پ1- امام صادق عليه السّلام فرمود: چهار نفر هستند كه دعاى آنها مستجاب نمىگردد.
اول: مردى كه در خانهاش قرار گيرد و بگويد خداوندا مرا روزى بده، خداوند به او مىفرمايد: مگر من شما را امر نكردهام روزى را طلب كنيد.
دوم: مردى زن دارد و او را نفرين مىكند، خداوند مىفرمايد من اختيار او را در دست تو قرار دادهام.
سوم: مردى كه ثروت داشته و آن را در راه غير مشروع صرف كرده است و بعد از خداوند روزى طلب مىكند.
خداوند در پاسخ او مىفرمايد: مگر من به شما دستور ندادم در زندگى مقتصد باشيد و راه صلاح را در پيش گيريد، و بعد اين آيه شريفه را تلاوت كردند «وَ الَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً».
كسانى كه هنگام انفاق زياده روى ندارند، و از انفاق هم خوددارى نمىكنند و ميانهرو مىباشند.
چهارم: مردى كه مالى داشته باشد و بدون بينه و شاهد آن را وام دهد خداوند به او مىگويد: مگر من امر نكردم در هنگام وام دادن شاهد و بينه بگيريد.
پ2- على عليه السّلام فرمود: قناعت ثروتى است كه پايانى براى آن نيست.پ فرمود: بخشنده باش ولى تبذير نكن، به اندازه بده و از انفاق خوددارى نداشته باش.پ فرمود: هر گاه اوضاع طبق مراد تو نباشد، با همان وضعى كه دارى راضى باش.پ فرمود: قناعت آدمى را بزرگ مىكند و حسن خلق نعمت مىآورد،پ از على عليه السّلام سؤال شد تفسير آيه شريفه «فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» چيست فرمود: يعنى قناعت.پ فرمود: هر كس به روزى خداوند راضى شود از آنچه از دست داده است محزون نمىگردد.پ 3- مردى از امام باقر عليه السّلام روايت مىكند كه از آن جناب شنيدم فرمود: دنيا در حال انتقال است، هر چه مقدرت باشد به تو مىرسد اگر چه ضعيف باشى، و هر چه بر زيانت باشد به تو خواهد رسيد اگر چه نيرومند باشى بعد از اين فرمود: هر كس از آنچه از دست داده مايوس شد راحت مىگردد و هر كس قناعت كند ديدهاش روشن مىگردد.پ 4- از على عليه السّلام سؤال شد كدام قناعت بهتر است، فرمود: كسى كه به آنچه خدا داده قناعت كند.پ 5- هشام بن سالم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مالى سودمندتر از قناعت نيست، و اينكه آدمى به اندكى بگذراند.پ 6- برقى از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله روايت مىكند كه آن حضرت از جبرئيل سؤال كردند قناعت چيست جبرئيل گفت: هر چه از دنيا به تو مىرسد قانع باش و به كم قناعت كن و سپاسگزار باش.پ 7- ابن علوان از امام باقر عليه السّلام و او از پدرش از على عليهم السّلام روايت مىكند كه فرمود: شخصى مزه ايمان را نخواهد چشيد مگر اينكه در او سه خصلت باشد تفقه در دين، و صبر در مصيبتها و تدبير امور زندگى. 8- ابراهيم بن ميمون گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: من براى
كسانى كه در زندگى ميانهروى مىكنند ضمانت مىكنم كه آنها فقير نگردند.پ 9- داود رقى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: ميانهروى را خداوند دوست مىدارد و اسراف در نظر او مبغوض مىباشد، تا آنجا كه انداختن يك هسته خرما هم اسراف است زيرا اگر او را بر زمين فرو كنى درختى مىگردد، و حتى زيادى آب خوردن را هم اگر بخواهى بر زمين بريزى روا نيست.پ 10- عباسى گويد: به حضرت رضا عليه السّلام عرض كردم نفقه زن چه اندازه مىباشد، فرمود: بين دو مكروه، گويد: عرض كردم بين دو مكروه يعنى چه، فرمودند: خداوند شما را رحمت كند مگر نمىدانى خداوند اسراف و خوددارى از انفاق را مكروه دانسته است و گفته وَ الَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً.پ 11- امام باقر عليه السّلام فرمود: منجيات ترسيدن از خدا در نهان و آشكار، اقتصاد در توانگرى و فقر، و گفتار حق در هنگام خوشنودى و غضب مىباشند.پ 12- على عليه السّلام فرمود: اگر كسى بدون تدبير و اندازه زندگى كند فقير مىگردد.پ فرمود: اسراف آدمى را بر زمين مىزند و ميانهروى موجب زيادى مال مىگردد.پ 13- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: با تدبير زندگى كردن نصف زندگى تامين مىگردد،پ و فرمودند كسى كه اقتصاد داشته باشد فقير نخواهد شد.پ 14- ابراهيم گويد: امام حسن عليه السّلام از مردانگى مورد سؤال قرار گرفت، فرمود: عفت در دين و تدبير در معيشت و صبر در مصيبت.پ 15- على عليه السّلام در هنگام وفات فرمود: اى فرزند من در زندگى ميانهرو باش.پ 16- امام عليه السّلام فرمود: هر كس مىخواهد بىنيازترين مردم باشد بايد به خداوند اطمينان پيدا كند،پ در روايت ديگر آمده به آنچه در دست خداوند است بايد بيشتر مطمئن شوى تا آن چيزى كه در دست تو مىباشد. از عالم عليه السّلام روايت شده كه فرمود: خداوند متعال مىفرمايد: از هر چه به تو
دادهام، راضى باش تا از بىنيازترين مردم باشى.پ روايت شده است هر كس قناعت كند سير مىگردد، و هر كس قناعت نكند سير نخواهد شد.پ روايت شده جبرئيل عليه السّلام خدمت حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله آمد و گفت: خداوند تو را سلام مىرساند و مىفرمايد: وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ، تا آخر آيه، در اينجا رسول اكرم دستور دادند منادى فرياد زند هر كس مؤدب به ادب خداوند نشود در دنيا حسرت و افسوس خواهد خوردپ روايت شده هر كس در دنيا به قدر كفايت داشته و به آن قناعت كند، اندكى از دنيا هم او را كفايت مىكند و اگر كسى قناعت نداشته باشد هرگز از زندگى راضى نخواهد شد و چيزى او را كفايت نخواهد كرد.پ روايت شده هر كس مقام خود را شناخت هلاك نخواهد گرديد مردم از داشتن زندگى در حد كفايت مورد ملامت قرار نمىگيرند بلكه از داشتن مال زياد و اضافه بر زندگى مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.پ روايت شده هر كس به روزى اندك راضى گردد خداوند هم به عمل اندك او راضى مىشود.پ روايت شده از رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله كه فرمود: هر كس از ما سؤال كند به او مىدهيم، و هر كس بىنيازى كند خداوند او را بىنياز مىكند.پ روايت شده اگر در دلت راجع به قناعت چيزى خطور كرد از زندگى رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله ياد كن و بدان كه خوراك او نان جو و شيرينيش خرما، و آتشگيرهاش شاخههاى درخت بود و اين در هنگامى ميسر مىشد كه امكانش بود.پ 17- امام صادق عليه السّلام فرمود: اگر مرد قانع به مالكيت دو جهان سوگند بخورد خداوند او را گواهى مىكند و بخاطر عظمت مقام قناعت سوگند او را قبول مىنمايد، بعد از آن فرمود: چگونه بندهاى قناعت نكند در حالى كه خداوند مىفرمايد: نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا.
بنا بر اين كسانى كه يقين پيدا كنند و مشيت خداوند را تصديق نمايند و غفلتى
نداشته باشندپ و به ربوبيت او يقين حاصل نمايند و بدانند خداوند تقسيم زندگى را بدون علتى به خود اختصاص داده است و هر كس به زندگى خود و سهم خويش قناعت كند از غم و اندوه راحت مىگردد و از دروغ و مشقت آسايش پيدا مىكند.
هر چه از قناعت دور باشد بيشتر بدنبال طلب مىرود و طمع در مال دنيا پيدا مىكند، طمع و رغبت دو اصلى مىباشند كه آدمى را به طرف شر و فساد مىكشند و او از آتش نجات پيدا نمىكند مگر اينكه توبه نمايد براى همين جهت است كهپ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: قناعت ثروتى است كه پايان ندارد.
كسى كه بر مركب قناعت سوار شود و موجب خوشنودى خداوند را فراهم سازد و آن مركب سوار خود را به جوار حق مىرساند، اينك به خداوند توكل كن و از هر چه به شما داده راضى باش و در برابر مصائب صبر كن، و بدان همه اينها از كارهائى مىباشد كه بايد در برابر آن صبر كنى و عزم داشته باشى.پ 18- موسى بن بكر از امام كاظم عليه السّلام روايت مىكند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: محبت با مردم نصف عقل است و مدارا كردن با مردم نصف معيشت بشمار مىرود، و هر كس مقتصد شد نيازمند نخواهد شدپ 19- ايوب بن حر گويد: شنيدم مردى به امام صادق عليه السّلام عرض كرد: به من خبر دادند هر كس در زندگى ميانهرو و با تدبير باشد نصف كسب را بدست آورده، امام فرمود: خير هر كس چنين باشد همه كسب را بدست آورده است، تدبير در زندگى يكى از احكام دين مىباشد.
