پ1- جميل بن صالح از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند هر كس مىخواهد از گرامىترين مردم باشد بايد از خداوند بترسد و هر كس مىخواهد از متقىترين مردم باشد بايد به خداوند توكل كند، و هر كس دوست مىدارد از توانگرترين مردم باشد بايد به آنچه در نزد خداوند مىباشد بيشتر اطمينان پيدا كند تا آنچه در دست او مىباشد.
بعد از آن رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: آيا به شما بگويم كه بدترين مردم كيست، گفتند بفرمائيد يا رسول اللَّه، فرمودند: كسى كه مردم را دشمن مىدارد و مردم هم از او گريزان هستند و سپس فرمودند: از بدتر از اين براى شما بگويم، عرض كردند بفرمائيد فرمودند: كسى كه از لغزشهاى ديگران در نمىگذرد و معذرت قبول نمىكند و لغزشها را نمىپذيرد.
بعد از آن رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: مىخواهيد بدتر از اين دو را براى شما بگويم، عرض كردند: بفرمائيد يا رسول اللَّه فرمودند: كسى كه مردم از شر او در آسايش نيستند و از او انتظار خير ندارند.
عيسى بن مريم عليه السّلام فرمودند: اى بنى اسرائيل حكمت را به نادانان ياد ندهيد كه به آنها ستم خواهيد كرد و از اهلش هم منع نكنيد كه به آنان نيز ستم خواهيد نمود و به ظالم در ظلمش كمك نكنيد كه فضيلت شما از بين خواهد رفت.
عيسى بن مريم عليه السّلام فرمودند: كارها از سه قسم بيرون نيست، يا حقيقت آن روشن است آن را دنبال كن و به پايان برسان و يا حقيقت آن بر خلاف رضاى خداوند مىباشد آن را ترك نما و يا اينكه كار بر تو مشتبه مىباشد آن را به خدا واگذار و ترك كن.پ 2- قداح از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: شش
نفر مىباشند كه در زبان خدا و رسولان او نفرين شدهاندپ و آنها عبارتند از: كسى كه در كتاب خداوند دست برد و چيزى بر آن بيفزايد، كسى كه قضاء و قدر خدا را تكذيب كند.
كسى كه سنتهاى مرا ترك گويد: كسى كه مال و جان عترت مرا حلال بداند و به آنها تعدى كند، كسى كه با قدرت بر مردم تسلط پيدا نمايد و عزيزان را خوار كند و يا كسانى كه خداوند آنها را خوار كرده است عزت دهد، كسى كه غنائم و انفال مسلمانان را به خود اختصاص دهد و براى خود حلال بشمارد.پ 3- عبد المؤمن انصارى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: هفت نفر مورد لعنت خداوند و من و هر پيامبرى كه قبل از من بودند قرار مىگيرند و آنها عبارتند از: كسى كه در كتاب خدا دست برد و بر آن بيفزايد مقدرات خداوند را تكذيب كند، با سنتها و روشنهاى من به مخالفت برخيزد.
جان و مال خاندان مرا كه خداوند حرام كرده است حلال بداند، با زور بر مردم مسلط شود و عزيزان را ذليل و ذليلان را خوار گرداند، اموال مسلمانان را براى خود حلال بداند و به حقوق آنان تجاوز نمايد و هر چه را كه خداوند حرام كرده است حلال بداند.پ 4- در حديث ديگرى از زيد بن على و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: خداوند و پيامبران هفت نفر را لعنت كردهاند و از آنهاست كسى كه به بندگان خداوند تكبر كند تا آخر حديث كه در بالا ذكر شد.پ 5- ابو حمزه ثمالى گويد: امام على بن الحسين عليهما السّلام فرمودند: منافق نهى مىكند ولى نهى را قبول نمىكند، به كارهاى نيك دعوت مىنمايد ولى خود كار نيك انجام نمىدهد، هر گاه نماز بخواند به اطراف خود مىنگرد و هنگامى كه به ركوع مىرود آن را درست انجام نمىدهد.
هر گاه به سجده رود فقط مانند كلاغ سر بر زمين مىگذارد و بر مىدارد و هنگامى كه مىخواهد بنشيند مانند سگ روى پاهاى خود قرار مىگيرد، شب كه مىشود همش خوردن است و روزه هم ندارد، صبح مىكند باز هم مىخواهد به
خواب رود در حالى كه شب هم بيدارى نكشيده است.پ اگر سخن بگويد راستى و درستى در زبان او نمىباشد و اگر به كسى وعده دهد خلف وعده مىكند و اگر كسى امانتى در نزد او بگذارد خيانت مىكند و امانت را به صاحبش بر نمىگرداند و اگر با او مخالفت كنى غيبت شما را مىكند.پ 6- ابن زياد از امام صادق و او از پدرش از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله روايت مىكند كه فرمود: رياكار سه نشانه دارد هر گاه تنها باشد كسل مىشود و هر گاه كسى در نزد او باشد به نشاط مىآيد و دوست مىدارد مردم كارهاى او را بنگرند.
ظالم هم سه علامت دارد با ما فوق نافرمانى مىكند، با مادون ظلم مىنمايد و از ستمگران حمايت مىكند، تنبلها هم سه علامت دارند: كارها را تأخير مىاندازد و با تأخير انداختن آنها را ضايع مىكند و با تضييع كار مرتكب گناه مىشود، منافق هم سه علامت دارد: هر گاه سخن بگويد مرتكب دروغ مىگردد، هر گاه وعده دهد خلاف مىكند و هر گاه امانتى به او دهند خيانت مىنمايد.پ 7- حماد بن عيسى از امام صادق عليه السّلام روايت مىكند كه فرمودند: لقمان به پسرش گفت: اى فرزند هر چيز علامتى دارد كه به آن شناخته مىشوند، دين هم سه علامت دارد كه هر كس داراى آن باشد مؤمن بحساب مىآيد: علم، ايمان و عمل به آن و ايمان هم سه نشانه دارد، ايمان به خدا و كتاب او و پيامبرانش.
عالم هم سه نشانه دارد علم به خداوند و به آنچه دوست مىدارد و يا مكروه مىشمارد، عامل نيز سه علامت دارد: نماز، روزه و زكاة كسانى كه با تكلف مىخواهند خود را به جايى برسانند نيز سه علامت دارند: با ما فوق خود به منازعه بر مىخيزند و آنچه را كه نمىدانند مىگويند و به آنچه نخواهند رسيد دست مىاندازند و مدعى مقامى مىشوند كه شايستگى آن را ندارند.
ستمگر هم سه نشانه دارد: به ما فوق خود ظلم مىكند و به ما دونش زور مىگويد و از ظالمان يارى مىكند، منافق هم سه نشانه دارد: قلب او با زبانش يكى نيست، كارش با دلش مخالف مىباشد و باطنش با ظاهرش يكى نيست، گناهكار هم سه علامت دارد: خيانت مىكند، دروغ مىگويد و هر چه از زبانش بيرون شود
خلاف آن را عمل مىكند.پ رياكار هم سه علامت دارد: هنگام تنهائى سست و تنبل مىشود، هر گاه كسى در نزد او باشد نشاط پيدا مىكند و به هر كارى دست مىزند تا مردم از وى تعريف كنند، حسود هم سه علامت دارد: در نهان از افراد بدگوئى مىنمايد، ولى هنگام حضور از آنها تملق مىگويد و در هنگام مصيبت شماتت مىكند، مسرف هم سه علامت دارد: مىخرد آنچه مال او نيست، مىپوشد آنچه به او تعلق ندارد و مىخورد چيزى را كه مال او نيست.
افراد كسل هم سه علامت دارند: سستى بخرج مىدهند تا كارها بعقب بيفتد و هر گاه كارها به عقب افتادند ضايع مىشوند و كسى كه كارها را ضايع كند به گناه آلوده مىشود، غافل هم سه نشانه دارد سهو، لهو و فراموشى.پ حماد بن عيسى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: براى هر يك از اين علامت شعبههائى هست كه از آنها بيش از هزار باب باز مىشود، اى حماد همواره طالب علم باش و در شب و روز در فرا گرفتن دانش بكوش اگر مىخواهى ديدگانت روشن گردد و به خير دنيا و آخرت برسى، از مال ديگران چشم بپوش و خود را در ميان مردگان بنگر.
كوشش كن و به خود تلقين نكن كه تو از همه مردم برتر هستى و بايد ديگران از تو احترام كنند و در برابرت تعظيم نمايند، زبانت را از گفتار زياد باز دار و آن را در اختيارت بگير و حفظش كن، همان گونه كه مالت را محفوظ مىدارى.پ 8- امام صادق عليه السّلام فرمودند: منافق به دورى از رحمت خداوند راضى شده است زيرا او كارهائى مىكند كه با ظاهر شريعت سازگارى دارد، اما در باطن و واقع او با احكام خداوند بازى مىكند و آنها را به مسخره گرفته است، منافق در كارهاى خود بيهوده كار مىكند و دلش به آن بستگى ندارد و در نتيجه ياغى بشمار مىرود.
علامت نفاق عدم توجه و جدى نبودن در كارها مىباشد، منافق دروغ مىگويد، خيانت مىكند و قبيح و پررو مىباشد، ادعاهاى پوچ و بىمعنى دارد،
هميشه محزون است،پ سفيه و بىعقل مىباشد، حيا ندارد، گناهان را كوچك مىشمارد، بزرگان دين را سبك مىكند، مصائب دينى را كوچك مىداند.
منافق تكبر مىكند و فخر مىفروشد، انتظار دارد مردم او را ستايش كنند، حسد مىورزد و آخرت را فداى دنيا مىكند، كارهاى بد را بر كارهاى نيك ترجيح مىدهد، در سخنچينى اصرار مىورزد، لهويات را دوست مىدارد، به فاسقان و ظالمان كمك مىكند، از كارهاى نيك تخلف مىنمايد و نيكوكاران را تقبيح مىكند.
منافق همه كارهاى زشت خود را زيبا جلوه مىدهد و اگر ديگران كار نيكى بكنند آنها را زشت نشان مىدهد و مانند اين اعمال كه بسيار زياد مىباشد، خداوند متعال در قرآن مجيد در موارد متعدد منافقان را وصف كرده است و گفته:
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَيْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَ الْآخِرَةَ ذلِكَ هُوَ الْخُسْرانُ الْمُبِينُ، در جاى ديگر فرموده:
وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِينَ.
گروهى از مردم خداوند را بطور كجى و انحراف عبادت مىكنند، اگر نيكى به آنها برسد، اطمينان پيدا مىكنند و اگر گرفتار فتنه و مشكلى شدند چهره در هم مىكشند، اين گونه مردم در دنيا و آخرت زيان مىنمايند و اين يك زيان روشنى است و گروهى ديگر مىباشند كه مىگويند ما به خدا و روز آخرت مؤمن هستيم، ولى آنها ايمان ندارند.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: منافق هر گاه وعده دهد خلف وعده مىكند و هر گاه كارى بكند آن را فاش مىسازد و هر گاه لب به سخن گشايد دروغ مىگويد و هر گاه به او امانتى بسپارى خيانت مىكند، هر گاه روزى به او برسد طغيان مىكند و هر گاه از روزى منع گردد دلش مىگيرد.پ رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: هر كس باطنش با ظاهرش مخالفت كرد او منافق مىباشد هر كس مىخواهد باشد و هر جا باشد و در هر زمينى كه بخواهد زندگى كند و در هر مقامى كه مىخواهد باشد.
پ9- عبد اللَّه بن سنان گويد: امام صادق عليه السّلام فرمودند: رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود:
من پيرمرد جاهل و توانگر ظالم و فقير متكبر را دوست نمىدارم.پ 10- راوندى به سند خود از امام صادق و او از پدرانش عليهم السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمودند: مبغوضترين مردم در نزد خداوند كسى است كه به گناه مؤمن اقتداء كند و دنبال نيكىهاى او نرود.
