت و در باره شكر فرمود:
اگر شاكر باشيد و سپاسگزارى كنيد من بر روزى شما خواهم افزود، و در باره توبه مىفرمايد: توبه براى كسانى هست كه كارهاى زشت مىكنند و آن كارها را از روى جهالت انجام مىدهند و بعد توبه مىكنند خداوند توبه آنها را قبول مىكند.پ 123- على عليه السّلام فرمود: جود و بخشش عرض و آب روى آدمى را نگه مىدارد، حلم و بردبارى دهان سفيه و نادان را مىبندد، عفو و درگذشت زكاة پيروزى مىباشد، مشورت خود يك راهنما هست و كسى كه خود را بىنياز مىداند در مخاطره است.
صبر و شكيبايى با گردش شب و روز مبارزه مىكند، جزع و بىتابى آدمى را تباه مىنمايد، بهترين ثروت ترك آرزوها هست، چه قدر عقلها كه اسير هواى نفس هستند، تجربه اندوختن خود موفقيت مىباشد، محبت خويشاوندى است كه از آن مىتوان استفاده كرد و افسردهها را محل اطمينان ندانيد.پ 124- كثرت سكوت هيبت آدمى را زياد مىكند، انصاف رفت و آمدها را زياد مىگرداند، با احسان قدر و مقامها معلوم مىشوند، با تواضع نعمتها تمام مىگردند، با تحمل مخارج زندگى بزرگى معلوم مىشود، با سيرت نيكو و روش خوب دشمنان مقهور مىگردند، با درگذشت از نادان ياوران زياد مىشوند.
پ125- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: مؤمن در چهرهاش شادمان و خوشحال و در دل اندوهگين است، دلش بسيار باز مىباشد، در نزد خود از همه حقيرتر است برترىجوئى را دوست نمىدارد و از بدگوئى دورى مىكند.
او اندوهى طولانى دارد، همتش بسيار عالى مىباشد، زياد سكوت مىكند، اوقاتش هميشه مشغول است، سپاسگزار و صبور مىباشد، همواره در فكر فرو رفته، با هر كس دوستى نمىكند، اخلاقش نرم است و سختگير نيست، از سنگ محكمتر است و از بندهاى كوچكتر مىباشد.پ 126- على عليه السّلام فرمود: شرفى بالاتر از اسلام نيست، عزتى برتر از تقوى نخواهد بود، پناهگاهى محكمتر از ورع نيست، شفيعى موفقتر از توبه نمىباشد، گنجى بىنيازتر از قناعت وجود ندارد، خوشنودى به روزى كفاف فقر را مىبرد.
هر كس به اندازه زندگى داشته باشد و به آن بسنده كند در راحتى و آسايش بسر خواهد برد، حرص و هوى كليد سختى و مشقت هستند و آدمى را گرفتار مشكل مىكنند، حرص و تكبر و حسد خوىهائى هستند كه آدميان را گرفتار گناه مىكنند، و شر هم جامع همه عيبها مىباشد.پ 127- على عليه السّلام فرمود: هر گاه در مردى خوى زيبائى مشاهده كرديد دقت كنيد كه او خوىهاى ديگرى هم دارد.پ 128- على عليه السّلام فرمود: براى رسيدن به اخلاق حميده خود را آماده كنيد، و در اين باره تعصب به خرج دهيد، حقوق همسايگان را حفظ كنيد، به ذمهها و عهدها وفادار باشيد با نيكىها همراهى كنيد و با متكبران همراهى نداشته باشيد و از آنها اطاعت نكنيد.
همواره دنبال فضل برويد و از ستم و تعدى دست باز داريد، كشتن را بزرگ بشماريد، و به مردم حق بدهيد، خشم خود را فرو نشانيد و در زمين از فساد دورى كنيد، و بنگريد كه بر ملتهاى گذشته در اثر كارهاى زشت چه گذشت و بر سر آنها چه آمد.
در زندگى آنها مطالعه كنيد و بدىها و خوبىهاى آنها را مورد دقت قرار
دهيد،پ و بترسيد از اينكه مانند آنها باشيد، هر گاه در حالت آنها مطالعه كرديد بنگريد آنها از چه راهى به عزت رسيدند و چگونه خوار شدند و نابود گرديدند.
شما از مطالعه حالات آنها دريابيد كه چگونه دشمنان از آنها دور شدند و عافيت و آسايش براى آنها پيش آمد، و نعمتها براى آنها فراهم آمد و رشته محبت بين آنها كشيده شد و افتراق آنها مبدل به اتحاد گرديد و همه با هم دوست شدند و متحد گرديدند.
آن جماعت از همديگر بهرهها بردند و همديگر را به كار نيك توصيه كردند و از افتراق دورى نمودند و همديگر را سست و ناتوان نساختند حسدها و كينهها و دشمنىها از ميان آنها رخت بربست و دستهاى نفاق و عناد به وحدت گرائيد و با يك ديگر هم دست شدند.پ 129- زياد بن منذر گويد: امام باقر عليه السّلام فرمود: هنگامى كه خداوند با موسى بن عمران عليه السّلام سخن گفت موسى عرض كرد: بار خدايا پاداش كسى كه گواهى دهد من رسول تو هستم و تو با من سخن گفتى چيست.
خداوند فرمود: اى موسى ملائكه نزد او مىآيند و او را به بهشت من مژده مىدهند، موسى عرض كرد: بار خدايا پاداش كسى كه مقابلت بيايد و نماز بگذارد چيست.
خداوند فرمود: با فرشتگان خود هنگامى كه او ركوع و سجود مىكند و يا قيام مىنمايد و مىنشيند مباهات مىكنم و او را عذاب نخواهم كرد، موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه براى رضاى تو يك فقير و مستمندى را اطعام كند چيست.
خداوند فرمودند: دستور مىدهم منادى فرياد بزند و روز قيامت به گوش همه برساند كه فلان فرزند فلان از دوزخ آزاد شد، موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه صله رحم بجاى آورد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى مرگ او را به تاخير خواهم انداخت و سكرات مرگ را بر او آسان خواهم گرفت و خازنان بهشت او را فرياد مىزنند كه بطرف بهشت بيائيد و از هر درى كه مىخواهيد وارد شويد موسى عرض كرد بار خدايا
جزاى كسى كه مردم را اذيت نكند و نيكى نمايد چيست.پ خداوند فرمود: اى موسى آتش با او گفتگو مىكند و مىگويد مرا به تو راهى نيست، موسى گفت بار خدايا پاداش كسى كه تو را با زبان و قلب دوست بدارد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى او را روز قيامت در سايه عرش خود قرار مىدهم و در جوار خود جاى مىدهم، موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه آيات تو را در نهان و آشكارا تلاوت كند چيست.
خداوند فرمود: اى موسى او مانند برق از صراط عبور مىكند، موسى گفت:
پاداش كسى كه بر اذيت و آزار مردم صبر كند چيست.
خداوند فرمود: او را در سختيهاى روز قيامت يارى مىكنم، موسى عرض كرد: بار خدايا پاداش كسى كه از ترس تو اشك بريزد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى صورت او را از آتش جهنم حفظ مىكنم و از سختيهاى روز قيامت و از وحشتهاى آن او را نگه مىدارم، موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه در مصيبتها صبر كند و فرمان تو را اجراء كند چه خواهد بود.
خداوند فرمود: اى موسى براى هر نفسى در بهشت درجهاى خواهد داشت، و هر درجهاى از دنيا و هر چه در آن است بهتر مىباشد، موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه در واجبات تو صبر كند چيست.
خداوند متعال فرمود: اى موسى براى هر واجبى كه او انجام مىدهد يكى از درجات بلند را به او خواهم داد، موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه در تاريكيهاى شب به طاعت تو مشغول گردد چيست.
خداوند فرمود: به او روز قيامت روشنائى هميشگى خواهم داد و به او حسنات زيادى به اندازه كسانى كه در تاريكى شب و روشنائى ماه و ستارگان بر او مىگذرند عطا مىكنم موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه از معصيتهايت دست نكشد چيست.
پخداوند فرمود: اى موسى نامه اعمال او را از پشت سرش بدست چپ او مىدهم موسى عرض كرد بار خدايا كسى كه زنا دهد چه پاداشى دارد.
خداوند فرمود: اى موسى روز قيامت گرفتار دودى مىشود كه بدبوتر از مردار است و او را به همه نشان مىدهند، موسى عرض كرد خداوندا پاداش كسى كه اطاعتكنندگان تو را دوست بدارد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى او را بر آتش خود حرام مىكنم، موسى گفت: بار خدايا كسى كه همواره زبانش در ذكر تو مشغول مىباشد و به درگاه تو تضرع دارد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى او را در سختيهاى آخرت يارى خواهم كرد، موسى عرض كرد خدايا جزاى كسى كه يك مؤمنى را از روى عمد بكشد چيست.
خداوند فرمود: روز قيامت به او توجه نخواهم كرد و از گناه او نمىگذرم، موسى عرض كرد بار خدايا پاداش كسى كه يك كافرى را به اسلام دعوت كند چيست.
خداوند فرمود: اى موسى او را روز قيامت مخير مىكنم هر كس را مىخواهد شفاعت كند، موسى گفت بار خدايا پاداش كسى كه مسلمانى را به اطاعت تو فرا خواند و از معصيت تو باز دارد چه خواهد بود.
خداوند فرمود: اى موسى روز قيامت او را با متقين محشور خواهم كرد، موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه نماز را در وقت خود بخواند و چيزى او را از نماز باز ندارد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى هر چه بخواهد به او مىدهم و بهشت خود را به او مىبخشم، موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه از يتيمى سرپرستى كند چيست.
خداوند فرمود: روز قيامت او را در سايه عرش خود جاى مىدهم، موسى گفت: پاداش كسى كه از ترس تو وضوى خود را كامل كند چيست.
خداوند فرمود: روز قيامت او را محشور مىكنم در حالى كه چهرهاش مىدرخشد، موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه ماه رمضان براى مردم روزه
مىگيرد چيست.پ خداوند فرمود: اى موسى ثواب او مانند كسى است كه اصلا روزه نداشته است، موسى گفت: بار خدايا پاداش كسى كه روزها روزه مىگيرد و فقط تو را در نظر دارد چيست.
خداوند فرمود: اى موسى بهشت من براى او مىباشد، و او را از هر ترسى و وحشتى در امان قرار مىدهم و از آتش نجات مىدهم.پ 130- موسى بن اسماعيل از پدرش و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و اله فرمود: محبت و احسان از بزرگوارى است، حلم و بردبارى به آدمى زينت مىدهد، و صبر بهترين مركبى است كه آدميان بر آن سوار مىشوند.
