پ1- تحف العقول: فرمود بحث بىخود و لجبازى مكن كه از زشت از بين ميرود. مزاح و شوخى نكن كه جرات بر تو مىيابند.پ 2- فرمود هر كس راضى به نشستن در مجلسى به كمتر از شخصيت خود باشد (يعنى تواضع كند) پيوسته خدا و ملائكه بر او درود مىفرستند تا از آنجا حركت كند.پ 3- در جواب كسى كه تقاضاى دليلى كرده بود نوشت: هر كس نشانه و دليلى بخواهد و باو ارائه دهند ولى بعد برگردد از آنچه برايش ثابت شد. دو برابر عذاب مىشود و هر كه شكيبا باشد خداوند او را تائيد مينمايد و مردم عادت دارند كه نوشتههائى را مزورانه و ساختگى تهيه نمايند و منتشر كنند از خدا تقاضاى استوارى ميكنيم راه تسليم است يا هلاك شدن. آينده نيكو در اختيار خدا است.پ 4- يكى از شيعيان نامهاى نوشت و اختلاف شيعه را در آن گوشزد ميكرد و در جواب او امام (ع) نوشت: خداوند مردم عاقل را مخاطب قرار داده، مردم در مورد من بچند دسته تقسيم ميشوند:
1- كسى است بينا است و راه رستگارى را ميداند چنگ بحقيقت زده و شاخههاى آنها را دستاويز كرده هيچ شك و ترديدى ندارد و جز بمن پناه نمىبرد 2- كسى كه حقيقت را از اهل حق نگرفته آنها مانند دريانوردان هستند كه با اضطراب امواج مضطرب و با سكون آن ساكنند.
3- دسته ديگر شيطان بر آنها چيره شده و كار آنها رد كردن اهل حق است و بوسيله باطل بمبارزه حق رفتن بواسطه حسادتى كه دارند. رها كن آنهائى را كه بچپ و راست ميروند. چوپان وقتى بخواهد گوسفندهاى خود را جمع كند با كمترين كوشش جمع ميكند. از افشاگرى و رياستطلبى بپرهيز كه موجب هلاكت ميشوند.پ 5- و فرمود از گناههايى كه بخشيده نمىشود اينست كه بگوئى كاش گناه من همين باشدپ سپس فرمود شرك در ميان مردم مخفىتر از حركت مورچه است بر روى پلاس سياه در شب تار.پ 6- و فرمود بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ باسم اعظم خدا نزديكتر از سياهى چشم است به سفيدى آن.پ 7- در يكى از نوشتههاى امام كه در هنگام اختلاف شيعه نوشت: گرفتار نشدهاند هيچ يك از آباء گرام من بشك و ترديد اين گروه مانند من اگر اين امامت و اعتقادى كه در مورد آن داريد موقت بيك مدت از زمان باشد، مىتوان شك و و ترديد داشت اگر تا هنگام اتصال امور خدا (كنايه از قيامت) ادامه دارد پس شك چه معنى دارد.پ 9- فرمود از تواضع سلام كردن بهر كس است كه باو برخورد ميكنى و نشستن در محلى از مجلس كه كمتر از مقام تو است.پ 10- و فرمود از نادانى است خنديدن بدون شگفت.پ 11- و فرمود از بزرگترين مصيبتها كه پشت انسان را ميشكند همسايهايست كه اگر خوبى ببيند مىپوشاند و اگر بدى ببيند افشا مينمايد.پ 12- به شيعيان خود فرمود: شما را سفارش ميكنم به تقوى و پرهيزگارى از خدا و ورع در دين و كوشش براى خدا و راستگوئى و اداى امانت بهر كس كه تو را امين قرار داد چه بد باشد و چه خوب. و طول سجده و حسن جوار، اين دستورات را پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله آورده. نماز بخوانيد در محله آنها و در تشييع جنازه آنها حاضر شويد و از بيمارانشان عيادت كنيد و حقوق آنها را بپردازيد زيرا يكى از شما وقتى با ورع و راستگو و امين و خوش اخلاق باشد با مردم. ميگويند اين شيعه است موجب شادى و سرور من مىشود.
از خدا بپرهيزيد و موجب آرايش ما باشيد و موجب ننگ و عار ما نباشيد مردم را بما متمايل كنيد و از ما هر ناپسندى را جلوگيرى كنيد. زيرا هر خوبى كه
در باره ما گفته شود ما شايسته آن هستيم و هر بدى بما نسبت دهند ما چنين نيستيم ما را در كتاب خدا حقى مقرر است و خويشاوندى با پيامبر اكرم و پاكى از جانب خدا كه هر كه ادعاى چنين پاكى را بنمايد دروغگو است. زياد ذكر خدا را كنيد و بياد مرگ باشيد و قرآن تلاوت كنيد و صلوات بر پيامبر فرستيد زيرا صلوات بر پيامبر ده حسنه است. آنچه شما را توصيه كردم به آن حفظ كنيد شما را بخدا مىسپارم و بشما سلام ميرسانم.پ 13- و فرمود عبادت بزياد روزه و نماز نيست عبادت انديشه زياد در امر خدا است.پ 14- و فرمود بد بندهايست كسى كه داراى دو چهره و دو زبان است در حضور برادرش از او تعريف ميكند ولى پشت سرش آبروى او را مىبرد اگر باو ببخشند حسد مىورزد و اگر گرفتار شود خوار و ذليلش ميكند.پ 15- و فرمود خشم كليد هر شر است.پ 16- به شيعيان خود فرمود در سال 260: بشما دستور داديم كه انگشتر بدست راست كنيد وقتى ما ميان شما هستيم ولى حالا كه ما ميان شما نيستيم انگشتر بدست چپ كنيد تا خداوند فرج ما و شما را برساند. زيرا اين بهترين شاهد است كه شما طرفدار ما خانواده هستيد.
شيعيان در همان جلسه انگشترها را از دست راست خارج و بدست چپ نمودند فرمود اين دستور ما را به شيعيان گوشزد كنيد.پ 17- از همه مردم ناراحتتر كينهتوز است.پ 18- و فرمود باورعترين مردم كسى است كه در مورد شبهه توقف نمايد و عابدترين مردم كسى است كه واجبات را بجا آورد و زاهدترين مردم كسى است كه حرام را ترك نمايد و كوشاترين مردم كسى است كه گناهان را ترك نمايد.پ 19- و فرمود شما را مدتى از زندگى محدود است و چند روز معين و مرگ ناگهان ميرسد و هر كه نيكى بكارد آن را درو ميكند در حالى كه بر او غبطه ميخورند و هر كه شرى را بكارد آن را مىدرود با پشيمانى هر زارعى كشت خود را مىبرد.
كسى كه كند ميرود بهرهاش را از نظر روزى ديگرى نمىبرد. و حريص بدست نمىآورد چيزى را كه برايش مقدر نشده هر كه باو خوبى برسد خدا عطايش نموده و هر كه جلو شرى از او گرفته شود خدا نگهداريش كرده.
پ20- و فرمود مؤمن بركت بر من و حجت بر كافر است.پ 21- و فرمود قلب احمق در زبان اوست و زبان حكيم در قلبش.پ 22- و فرمود مبادا رزق مقسوم ترا از عمل واجب باز دارد.پ 23- و فرمود هر كس در وضو يا غسل خود تجاوز كند مثل كسى است كه آن را شكسته.پ 24- و فرمود هر عزيزى كه حق را ترك كند ذليل مىشود و چنگ بحق نميزند هيچ ذليلى جز اينكه عزيز مىشود.پ 25- و فرمود دوست نادان رنجآور است.پ 26- دو خصلت است كه بالاتر از آن دو نيست ايمان بخدا و نفع براى برادران.پ 27- جرات فرزند نسبت به پدر در كوچكى موجب نافرمانى او مىشود در بزرگى.پ 28- از ادب دور است شادمانى كردن در حضور شخص محزون.پ 29- فرمود بهتر از زندگى چيزى است كه وقتى نباشد زندگى برايت دشوار است و بدتر از مرگ چيزى است كه وقتى با آن روبرو شدى آرزوى مرگ كنى.پ 30- خوب شدن اخلاق نادان و ترك عادت مانند معجزه است. 31- و فرمود تواضع نعمتى است كه بر آن نعمت مورد حسد قرار نميگيرى. 32- نبايد طورى احترام كرد شخص را كه بر او گران و دشوار آيد. 33- هر كس در پنهانى برادر خود را پند دهد او را آراسته و هر كه آشكارا باو اندرز گويد عيبجوئى از او كرده. 34- هيچ بلائى نيست مگر اينكه خدا را نعمتى در رابطه با آن هست كه آن بلا را مىپوشاند. 35- چقدر زشت است براى مؤمن شدت ميل و علاقهاى كه او را خوار كند. 2- تحف العقول: نامهاى كه به اسحاق بن اسماعيل نيشابورى نوشت: خداوند ما و تو را در پناه لطف خود حفظ كند و كارهايت را كفايت نمايد. فهميدم نوشتهات را ما بحمد و لطف خدا خانوادهاى هستيم مهربان نسبت بدوستانمان و از نعمتهاى پياپى خدا و فضل او بر آنها خوشحال ميشويم. و اهميت ميدهيم به نعمتهائى كهپ خداوند تبارك و تعالى بر آنها ارزانى ميدارد خداوند بر تو و يارانت كه شبيه تواند
نعمت خود را تمام و تكميل نمايد آن ياران مشمول رحمت خدايند و داراى بصيرتى چون تو هستند.
و براى شما در تكميل نمودن نعمت خود ورود به بهشت را مقدر نمايد هيچ نعمتى نيست گرچه بسيار عظيم و باارزش باشد جز اينكه گفتن الحمد لله موجب شكر و سپاسگزارى آن نعمت مىشود. من ميگويم الحمد لله بهترين حمد و سپاسى كه هر سپاسگزارى مينمايد تا ابد بواسطه منتى كه بر تو نهاده با رحمت خود و نجات دادن از هلاكت و راه ترا آسان نمايد در گردنه قيامت. بخدا سوگند ياد ميكنم گردنهاى دشوار است و بسيار شديد و عبور از آن ناراحتكننده است گرفتارى فراوان دارد كه در كتابهاى آسمانى پيشين ياد آن گردنه شده است. شما در زمان امام پيش (ع) و من كارهائى داشتيد كه بنظر من صحيح نبوده و كارى نااستوار بشمار ميرفت.
اين مطلب را بطور قطع بدان كه هر كس از اين دنيا با كوردلى خارج شود در آخرت كور و گمراه است.پ اسحاق: اين كورى مربوط بچشم نيست كورى دلها است نشانه اين مطلب آيه است كه خداوند از قول ستمگر بيان ميكند: رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمى وَ قَدْ كُنْتُ بَصِيراً. قالَ كَذلِكَ أَتَتْكَ آياتُنا فَنَسِيتَها وَ كَذلِكَ الْيَوْمَ تُنْسى «1».
كدام دليل بزرگتر است از امام و حجت خدا بر خلق و امين و شهيد بر مردم پس از آباء گرامش از پيامبران پيشين و آباء بعد از آنها اوصياء عليهم السلام.
كجا بگمراهى ميگرائيد و چون چهارپايان سر بزير انداخته بكجا ميرويد؟ از حقيقت روى برميگردانيد و به باطل روى مىآوريد و كافر به نعمت خدا هستيد يا ايمان بمقدارى از كتاب خدا داريد و نسبت به بعض ديگر كافر هستيد كيفر كسى كه چنين كند از شما و ديگران، خوارى و ذلت در دنيا و عذاب دائم در آخرت است اين بخدا قسم بدبختى بزرگ است.پ خداوند كه واجبات را براى شما مقرر داشته نه بواسطه احتياجى است كه بشما دارد اين لطفى است كه خداى يكتا بشما نموده تا آلوده را از پاك و طيب جدا كند تا بيازمايد دلهايتان را و غربال كند آنچه در دل داريد تا سبقت بگيريد بسوى
رحمت خدا و منزلهاى عالىترى بيابيد در بهشت.
حج و عمره و نماز و زكات و روزه و ولايت را بر شما واجب نمود. و راهى قرار داد تا درهاى واجبات را بگشائيد و كليدى براى راهيابى بسوى خدا باشد.پ اگر محمد و اوصياى پاك از فرزندانش نبودند شما حيران و سرگردان بوديد مانند حيوانات كه تشخيص فرائض را نميداديد. مگر ممكن است وارد شهرى جز از درب آن شد؟ همين كه خداوند منت نهاد بر شما بوسيله جانشينان پيامبر در قرآن كريم فرمود: الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلامَ دِيناً «1».
آنگاه حقوقى براى اولياى خود بر شما واجب نمود تا استفاده از همسران و اموال و خورد و خوراك براى شما حلال شود.
خداوند ميفرمايد: قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى «2».
بدانيد هر كس بخل ورزد بزيان خويش عمل كرده خداوند بىنياز و شما محتاج و نيازمند او هستيد. بطول انجاميد بحث و گفتگو در باره منافع و مضار شما. اگر خدا نميخواست كه نعمت را بر شما تمام نمايد خط مرا نميديديد و نه سخنم را بعد از درگذشت حضرت هادى مىشنيديد. شما غافليد از بازگشت و معاد خويش. و هم بعد از قرار دادنم ابراهيم بن عبده و نامهام كه توسط محمد بن موسى نيشابورى فرستادم خدا در هر حال كمك و پشتيبان است.پ مبادا در رابطه با خدا راه تفريط و تضييع را از پيش بگيريد كه زيانكار خواهيد بود. مرگ و بدبختى باد بر كسانى كه دست از اطاعت خدا بردارند و پند و اندرز اولياى خدا را نپذيرند. خداوند شما را امر باطاعت از خدا و پيامبر و اولياى امر و امامان نموده. خدا رحم نمايد بر ناتوانى و غفلت و صبرى كه در راه ايمان داريد چقدر انسان جرات پيدا كرده نسبت به پروردگار كريمش. اگر بعضى از آيات قرآن بگوش سنگهاى سخت بخورد از اضطراب و ترس از خدا مىشكافند. و بازگشت باطاعت خدا مينمايند. هر كار كه مايليد بكنيد فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «3».
حمد و سپاس پروردگار جهانيان راست و درود بر محمد مصطفى و خاندان پاكش.پ 3- دره باهره: حضرت امام عسكرى (ع) فرمود سخاوت اندازه دارد اگر زيادتر شد اسراف است و احتياط و دورانديشى نيز اندازه دارد اگر زياد شد ترس است. اقتصاد و ميانهروى اندازه دارد اگر زياد شد بخل است. شجاعت اندازه دارد اگر اضافه شد تهور و بىباكى است.پ در ادب تو همين بس كه پرهيز كنى از آنچه از ديگران خوشت نمىآيد. از هر زيركى كه آرام است بترس. اگر مردم دنيا عاقل باشند دنيا خراب ميماند.
بهترين برادران تو كسى است كه از خطاى تو نسبت بخود فراموش كند. ناتوانترين دشمنان از لحاظ مكر و حيله دشمنى است كه دشمنى خود را آشكار نمايد.پ زيبائى جمال ظاهر است و عقل خوب داشتن زيبائى باطن. هر كه بخدا انس داشته باشد از مردم وحشت دارد. هر كه از چهره مردم پرهيز ننمايد از خدا پرهيز ندارد. كارهاى زشت را در خانهاى قرار دادهاند و كليدش دروغگوئى است هر گاه دلها در نشاط باشند آنها را بعبادت عادت دهيد و اگر فرار داشته باشند آنها را رها كنيد. رسيدن بكسى كه اميدوار باو هستى بهتر است از همنشينى با كسى كه اعتماد بشر او نداشته باشى. كسى كه زياد در خواب باشد خوابهاى پريشان مىبيند: منظور امام (ع) ممكن است اين باشد كه دنياطلبى مانند خواب است و آنچه حاصل اين تلاش است مانند خوابديدن است.پ و فرمود نادانى دشمن و حلم حاكم است آسايش دل را نچشيده كسى كه بوسيله حلم جرعه جرعه خشم خود را فرو نخورد اگر آنچه مقدر است بايد انجام شود زارى و اندوه براى چيست؟ از سفره كريم كه بخوارى ترا دوست ميدارد و برخوردارى از سفره شخص پست تو را بىارزش ميكند نزد او، هر كس طبعا با ورع باشد و آراسته به بخشش و نيكوكارى باشد دشمنانش از او تعريف ميكنند و در پناه تعريف و تمجيد در امان از نقص و انتقاد است.پ يكى از اشخاص مورد اعتماد گفت بخط امام عسكرى (ع) در پشت كتابى ديدم نوشته است: بر قله كوههاى بلند با گامهاى نبوت و ولايت بر آمديم و طريقههاى هفتگانه را با نور جوانمردى روشن كرديم، ما شيران بيشه شجاعت و باران ژاله سخاوتيم در ميان ما شمشير و قلم در دنيا و پرچم حمد و علم در آينده است فرزندان ما پيشوايان دين و همسوگندان يقين و چراغهاى روشن امتها و كليد جود
و بخششند موساى كليم بزيور برازنده نبوت آراسته گرديد چون او را وفادار يافتيم و روح القدس در بهشت آسمان سوم از ميوههاى تازه رسيده چشيد. و شيعيان ما گروه نجات يافته و پاكانند پشت و پناه و حافظ و نگهبان براى ما و بر عليه ستمگران همداستان و متحدند بزودى چشمههاى زندگى بعد از شرارههاى آتش بر آنها مىجوشد پس از تمام شدن دوران طواوية و طواسين.
توضيح: اين حكمت بالغه و نعمتهاى سرشارى است كه بگوشهاى كر و ناشنوا ميخورد و كوههاى سربلند كوتاهتر از آن است كه بر قله آن برسد صلوات الله عليهم اجمعين.پ 4- اعلام الدين: حضرت امام عسكرى (ع) فرمود هر كس بستايد كسى را كه شايسته نيست خود را متهم نموده.پ و فرمود نعمت را نمىشناسد مگر سپاسگزار و سپاسگزارى نميكند مگر عارف.پ فرمود جلو سؤال و درخواست را تا موقعى كه برايت تحمل امكان دارد بگير زيرا هر روز را رزق جديدى است. و بدان كه التماس ارزش را از ميان مىبرد و موجب رنج و خستگى مىشود. صبر كن تا خداوند درى را بگشايد كه بآسانى وارد آن شوى چقدر نيكى نزديك است بگرفتار و آسايش به بيمناك ترسان. گاهى ممكن است تغيير زندگى نوعى ادب از جانب خدا باشد و بهرهها درجاتى دارد. پس عجله مكن در مورد ميوهاى كه نرسيده، بآن موقعش خواهى رسيد. بدان آن كس كه تدبير حال تو را ميكند بهتر ميداند چه وقت براى تو صلاحيت دارد اعتماد بحسن انتخاب او بكن تا اوضاعت خوب شود. نيازهاى خود را پيش از موقع با عجله مخواه كه موجب تنگدلى و ناراحتى و نااميديت مىشود «1».پ فرمود شايستهترين مردم به محبت از طرف آنها كسى است كه باو اميدوارند.پ و فرمود هر كس به باطل گرايد وارد خانه پشيمانى شده.پ و فرمود مقدرات چيره و غير قابل اجتناب با زور جلوگيرى نميشوند و ارزاق تعيين شده بوسيله حرص بدست نميآيد و نه خوددارى جلو رسيدن آنها را ميگيرد.پ و فرمود رسيدن بخداوند عزيز سفرى است كه درك نميشود مگر با شب زنده دارى. هر كس ياد نداشته باشد نگهدارى مال را ياد ندارد بخشيدن را.
