پ1- تحف العقول اما بعد مردم، ما خدا واله و صاحب نعمتمان را ستايش ميكنيم نعمتهاى ظاهرى و باطنى نه اينكه ما اين نعمتها را بحركت و نيروى خود بدست آورده باشيم بلكه خداوند بر ما منت نهاده و لطف فرمود تا آزمايش كند شكرگزار او هستيم يا كفران ميكنيم. هر كه شكرگزار باشد نعمتش را براى او ميافزايد و هر كه كفران كند عذابش ميكند.
گواهى ميدهم كه خدائى جز پروردگار يكتا نيست او را شريكى نيست يكتا و بىنياز است و گواهى ميدهم كه محمد بنده و پيامبر اوست او را براى رحمت بمردم و شهرها و حيوانات و چهارپايان مبعوث نموده. نعمتى است كه از روى لطف و عنايت خويش ارزانى داشته.
بدانيد بهترين مردم در نزد خدا و بالاترين آنها كسى است كه بيشتر مطيع دستور خدا و بااطلاعتر از فرامين او باشد. و بيشتر از همه مردم پيرو سنت پيامبر بوده و از همه بيشتر كتاب خدا و سنت پيامبر را زنده كند. اين كتاب خدا است در مقابل ما و پيمان پيامبر و سيره او ميان ما است. جاهل بآن نيست مگر كسانى كه دشمن و مخالف باشند خداوند ميفرمايد:
يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ.
هر كس از خدا بپرهيزد و با تقوى باشد با شخصيت و محترم و دوستدار و پيرو خدا و پيامبر او است. خداوند در قرآن كريم ميفرمايد:
إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ و فرمود: قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْكافِرِينَ
بعد با صداى بلند فرمود: مهاجرين و انصار، و اى مسلمانان، شما منت بر خدا و پيامبر ميگذاريد بواسطه اسلام آوردنتان. خدا و پيامبر بر شما منت دارد اگر راستگو هستيد، سپس فرمود: هر كس شريك قبله ما باشد و از ذبيحه ما استفاده نمايد و گواهى بوحدانيت خدا و رسالت محمد كه بنده و پيامبر اوست بدهد ما احكام قرآن و روشهاى اسلام را بر او اجرا ميكنيم.
هيچ كس بر ديگرى برترى و مزيتى ندارد مگر با تقوى و اطاعت خدا. خداوند ما و شما را از متقين و اوليا و دوستانش كه باك و اندوهى ندارند قرار دهد.
سپس فرمود اين دنيايى كه آرزويش را داريد و بآن دل بستهايد و او شما را پند ميدهد و هدف آماج بلاى خود قرار داده، خانه شما نيست و منزلى كه براى آن آفريده شده باشيد نخواهيد بود، و نه شما را براى آن دعوت كردهاند.
بدانيد دنيا براى شما پايدار نيست شما نيز براى او، مبادا فريب زيبائيهاى زودگذر آن را بخوريد شما را از دنيا برحذر داشته. و دنيا را برايتان درست معرفى نموده و خودتان نيز آزمايش كردهايد آن را. آينده آن خوشآيند شما نيست، هر چه بيشتر سرعت بگيريد بمنازلى كه دستور دادهاند آنها را آباد كنيد آن خانهها آباد است تا ابد و پايدار خواهد بود خداوند شما را به آن خانهها ترغيب نموده و ثواب شما را در آنجا قرار داده.
اى مهاجران و انصار و متدينين توجه كنيد: خداوند شما را بچه چيز در قرآن ستايش نموده و موجب ارزش و مقام نزد پيامبر ميشده و كوشش ميكرديد تا آن را بدست آوريد كه سبب امتياز براى شما ميشد آيا شخصيت شخصى شما بود يا نژاد و وابستگىتان، يا بوسيله عمل و اطاعت. از خدا ادامه نعمتش را بر خودتان بخواهيد بواسطه شكيبائى و دستوراتى كه اجراى آن را در قرآن خواسته است بدانيد كه با حفظ دستور خدا و تقوا اگر دستتان از دنيا كوتاه باشد ضررى براى شما نخواهد داشت و با نداشتن تقوى و مراعات ننمودن دستورات خدا هر چه از دنيا در دست داشته باشيد برايتان مفيد نخواهد بود بايد تسليم فرمان خدا و راضى به قضاى او باشيد و شكيبا در گرفتاريها.
اما اين غنيمت و بيت المال هيچ كس را بر ديگرى در مورد آن برترى و مزيت نيست. خداوند از تقسيم آن آسوده شده اموال متعلق بخداست و شما بندگان مسلمان او هستيد اينك كتاب خدا هست كه بآن اقرار و ايمان داريم و پيمان پيامبر
(ص) نيز از بين ما نرفته. بايد تسليم كتاب و سنت پيامبر شويد خدا رحمت كند شما را.
كسى كه برايش ناگوار است اين رفتار بهر جا كه مايل است برود، زيرا شخصى كه عمل بدستور خدا و حاكم بحكم پروردگار باشد از چيزى باكى نخواهد داشت اؤلئك الذين لا خوف عليهم و لا هم يحزنون اؤلئك هم المفلحون.
از خداى خود و پروردگارمان خواستاريم كه ما و شما را از فرمانبرداران خويش قرار دهد و ما را علاقمند بآنچه در نزد اوست بنمايد. شنيديد آنچه گفتم براى خود و شما طلب مغفرت مينمايم.پ 2- تحف العقول: گروهى از اصحاب امير المؤمنين (ع) در صفين مشاهده كردند هر كس بمعاويه مىپيوندد معاويه او را گرامى ميدارد و اموال زيادى در اختيارش ميگذارد. مردم دنيادوست هستند. چند نفر پيشنهاد كردند كه اين اموال را بده و شخصيتهاى ممتاز را درياب و به آنها كه مىترسى مخالفت ساز كنند امتيازى بده، تا استقرار بر حكومت پيدا كنى (و مخالفين سركوب شوند) آنگاه آن عدالت و مساواتى كه در نظر دارى اجرا خواهى نمود فرمود شما مرا وادار ميكنيد كه پيروزى را بوسيله ظلم و ستم بمردمى كه حاكم بر آنها شدهام بچنگ آورم بخدا سوگند هرگز چنين نخواهم كرد و تا دنيا باشد و تا ستارهاى بدرخشيد اگر اين اموال متعلق بخود من بود بين آنان مساوات را برقرار ميكردم حالا كه مال خود آنها است.
بعد مدتى سكوت كرد، سپس فرمود توجه داشته باشيد هر كس ثروتى در اختيار دارد بايد از تبهكارى دست بكشد خرج كردن مال در راه ناصحيح نابود كردن و اسراف است. اين كار موجب سربلندى شخص بين مردم مىشود ولى موجب سرافكندگى پيش خدا است.
هيچ كس ثروتش را بىمورد خرج نكرده و بنا اهل نداده مگر اينكه محروم از سپاسگزارى آنها شده و استفاده را ديگرى برده. اگر چند نفرى هم باشند كه سپاسگزارى كنند و اظهار علاقه و دوستى نمايند، اشخاص چاپلوس و دروغگويند.
اين چاپلوسى و اظهار دوستى را براى استفاده مادى ميكنند معامله است.
اگر پيشآمد ناگوارى برايش بشود و احتياج بكمك آنها پيدا كند كه پاسخ اين بذل و بخشش خود را بخواهد روبرو مىشود با بدترين دوستان و پستترين رفيقها تا وقتى بآنها مىبخشد با چاپلوسى از تعريف دريغ نمىكنند.
با اينكه همان شخص در راه خدا حاضر نيست چيزى بپردازد از اين بهره و نصيب، ناپايدارتر و بىارزشتر وجود دارد، كدام كار نيكى از اين كار بىصرفهتر و بىفايدهتر است.
هر كس ثروتى بدست آورد بوسيله آن صله رحم نمايد (بخويشاوندان ببخشد) و ميهمانى بدهد و مستمندى را نجات بخشد و اسيرى را دريابد و كمك به بدهكاران و درماندگان و مستمندان و مهاجرين نمايد و در راه ثواب خدا شكيبائى و عمل كند با اين اعمال براى خود شرافت و شخصيت بدست مىآورد و بامتيازات و مقامهائى در آخرت نائل مىشود.
