ميانه‏روى در زندگى

پ‏1- امام صادق عليه السّلام فرمود: چهار نفر هستند كه دعاى آنها مستجاب نمى‏گردد.

اول: مردى كه در خانه‏اش قرار گيرد و بگويد خداوندا مرا روزى بده، خداوند به او مى‏فرمايد: مگر من شما را امر نكرده‏ام روزى را طلب كنيد.

دوم: مردى زن دارد و او را نفرين مى‏كند، خداوند مى‏فرمايد من اختيار او را در دست تو قرار داده‏ام.

سوم: مردى كه ثروت داشته و آن را در راه غير مشروع صرف كرده است و بعد از خداوند روزى طلب مى‏كند.

خداوند در پاسخ او مى‏فرمايد: مگر من به شما دستور ندادم در زندگى مقتصد باشيد و راه صلاح را در پيش گيريد، و بعد اين آيه شريفه را تلاوت كردند «وَ الَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً».

كسانى كه هنگام انفاق زياده روى ندارند، و از انفاق هم خوددارى نمى‏كنند و ميانه‏رو مى‏باشند.

چهارم: مردى كه مالى داشته باشد و بدون بينه و شاهد آن را وام دهد خداوند به او مى‏گويد: مگر من امر نكردم در هنگام وام دادن شاهد و بينه بگيريد.

 

پ‏2- على عليه السّلام فرمود: قناعت ثروتى است كه پايانى براى آن نيست.پ فرمود: بخشنده باش ولى تبذير نكن، به اندازه بده و از انفاق خوددارى نداشته باش.پ فرمود: هر گاه اوضاع طبق مراد تو نباشد، با همان وضعى كه دارى راضى باش.پ فرمود: قناعت آدمى را بزرگ مى‏كند و حسن خلق نعمت مى‏آورد،پ از على عليه السّلام سؤال شد تفسير آيه شريفه «فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً» چيست فرمود: يعنى قناعت.پ فرمود: هر كس به روزى خداوند راضى شود از آنچه از دست داده است محزون نمى‏گردد.پ 3- مردى از امام باقر عليه السّلام روايت مى‏كند كه از آن جناب شنيدم فرمود: دنيا در حال انتقال است، هر چه مقدرت باشد به تو مى‏رسد اگر چه ضعيف باشى، و هر چه بر زيانت باشد به تو خواهد رسيد اگر چه نيرومند باشى بعد از اين فرمود: هر كس از آنچه از دست داده مايوس شد راحت مى‏گردد و هر كس قناعت كند ديده‏اش روشن مى‏گردد.پ 4- از على عليه السّلام سؤال شد كدام قناعت بهتر است، فرمود: كسى كه به آنچه خدا داده قناعت كند.پ 5- هشام بن سالم گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: مالى سودمندتر از قناعت نيست، و اينكه آدمى به اندكى بگذراند.پ 6- برقى از رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله روايت مى‏كند كه آن حضرت از جبرئيل سؤال كردند قناعت چيست جبرئيل گفت: هر چه از دنيا به تو مى‏رسد قانع باش و به كم قناعت كن و سپاسگزار باش.پ 7- ابن علوان از امام باقر عليه السّلام و او از پدرش از على عليهم السّلام روايت مى‏كند كه فرمود: شخصى مزه ايمان را نخواهد چشيد مگر اينكه در او سه خصلت باشد تفقه در دين، و صبر در مصيبت‏ها و تدبير امور زندگى. 8- ابراهيم بن ميمون گويد: از امام صادق عليه السّلام شنيدم فرمود: من براى‏

 

كسانى كه در زندگى ميانه‏روى مى‏كنند ضمانت مى‏كنم كه آنها فقير نگردند.پ 9- داود رقى گويد: امام صادق عليه السّلام فرمود: ميانه‏روى را خداوند دوست مى‏دارد و اسراف در نظر او مبغوض مى‏باشد، تا آنجا كه انداختن يك هسته خرما هم اسراف است زيرا اگر او را بر زمين فرو كنى درختى مى‏گردد، و حتى زيادى آب خوردن را هم اگر بخواهى بر زمين بريزى روا نيست.پ 10- عباسى گويد: به حضرت رضا عليه السّلام عرض كردم نفقه زن چه اندازه مى‏باشد، فرمود: بين دو مكروه، گويد: عرض كردم بين دو مكروه يعنى چه، فرمودند: خداوند شما را رحمت كند مگر نمى‏دانى خداوند اسراف و خوددارى از انفاق را مكروه دانسته است و گفته وَ الَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً.پ 11- امام باقر عليه السّلام فرمود: منجيات ترسيدن از خدا در نهان و آشكار، اقتصاد در توانگرى و فقر، و گفتار حق در هنگام خوشنودى و غضب مى‏باشند.پ 12- على عليه السّلام فرمود: اگر كسى بدون تدبير و اندازه زندگى كند فقير مى‏گردد.پ فرمود: اسراف آدمى را بر زمين مى‏زند و ميانه‏روى موجب زيادى مال مى‏گردد.پ 13- امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: با تدبير زندگى كردن نصف زندگى تامين مى‏گردد،پ و فرمودند كسى كه اقتصاد داشته باشد فقير نخواهد شد.پ 14- ابراهيم گويد: امام حسن عليه السّلام از مردانگى مورد سؤال قرار گرفت، فرمود: عفت در دين و تدبير در معيشت و صبر در مصيبت.پ 15- على عليه السّلام در هنگام وفات فرمود: اى فرزند من در زندگى ميانه‏رو باش.پ 16- امام عليه السّلام فرمود: هر كس مى‏خواهد بى‏نيازترين مردم باشد بايد به خداوند اطمينان پيدا كند،پ در روايت ديگر آمده به آنچه در دست خداوند است بايد بيشتر مطمئن شوى تا آن چيزى كه در دست تو مى‏باشد. از عالم عليه السّلام روايت شده كه فرمود: خداوند متعال مى‏فرمايد: از هر چه به تو

 

داده‏ام، راضى باش تا از بى‏نيازترين مردم باشى.پ روايت شده است هر كس قناعت كند سير مى‏گردد، و هر كس قناعت نكند سير نخواهد شد.پ روايت شده جبرئيل عليه السّلام خدمت حضرت رسول صلى اللَّه عليه و آله آمد و گفت: خداوند تو را سلام مى‏رساند و مى‏فرمايد: وَ لا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ، تا آخر آيه، در اينجا رسول اكرم دستور دادند منادى فرياد زند هر كس مؤدب به ادب خداوند نشود در دنيا حسرت و افسوس خواهد خوردپ روايت شده هر كس در دنيا به قدر كفايت داشته و به آن قناعت كند، اندكى از دنيا هم او را كفايت مى‏كند و اگر كسى قناعت نداشته باشد هرگز از زندگى راضى نخواهد شد و چيزى او را كفايت نخواهد كرد.پ روايت شده هر كس مقام خود را شناخت هلاك نخواهد گرديد مردم از داشتن زندگى در حد كفايت مورد ملامت قرار نمى‏گيرند بلكه از داشتن مال زياد و اضافه بر زندگى مورد بازخواست قرار خواهند گرفت.پ روايت شده هر كس به روزى اندك راضى گردد خداوند هم به عمل اندك او راضى مى‏شود.پ روايت شده از رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله كه فرمود: هر كس از ما سؤال كند به او مى‏دهيم، و هر كس بى‏نيازى كند خداوند او را بى‏نياز مى‏كند.پ روايت شده اگر در دلت راجع به قناعت چيزى خطور كرد از زندگى رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله ياد كن و بدان كه خوراك او نان جو و شيرينيش خرما، و آتش‏گيره‏اش شاخه‏هاى درخت بود و اين در هنگامى ميسر مى‏شد كه امكانش بود.پ 17- امام صادق عليه السّلام فرمود: اگر مرد قانع به مالكيت دو جهان سوگند بخورد خداوند او را گواهى مى‏كند و بخاطر عظمت مقام قناعت سوگند او را قبول مى‏نمايد، بعد از آن فرمود: چگونه بنده‏اى قناعت نكند در حالى كه خداوند مى‏فرمايد: نَحْنُ قَسَمْنا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا.

بنا بر اين كسانى كه يقين پيدا كنند و مشيت خداوند را تصديق نمايند و غفلتى‏

 

نداشته باشندپ و به ربوبيت او يقين حاصل نمايند و بدانند خداوند تقسيم زندگى را بدون علتى به خود اختصاص داده است و هر كس به زندگى خود و سهم خويش قناعت كند از غم و اندوه راحت مى‏گردد و از دروغ و مشقت آسايش پيدا مى‏كند.

هر چه از قناعت دور باشد بيشتر بدنبال طلب مى‏رود و طمع در مال دنيا پيدا مى‏كند، طمع و رغبت دو اصلى مى‏باشند كه آدمى را به طرف شر و فساد مى‏كشند و او از آتش نجات پيدا نمى‏كند مگر اينكه توبه نمايد براى همين جهت است كه‏پ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: قناعت ثروتى است كه پايان ندارد.

 

كسى كه بر مركب قناعت سوار شود و موجب خوشنودى خداوند را فراهم سازد و آن مركب سوار خود را به جوار حق مى‏رساند، اينك به خداوند توكل كن و از هر چه به شما داده راضى باش و در برابر مصائب صبر كن، و بدان همه اينها از كارهائى مى‏باشد كه بايد در برابر آن صبر كنى و عزم داشته باشى.پ 18- موسى بن بكر از امام كاظم عليه السّلام روايت مى‏كند كه رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله فرمود: محبت با مردم نصف عقل است و مدارا كردن با مردم نصف معيشت بشمار مى‏رود، و هر كس مقتصد شد نيازمند نخواهد شدپ 19- ايوب بن حر گويد: شنيدم مردى به امام صادق عليه السّلام عرض كرد: به من خبر دادند هر كس در زندگى ميانه‏رو و با تدبير باشد نصف كسب را بدست آورده، امام فرمود: خير هر كس چنين باشد همه كسب را بدست آورده است، تدبير در زندگى يكى از احكام دين مى‏باشد.